Ένα μονόλεπτο βίντεο για μια πολύμηνη προσπάθεια μνήμης και φόρου τιμής

Η έκθεση της parallaxi ”Από τη Μικρά Ασία στη Θεσσαλονίκη: η αναγέννηση μιας πόλης” ολοκλήρωσε τον κύκλο της. Νωρίς. Μια έκθεση που θα μπορούσε να παραμείνει για πάντα σε ένα δημόσιο κτίριο και να αποτελεί αντικείμενο μελέτης για κάθε γενιά δυστυχώς, παρά τις προσπάθειες μας ξεστήθηκε και πακεταρίστηκε.

Κανένας από τους φορείς της Θεσσαλονίκης, προεξάρχοντος του δήμου Θεσσαλονίκης που τον αφορά, παρά τα εκατοντάδες διθυραμβικά σχόλια δεν έδειξε ενδιαφέρον για το μέλλον της. Με την ελπίδα ότι κάποια στιγμή θα βρει το δρόμο της προς μια πιο μόνιμη εγκατάσταση, ετοιμάσαμε με τη βοήθεια του Χρήστου Νικολέρη ένα μικρό βίντεο για όσους την επισκέφτηκαν αλλά και για όσους δεν τα κατάφεραν στο μικρό διάστημα που διήρκεσε.

Πατήστε το play:

1922-2022 Από τη Μικρά Ασία στη Θεσσαλονίκη. Η Αναγέννηση μιας πόλης. Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης (Κτίριο Μ2 – Φουαγιέ).

Μετά το πολυθέαμα στον Κελλάριο Όρμο, το οποίο αποτέλεσε μια ζωντανή αναπαράσταση της άφιξης των προσφύγων στην Θεσσαλονίκη, το περιοδικό Parallaxi συνεχίζει να τιμά την επέτειο των 100 χρόνων από την Μικρασιατική Καταστροφή στο πλαίσιο του αστικού project «Η Θεσσαλονίκη Αλλιώς». Αυτήν την φορά, ζωντανεύει τις μνήμες του 1922 με μία έκθεση στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, σε συνδιοργάνωση με τον Οργανισμό Μεγάρου Μουσικής, το Τμήμα Αρχιτεκτόνων Πολυτεχνικής Σχολής του Α.Π.Θ, το Δήμο Θεσσαλονίκης, και το Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης. Η έκθεση εγκαινιάζεται στις 5 Οκτωβρίου και θα διαρκέσει μέχρι τις 15 Νοεμβρίου, στο Φουαγιέ του κτιρίου Μ2.

Η κατεστραμμένη από την πυρκαγιά του 1917 Θεσσαλονίκη υπήρξε η πόλη που υποδέχθηκε έναν τεράστιο αριθμό προσφύγων από τη Μικρά Ασία, μετά το 1922 και την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών. Μετά την πρώτη προσωρινή εγκατάσταση, ακολούθησε η αποκατάσταση των προσφύγων έως και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και μεταπολεμικά. Έτσι, ενσωματώθηκαν σταδιακά στην κοινωνική και οικονομική ζωή της πόλης και, ουσιαστικά, συνέβαλαν στην αναγέννησή της και στη συγκρότηση της σύγχρονης μεγαλούπολης. Η έκθεση επιχειρεί να προσεγγίσει το γεγονός αυτό μέσα από 3 θεματικές ενότητες.

1η ενότητα: Οι τόποι προέλευσης. Η ιστορία και ο πολιτισμός των χαμένων πατρίδων Στην έκθεση παρουσιάζονται οι περιοχές της Μικράς Ασίας από τις οποίες προέρχονται οι προσφυγικές οικογένειες που κατέφυγαν στη Θεσσαλονίκη, μεταφέροντας τα πολιτιστικά στοιχεία των χαμένων πατρίδων. Από την έρευνα προέκυψε ότι πρόκειται για πάνω από 500 τόπους από τη Θράκη, τον Πόντο, τη δυτική, τη νότια και την κεντρική Μικρά Ασία. Η έκθεση επιχειρεί να αναδείξει την ιστορία και τον πολιτισμό των τόπων αυτών μέσα από ιστοριογραφικό και φωτογραφικό υλικό.

