Θεσσαλονίκη: Οι πολίτες απαντούν – Τι τους αρέσει, τι τους προβληματίζει

Ποια σημεία, μέρη, περιοχές της πόλης ξεχωρίζουν οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης; Ποια θέματα της καθημερινότητας τους απασχολούν έντονα και ζητούν την άμεση επίλυσή τους;

Στα παραπάνω ερωτήματα έρχεται να απαντήσει η έρευνα που πραγματοποιήθηκε από τους κ. Κοσμόπουλο (τ. Καθηγητής Δ.Π.Θ., τ. Διευθυντής Εργαστηρίου Περιβαλλοντικού και Ενεργειακού Σχεδιασμού Κτιρίων και Οικισμών, ΔΠΘ, Επιστημ. Δντης K-ecoprojects) και κ. Κλέσκα (K-ecoprojects) και παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του 8ου Περιβαλλοντικού Συνέδριου Μακεδονίας που πραγματοποιήθηκε πριν από λίγες ημέρες.

Η έρευνα αυτή έγινε κάτω από το πρίσμα της περιβαλλοντικής κοινωνικής ψυχολογίας η οποία εξετάζει τις σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις των ανθρώπων με τον χώρο που τους περιβάλλει.

Στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 2015 όλα τα κράτη-μέλη συμφώνησαν σε δεκαεπτά στόχους για την Βιώσιμη Ανάπτυξη, εκ των οποίων ο ενδέκατος αναφέρεται στις επιδιώξεις για Βιώσιμες (sustainable) και ανθεκτικές (resilient) πόλεις.

Παρόλο που η πρόσφατη COP27 κατέδειξε τα προβλήματα ασυμφωνίας σε κοινούς στόχους απ’ όλα τα κράτη, τα μηνύματα που ακούστηκαν πολύ έντονα και ξεκάθαρα, έκαναν γνωστό πως δεν υπάρχουν πια πολλά περιθώρια –από κυβερνήσεις έως εμάς, τους απλούς πολίτες.

«Για ακόμα μια φορά εναποθέτουμε ελπίδες στην COP 28 (UN Climate Change Conference), μήπως και ανακοινωθούν κοινοί στόχοι για το αστικό περιβάλλον» σημειώνουν στην παρουσίασή τους οι Κοσμόπουλος και Κλέσκας.

Μέσα από την έρευνα παρουσιάζονται και αναλύονται στοιχεία τα οποία συγκεντρώθηκαν με συνεντεύξεις και ερωτηματολόγια και αναλύουν τις υποκειμενικές θεωρήσεις και σημασιολογικές φορτίσεις όπως οι ίδιοι οι κάτοικοι τις εκφράζουν.

Η συγκυρία των καταστροφικών φαινομένων της κλιματικής αλλαγής, της ενεργειακής κρίσης, του πολέμου στην Ουκρανία και της οικονομικής κρίσης και των συνεπειών της πανδημίας του Covid-19, αποτελούν ιδιαίτερο επίπεδο αναφοράς ώστε να διερευνηθούν οι απόψεις των κατοίκων σε σχέση με το παρόν και το μέλλον του αστικού περιβάλλοντος.

Η έρευνα ολοκληρώθηκε το Σεπτέμβριο του 2023, σε μια περίοδο που σημαδεύτηκε από τα έντονα καιρικά φαινόμενα που έπληξαν τη χώρα, τις εκτεταμένες καταστροφές που ακολούθησαν , όπως φυσικά και την απώλεια ανθρώπινων ζωών.

Στα πλαίσια της έρευνας συγκεντρώθηκαν 1018 ερωτηματολόγια που κάλυψαν την ευρύτερη περιοχή της Μητροπολιτικής Θεσσαλονίκης.

Η πλειοψηφία των ανθρώπων που συμμετείχε στην έρευνα ζει ή εργάζεται στο Δήμο Θεσσαλονίκης.

Αρχικά η έρευνα εστιάζει στα σημαντικά σημεία/μέρη/τοποθεσίες/κτίρια της πόλης και το πώς τα αξιολογούν οι Θεσσαλονικείς.

Οι συμμετέχοντες απαντούν σε ερωτήματα όμως το πόσο τους αρέσει ένα μέρος/τοποθεσία/κτίριο της πόλης, πόσο συχνά το χρησιμοποιούν, την ιστορική και πολιτιστική του σημασία, αλλά και την άποψή τους ως προς την αρχιτεκτονική του και το σημείο στο οποίο βρίσκεται.

