Τασούλας από Θεσσαλονίκη: Δεν δαιμονοποιούμε την τεχνολογία, οι προβληματισμοί αφορούν την εφαρμογή και τη χρήση της

Η Ορθόδοξη θεολογία “δύναται να εισφέρει στοχαστικό και κριτικό λόγο” για τις ανθρωπολογικές, κοινωνικές και υπαρξιακές επιπτώσεις της εξέλιξης της τεχνολογίας, τόνισε μεταξύ άλλων ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Αν. Τασούλας στην τελετή έναρξης του Β΄ Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου με θέμα : «Η Ορθόδοξη θεολογία και η οντολογία της τελολογίας: ανθρωπολογικές, πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές συνέπειες», το οποίο πραγματοποιείται με αφορμή την συμπλήρωση 100 χρόνων κυκλοφορίας του περιοδικού «Θεολογία», στον Ιερό Ναό Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη.

Τον κ.Τασούλα υποδέχθηκε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος Β΄, ενώ την έναρξη των εργασιών του Συνεδρίου κήρυξε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος.

“…Δεν δαιμονοποιούμε την τεχνολογία, οι προβληματισμοί μας αφορούν αποκλειστικά την εφαρμογή και τη χρήση της” είπε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και πρόσθεσε:

“Ωστόσο, δεν παραγνωρίζω πως η οντολογία της τεχνολογίας είναι προβληματισμός βαθύτερος και πέραν της καλής ή κακής χρήσης της. Και καθώς οι τεχνολογικές εξελίξεις, εκτός από ραγδαίες είναι και αναπόδραστες. Το Συνέδριο καλείται να αναζητήσει, αν υπάρχουν, σημεία επαφής μεταξύ τεχνικού πνεύματος και ηθικού στοχασμού, ή αν τελικά το πρώτο υπονομεύει τον δεύτερο και που οδηγεί αυτό”.

Ο κ. Τασούλας και υπογράμμισε ότι καθώς η θεολογία διερευνά τις επιπτώσεις της τεχνολογίας σε οντολογικό επίπεδο, οι ειδικοί να αναπτύξουν και να αποφασίσουν για αυτές τις τεχνολογίες πρέπει να λάβουν υπόψη τις ενστάσεις που διατυπώνονται και συνέχισε:

“Διότι, αν η θεολογία ήδη μελετά εις βάθος την τεχνητή νοημοσύνη και τις εφαρμογές της σε οντολογικό επίπεδο, ανησυχώντας ότι δεν έχουμε πλέον να κάνουμε με “εφαρμογές” αλλά με ψηφιακά υποκείμενα με δυνητική αυτονομία, οι ειδικοί καλούνται να εργαστούν συστηματικότερα για την ενσωμάτωση ηθικών αρχών και κοινωνικών αξιών στην ανάπτυξη και τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, τη διασφάλιση ενός διαφανούς και επαρκώς καθορισμένου ηθικού πλαισίου στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων και την ευθυγράμμιση της τεχνολογικής καινοτομίας με τις ανθρώπινες αξίες”.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας υπογράμμισε ότι θεωρεί “πολύ σημαντική αυτή την πρωτοβουλία της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, καθώς μαρτυρά την ενεργό συμμετοχή της Ορθόδοξης εκκλησίας και θεολογίας στα ζητήματα του καιρού μας, την ικανότητά της να αφουγκράζεται το τι συμβαίνει γύρω της, τιμώντας την κληρονομιά που παρέλαβε από τους Πατέρες της” και πρόσθεσε :

“Πιστεύω ακράδαντα ότι η Ορθόδοξη θεολογία δύναται να εισφέρει στοχαστικό και κριτικό λόγο σε ένα ζήτημα που απασχολεί τόσο τους επιστήμονες που σχεδιάζουν τα ευφυή ηλεκτρονικά συστήματα όσο και τους χρήστες τους: δηλαδή τις ανθρωπολογικές, κοινωνικές και υπαρξιακές επιπτώσεις της εξέλιξης της τεχνολογίας προς κατευθύνσεις μέχρι πρότινος αδιανόητες. Κι αυτό διότι είναι πλέον εμφανές ότι η εξέλιξη αυτή παράγει σεισμικές μετατοπίσεις στον πυρήνα της ανθρώπινης ταυτότητας”.

