Πού μπορεί να βρει λεφτά η τοπική αυτοδιοίκηση;

Την Κυριακή 4 Μαΐου, η Θεσσαλονίκη μετατράπηκε για μια μέρα σε μία διαδραστική πλατφόρμα παρουσιάσεων, προτάσεων και συζητήσεων για το μέλλον της πόλης, με βάση το παρόν και τη διεθνή εμπειρία. Στη σκηνή του Ολύμπιον, μια ημέρα σκέψης, συζήτησης, δράσεων και προτάσεων για τη Θεσσαλονίκη αλλά και παρουσίασης καλών πρακτικών από το εξωτερικό που θα μπορούσαν να αποτελέσουν παραδείγματα εφαρμογής και στη δική μας πόλη. Σε συνεργασία με ξένα ινστιτούτα και πρεσβείες προσκαλέσαμε στη Θεσσαλονίκη 10 ανθρώπους από τη Βρετανία, τη Γερμανία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ολλανδία, την Αλβανία, την Τουρκία και την Ελλάδα, που πέτυχαν, για να μας παρουσιάζουν το πώς τα κατάφεραν άλλες πόλεις με βιώσιμες ιδέες, υποδεικνύοντας καλές πρακτικές μεταμόρφωσης μιας πόλης ή μιας γειτονιάς.

Ο Δημήτρης Καιρίδης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Είναι επιστημονικός σύμβουλος του Ιδρύματος Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής και αναπληρωτής διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Πάντειου Πανεπιστημίου. Έχει διατελέσει σύμβουλος στο Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, καθηγητής στην έδρα Κωνσταντίνου Καραμανλή στη Σχολή Fletcher του Πανεπιστημίου Tufts, διευθυντής του Ιδρύματος Κόκκαλη στην Αθήνα και του Προγράμματος Κόκκαλη στο Πανεπιστήμιο Harvard και ερευνητικός σύμβουλος στο Institute for Foreign Policy Analysis των Η.Π.Α. Από το 2002 διευθύνει τη Θερινή Ακαδημία Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων της Ολυμπίας και από το 2009 το δίκτυο προβληματισμού και δράσης Ναυαρίνο στη Θεσσαλονίκη.

Ποιες είναι οι βασικές δυσκολίες εξασφάλισης πόρων για τις πόλεις της Ελλάδας;  

Είναι η συγκεντρωτική αντίληψη του κράτους, η δημοσιονομική κρίση που από το 2010 και μετά επέτεινε το πρόβλημα, διότι η κεντρική εξουσία αναγκάστηκε να περικόψει τις δαπάνες και δεν εμπιστεύεται τους Δήμους. Υπάρχει μια σχέση έλλειψης εμπιστοσύνης διότι δεν είναι μόνο η καχυποψία και το πρόβλημα της κεντρικής εξουσίας, είναι και η κακο-διαχείριση αυτών των όποιων πόρων προς τους δήμους, με αποτέλεσμα να δημιουργείται αυτή η σχέση εξάρτησης, η οποία διαιωνίζεται.

Πιστεύετε θα μπορούσε να επιτευχθεί μεταβίβαση αρμοδιοτήτων από το κράτος στους δήμους ή είναι ουτοπικό.

Είναι κάτι που έκαναν ακόμα και οι πιο συγκεντρωτικές χώρες στην Ευρώπη. Η Ελλάδα είναι πολύ πίσω σε αυτό. Είναι μια τάση στην Ελλάδα, άλλα γίνεται με πολύ αργά βήματα και θα πρέπει να ενισχυθεί. Θα πρέπει επιτέλους και η κεντρική εξουσία να εμπιστευτεί τους δήμους, αλλά και οι δήμοι να συνεργαστούν και να αποκτήσουν αυτήν  την απαραίτητη αυτονομία ως  τα πρωταρχικά κύτταρα δημοκρατίας, αλλά και για την αποτελεσματικότερη λύση των προβλημάτων.

Είναι δύσκολο να γίνει κάτι τέτοιο;

Χρειάζεται στήριξη και καινούριο νομοθετικό πλαίσιο.