2η ενότητα: Η προσωρινή εγκατάσταση. Το χρονικό της έλευσης των προσφύγων στην κατεστραμμένη πόλη Οι πρόσφυγες έφτασαν στην κατεστραμμένη από την πυρκαγιά του 1917 πόλη και αρχικά στεγάστηκαν σε πρόχειρους καταυλισμούς και κάθε είδους διαθέσιμη κτιριακή υποδομή. Παρουσιάζονται τα κοινωνικά χαρακτηριστικά των προσφύγων που καταγράφηκαν όταν έφθασαν στην πόλη, εντοπίζονται οι δομές της πρώτης εγκατάστασης και παρουσιάζονται οι συνθήκες διαβίωσης.

3η ενότητα: Η μόνιμη εγκατάσταση. Η αναγέννηση της πόλης. Με κρατική παρέμβαση, οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν είτε εντός των κτιρίων που εγκατέλειψαν οι Οθωμανοί κυρίως στην περιοχή της Άνω πόλης, είτε κατά κύριο λόγο σε νέους οικιστικούς σχηματισμούς που δημιουργήθηκαν μέσα από διαφορετικές διαδικασίες και μηχανισμούς περιμετρικά από τα τότε όρια της πόλης. Το πρόγραμμα οικιστικής αποκατάστασης των προσφύγων ισοδυναμούσε με μια τεράστια οικιστική επέκταση, η οποία ανέτρεψε σε μεγάλο βαθμό τα υφιστάμενα σχέδια και επηρέασε καθοριστικά τη δομή και τη μορφή της μεσοπολεμικής πόλης, η οποία, με την έλευση και τη σταδιακή ενσωμάτωση των προσφύγων, αναγεννήθηκε χωρικά και κοινωνικά.

Το υλικό για τις 2 πρώτες ενότητες βασίζεται στη μελέτη και στην εκθεσιακή απόδοση στοιχείων που περιέχονται σε 12 τόμους αρχειακών τεκμηρίων, οι οποίοι φυλάσσονται στο Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης και αποτελούν την πρώτη καταγραφή των προσφύγων που κατέφυγαν στη Θεσσαλονίκη. Οι ενότητες αυτές εμπλουτίζονται με φωτογραφικό και χαρτογραφικό υλικό. Η 3η ενότητα βασίζεται σε προγενέστερες έρευνες και μελέτες, οι οποίες για πρώτη φορά παρουσιάζονται συνολικά και συνοδεύονται από χαρτογραφικό, φωτογραφικό και άλλο εποπτικό υλικό.

Η έκθεση, τα εγκαίνια της οποίας θα γίνουν στις 5 Οκτωβρίου και θα διαρκέσει μέχρι τις 15 Νοεμβρίου, υλοποιείται από ομάδα διδασκόντων και φοιτητών του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με τη συνδρομή του Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης και εντάσσεται στο πλαίσιο των εκδηλώσεων που οργανώνει το περιοδικό Parallaxi και το αστικό project «Η Θεσσαλονίκη Αλλιώς», υπό την αιγίδα του Δήμου Θεσσαλονίκης και με την αμέριστη συμπαράσταση του ΟΜΜΘ.

Την έρευνα, την οργάνωση του υλικού και την επιμέλεια της έκθεσης έχουν αναλάβει οι καθηγητές του τμήματος Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ: Αθηνά Βιτοπούλου, Μαρία Δούση, Σοφοκλής Κωτσόπουλος, Μιχάλης Νομικός και Εριφύλη Χοντολίδου.

Συνεργάτες: Δημοσθένης Σάκκος, υποψήφιος διδάκτωρ ΤΑΜ|ΑΠΘ, Σμαρώ Κατσάγγελου, αρχιτέκτων ΑΠΘ, Θάλεια-Πελαγινή Κάλφα, Σοφία Μέρμηγκα Αγγελή, Κωνσταντίνος Τσίντσης, Μαρία Σοφοτάσιου, φοιτητές ΤΑΜ |ΑΠΘ και Ιωάννης Άγγελος Μπελής, φοιτητής ΤΜΧΑ |ΑΠΘ.

Διοργάνωση: Parallaxi, Η Θεσσαλονίκη Αλλιώς, Οργανισμός Μεγάρου Μουσικής, Δήμος Θεσσαλονίκης, ΑΠΘ/ Τμήμα Αρχιτεκτόνων Πολυτεχνικής Σχολής, Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης

Με τη συνεργασία του Ιδρύματος Heinrich Böll Stiftung και του Κέντρου Πολιτισμού της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας

Χορηγοί της έκθεσης είναι οι: Σταύρος Ανδρεάδης, Ζωή Παπαγεωργίου.