ΤΝ, «Θα αποτελέσει εργαλείο διακονίας, ή θα γίνει όπλο κυριαρχίας;»

“Είναι αναμφίβολο ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο στις επιστήμες, και δη στην ιατρική, στη νομική, στην οικονομία, στην περιβαλλοντολογία, στην εκπαίδευση” είπε ο κ. Τασούλας και ανέφερε : “Ένα ζήτημα, λοιπόν, δεν είναι “αν” θα τη χρησιμοποιήσουμε, αλλά “πώς” και με ποιο σκοπό. Θα υπηρετεί την κοινωνία ή θα ενισχύει ανισότητες και μηχανισμούς ελέγχου; Θα γίνει μέσο κοινωνίας, διευκολύνοντας τον άνθρωπο να υπάρξει ως πρόσωπο εν σχέσει, ή θα οδηγήσει σε απομόνωση, εθισμό, εικονικότητα; Θα αποτελέσει εργαλείο διακονίας, ή θα γίνει όπλο κυριαρχίας;”.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας υπογράμμισε ιδιαίτερα το ρόλο του προσώπου, στην Ορθόδοξη ανθρωπολογία, ως “θεμελιώδης μονάδα της ύπαρξης”, όχι απλώς ως “βιολογικό ή ψυχολογικό ον”, αλλά ως “πρόσωπο, δηλαδή υπόσταση εν ελευθερία” , που ” κινείται αγαπητικά προς τα άλλα πρόσωπα και προς τον Θεό” με δυνατότητα να πει “ναι” ή “όχι” στην κλήση της χάριτος.

“Ειναι η προαίρεση, η εσωτερική κίνησή του προς το καλό ή το κακό” είπε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και επικαλούμενος τη φράση του Ιωάννου του Χρυσοστόμου : “Ουχί η φύσις ημάς αναγκάζει προς τα κακά, αλλ’ η προαίρεσις”, πρόσθεσε :

“Προαίρεση και νους είναι δύο συνεργαζόμενες πτυχές της ψυχής, που καθορίζουν εάν ο άνθρωπος θα πορευτεί προς την σωτηρία, ή την πλάνη”.

Ιδιαίτερη αναφορά έκανε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και στην τεχνητή νοημοσύνη, στα οφέλη αλλά και στους κινδύνους από τη χρήση της, αλλά και στα μοναδικά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης ύπαρξης, τα οποία εάν απωλέσει “αποδέχεται την αποδυνάμωση της συνείδησής του” και υπογράμμισε:

“Η τεχνητή νοημοσύνη, καθώς λειτουργεί βάσει δεδομένων, αλγορίθμων και προκαθορισμένων παραμέτρων, δεν έχει προσωπική βούληση, δηλαδή στερείται προαίρεσης, είτε προς το καλό, είτε προς το κακό. Της λείπει η εσωτερική ελευθερία, η δυνατότητα της αγάπης, η εμπειρία του πόνου και της μεταμέλειας – της λείπει, με δυο λόγια, το βίωμα. Μπορεί μόνο να εκτελέσει εντολές ή να βελτιστοποιήσει αποτελέσματα, με βάση στόχους που της έχουν τεθεί. Μπορεί να προτείνει, να προβλέπει, να αποφασίζει, αλλά δεν μπορεί να ελευθερώσει. Μπορεί να προσομοιώσει συναισθήματα, συνείδηση, ακόμα και δημιουργικότητα, αλλά δεν μπορεί να νοηματοδοτήσει τον κόσμο, απλώς τον επεξεργάζεται. Όταν, όμως, ο άνθρωπος παύει να αποφασίζει, να κρίνει, να διακρίνει, και απλώς ακολουθεί τις προτάσεις ενός συστήματος, χάνει την εσωτερική του ελευθερία· η προαίρεσή του ατροφεί. Όταν απεκδύεται το αυτεξούσιό του και εκχωρεί όλο και περισσότερες πρωτοβουλίες σε κάποιο ψηφιακό υποκείμενο, αποδέχεται την αποδυνάμωση της συνείδησής του ως κέντρου κρίσης και ευθύνης και απομακρύνεται από την ηθική λογοδοσία”.

Ο κ. Τασούλας μίλησε και για μια ακόμη αρνητική πτυχή της τεχνολογίας, αυτή που έχει να κάνει με την εξάρτηση των χρηστών, σε σημείο αποξένωσης τους από την ίδια τη φυσική ύπαρξη τους και τη συνειδητοποίηση της θνητότητας τους, λέγοντας:

“Μια ακόμα επίπτωση της ολοένα και μεγαλύτερης εξάρτησης από τα μοντέλα της τεχνητής νοημοσύνης, που παίρνουν τον ρόλο του φίλου, του ειδικού συμβούλου, του παρηγορητή ή του εξομολογητή για εκατομμύρια χρήστες στον κόσμο, είναι η αλλοίωση της σχέσης με το σώμα, με τον χρόνο, με τον άλλον. Ο εξαρτημένος χρήστης αποκοινωνικοποιείται και αποξενώνεται υπαρξιακά: χάνει την αίσθηση της ενσώματης ζωής, της υπομονής, της προσδοκίας, της αδυναμίας, της φθοράς – δηλαδή των στοιχείων που τον καθιστούν θνητό, που τον προσγειώνουν στην αλήθεια της ύπαρξής του, που τον καθιστούν πνευματικά δεκτικό, ελεύθερο να αγαπήσει, ικανό να μετανοήσει. Και είτε συντρίβεται, είτε αλαζονεύεται, θεωρώντας ότι η τεχνολογία φανερώνει την ταυτότητα του ανθρώπου περισσότερο απ’ ό,τι η φύση του, καλλιεργώντας την ψευδαίσθηση της παγγνωσίας και της παντοδυναμίας”.

Το θέμα δεν είναι η απόρριψη της τεχνολογίας, αλλά η θέσπιση κανόνων

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας υπογράμμισε ωστόσο ότι παρά τους όποιους προβληματισμούς, το θέμα δεν είναι η απόρριψη της τεχνολογίας, αλλά η θέσπιση κανόνων και η εκπαίδευση των μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης, με τρόπο που δε θα εναντιώνεται στις ανθρώπινες αξίες.

“Παρ’ όλα, ωστόσο, τα αδηρίτως υπαρκτά ζητήματα που έχουν να κάνουν με την αυτοσυνειδησία του ανθρώπου στη νέα εποχή, δεν δαιμονοποιούμε την τεχνολογία” υπογράμμισε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και συνέχισε:

“Πρόκειται για κορυφαία κατάκτηση του ανθρώπινου πνεύματος, που γεννά ελπίδες για μια πρωτόγνωρη πρόοδο στις επιστήμες, στην παραγωγικότητα και στην καθημερινότητα. Οι προβληματισμοί μας αφορούν αποκλειστικά την εφαρμογή και τη χρήση της. Έχοντας κατά νου τη σοφόκλεια ρήση στην Αντιγόνη “Σοφόν τι τὸ μηχανόεν /τέχνας ὑπὲρ ἐλπίδ᾽ ἔχων/ τοτὲ μὲν κακόν, ἄλλοτ᾽ ἐπ᾽ ἐσθλὸν ἕρπει”, ευελπιστούμε ότι η πρόοδος της τεχνολογίας θα τείνει προς το εσθλόν, τουτέστιν το αγαθό.

Και, στο πεδίο αυτό, προσβλέπουμε στον γόνιμο διάλογο τεχνολογίας και θεολογίας.

Διότι αν η θεολογία ήδη μελετά εις βάθος την τεχνητή νοημοσύνη και τις εφαρμογές της σε οντολογικό επίπεδο, ανησυχώντας ότι δεν έχουμε πλέον να κάνουμε με “εφαρμογές” αλλά με ψηφιακά υποκείμενα με δυνητική αυτονομία, οι ειδικοί καλούνται να εργαστούν συστηματικότερα για την ενσωμάτωση ηθικών αρχών και κοινωνικών αξιών στην ανάπτυξη και τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, τη διασφάλιση ενός διαφανούς και επαρκώς καθορισμένου ηθικού πλαισίου στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων και την ευθυγράμμιση της τεχνολογικής καινοτομίας με τις ανθρώπινες αξίες”.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας χαιρέτισε το Συνέδριο και τη θεματολογία που επέλεξε για να απαντηθούν κρίσιμα ερωτήματα για την ανθρώπινη ύπαρξη κόσμο της ραγδαίας τεχνολογικής εξέλιξης σύγχρονης εποχής.

“Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα συνιστούν μέγιστη πρόκληση, γιατί το τεχνικό πνεύμα δεν είναι επί θύραις αλλά εντός των τειχών και δεδομένου πως ένα τέτοιο συνέδριο για τη φιλοσοφία της τεχνολογίας με τέτοιου υψηλού επιπέδου ομιλητές διοργανώνεται για πρώτη φορά οι προσδοκίες μας από αυτό είναι θεμελιώδεις” είπε ο κ. Τασούλας και τόνισε : “Το Β’ επετειακό Θεολογικό Συνέδριο στη Θεσσαλονίκη διερευνά βαθυστόχαστα και θεολογικά τον πρωτόγνωρο κόσμο που ήδη έχει εισβάλει την ζωή μας. Είμαι βέβαιος πως τον διερευνά και πειστικά απαντώντας στο πιο φλέγον ερώτημα της εποχής μας για τις συνέπειες της οντολογίας της τεχνολογίας και τις δυνατότητές μας να τις διαχειριστούμε».

Πηγη – ΑΠΕ