Αποδίδεται πολύ μικρό ποσοστό από το ΑΕΠ στην τοπική αυτοδιοίκηση, σε σχέση με άλλες χώρες. Πιστεύετε ότι μπορεί να αλλάξει αυτό; Για ποιες αιτίες γίνεται;

Στη σημερινή Ελλάδα της κρίσης είναι πάρα πολύ δύσκολο να το πεις, αλλά ελπίζω ότι όταν η κατάσταση σταθεροποιηθεί μια από τις μεγάλες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που πρέπει να γίνει και δεν έχει γίνει είναι ακριβώς αυτή. Η μεταβίβαση προς την τοπική κοινωνία, για τους λόγους τους οποίους εξήγησα, και για την ενίσχυση των επενδύσεων. Οι τοπικές κοινωνίες, οι οποίες καλούνται να υποστούν τις αρνητικές συνέπειες της όποιας επένδυσης, γιατί καμία επένδυση δεν είναι αθώα, θα πρέπει να είναι αυτές που θα καρπώνονται ως επί το πλείστον και τα κέρδη της όποιας επένδυσης. Αυτό είναι ένα εξαιρετικά αναπτυξιακό μέτρο. Δηλαδή άμα θες ξενοδοχειακές, βιομηχανικές και άλλες επενδύσεις, θα πρέπει τα κέρδη να πηγαίνουν και στην τοπική κοινωνία.

Υπάρχει προγραμματισμός για αυτήν την αλλαγή; Έχει προτείνει κάποιος κάποιο τέτοιο μέτρο;

Όχι, διότι η μεν δεξιά προέρχεται από μια συγκεντρωτική αντίληψη του κράτους, η δε αριστερά λέει ότι θέλει ισχυρή αυτοδιοίκηση, στα χαρτιά το διακηρύσσει, αλλά στην πράξη εννοεί τη διεκδίκηση περισσότερων πόρων από το κέντρο χωρίς λογοδοσία. Εγώ δεν πρεσβεύω ότι η λύση είναι να μεταφέρονται περισσότεροι πόροι από την Αθήνα στις πόλεις, αλλά οι πόλεις οι ίδιες να έχουν θεσμοθετημένους, κατοχυρωμένους πόρους, όπως μέρος του ΦΠΑ, ώστε να ενδιαφέρονται και για τη συλλογή του ΦΠΑ και των φορολογικών εσόδων και να λογοδοτούν αντίστοιχα για αυτά.

Φαντάζομαι ότι για να καρπώνεται η ίδια η πόλη τις επενδύσεις της χρειάζεται νέο νομοθετικό πλαίσιο.

Γι’ αυτό μιλάμε για μια μεγάλη μεταρρύθμιση. Είναι κάτι που στα πρώτα βήματα το είχε επισημάνει η ΤΡΟΙΚΑ, αλλά φυσικά μέσα στο ριμαζμό της κρίσης ξεχάστηκε και επικεντρώθηκαν στα μέσα άμεσου δημοσιονομικού αποτελέσματος. Αυτές οι μεγάλες αλλαγές που αφορούν τη δομή της χώρας και το πως κάνεις πολιτική αφέθηκαν για δεύτερο χρόνο. Αν δε, κρίνουν και από τις όποιες τροπολογίες των ήδη θεσμοθετημένων μεταρρυθμίσεων, όπως Καλλικράτης, ήδη γίνονται, βλέπω ότι η πορεία είναι μάλλον παλινδρόμηση και αντίστροφή, παρά ενίσχυσης του μεταρρυθμιστικού κινήματος.

Δεν είστε αισιόδοξος;

Προς το παρόν δεν το βλέπω. Είμαι αισιόδοξος όμως από μια άλλη πλευρά. Όχι από τι κάνει το κέντρο, αλλά από το τι κάνουν οι τοπικές κοινωνίες οι ίδιες, οι όποιες όπως είπα και στο τέλος της ομιλίας μου, χειραφετούνται πολιτικά από τις επιλογές των κομμάτων. Ψηφίζουν τους δημάρχους, δεν έχουν κατά ανάγκη κομματικό χρίσμα. Αυτό που δείχνουν οι δημοσκοπήσεις είναι ότι στις μεγάλες πόλεις θα εκλεγούν δήμαρχοι, οι οποίοι υποστηρίζονται από πολύ μικρά κόμματα. Αντιθέτως οι υποψήφιοι των μεγάλων κομμάτων δεν θα εκλεγούν, κάτι το οποίο μέχρι πριν από κάποια χρόνια ήταν ανήκουστο. Αυτό δημιουργεί κάποιες δυνατότητες διαχείρισης των πόρων από την κεντρική εξουσία.