Αναμφισβήτητα, η πλατεία Αριστοτέλους είναι το μέρος που από τα αποτελέσματα της έρευνας φαίνεται να προηγείται σε όλα τα παραπάνω σημεία. Βρίσκεται στην «καρδιά» του κέντρου της πόλης και είναι ένα σημείο από το οποίο οι Θεσσαλονικείς περνούν καθημερινά για να πάνε στην εργασία τους, για προσωπικές τους υποθέσεις ή για να κάνουν τη βόλτα τους.

Ακολουθεί ο εμπορικότερος δρόμος της πόλης, η οδός Τσιμισκή και η παλιά και νέα παραλία.

Όλα τα παραπάνω συγκεντρώνουν μεγάλο ποσοστό στη συχνότητα χρήσης, αλλά και στους υπόλοιπους συντελεστές.

Ψηλά βέβαια στη λίστα βρίσκονται και «τοπόσημα» της Θεσσαλονίκης όπως ο Λευκός Πύργος, η Ροτόντα, ο Άγιος Δημήτριος, η Καμάρα, όμως στη συγκεκριμένη περίπτωση η συχνότητα χρήσης είναι μικρότερη.

Σε αντίθεση με το «τοπόσημο» της ΔΕΘ (και του πύργου του ΟΤΕ) όπου η συχνότητα χρήσης είναι μεγαλύτερη.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι μεγάλο ποσοστό στη συχνότητα χρήσης συγκεντρώνουν τα εμπορικά κέντρα που βρίσκονται πέριξ της πόλης, σε συνδυασμό με τις δραστηριότητες που σχετίζονται και τη διάθεση θέσεων στάθμευσης.

Ακολουθούν αναφορές σε όλα τα «τοπόσημα» της πόλης, όπως η οδός και ο πεζόδρομος Αγίας Σοφίας, η Άνω Πόλη με τα κάστρα, τα Λαδάδικα, το Καπάνι και η Μοδιάνο, η ΧΑΝΘ, το Μέγαρο Μουσικής, το Διοικητήριο, με ποικίλους σχετικά χαρακτηρισμούς αλλά και σχετικά μικρότερη συχνότητα επίσκεψης.

Με έναν ευρηματικό τρόπο οι Κοσμόπουλος και Κλέσκας ζητούν από τους συμμετέχοντες στην έρευνα να γίνουν δημιουργικοί και να καταγράψουν σε ένα σκίτσο, όπως το σκέφτονται αυτοί, τις γνωστές τους διαδρομές καθώς και τα σημεία που έχουν για εκείνους σημασία ή ενδιαφέρον.

Ακολουθούν κάποια, από αυτά που παρουσιάζονται στην έρευνα.

Το δεύτερο μέρος της έρευνας εστιάζει στα στις απαντήσεις των συμμετεχόντων για τα τα πιο σοβαρά / σημαντικά θέματα / προβλήματα / ελλείψεις της πόλης.

Κυκλοφοριακό: Τα «θέλω», η μόνιμη ελπίδα και η έντονη ανησυχία

• Περισσότερα δρομολόγια λεωφορείων
• Περισσότερες θέσεις στάθμευσης αυτοκινήτων και δημοτικά παρκινγκ
• Σαφής και ασφαλής διαχωρισμός των λωρίδων και περιοχών για ποδήλατα και πατίνια
• Να φροντίζεται το οδόστρωμα (λακκούβες).
• Ελεύθερη προσπέλαση οχημάτων πρώτης ανάγκης).
• Φυσικά εκφράζεται και η μόνιμη ελπίδα ότι το Μετρό θα ανακουφίσει το κυκλοφοριακό.
• Τέλος, υπάρχει μεγάλη ανησυχία για την αναστάτωση από το flyover στον περιφερειακό.

Πεζοδρόμια: Περισσότερο φως, λιγότερα τραπεζοκαθίσματα και δίκυκλα

Να περιοριστεί η κατάληψη τους από τραπεζοκαθίσματα και δίκυκλα, να φροντίζεται η πλακόστρωση τους, ο φωτισμός τους, και η προσπέλαση των ΑΜΕΑ, και να φροντίζονται οι δεντροστοιχίες.

Πράσινο, καθιστικά και παιδικές χαρές

Η πλειονότητα επιθυμεί περισσότερους χώρους πρασίνου με καθιστικά και παιδικές χαρές, που να φροντίζονται τακτικά.

Πιο καθαρή πόλη

Ζητούνται συχνότερη καθαριότητα δρόμων, πεζοδρομίων, και ελεύθερων χώρων, φροντίδα και καθαρισμός των φρεατίων απορροής ώστε να μην πλημμυρίζουν οι δρόμοι, και να υπάρχουν περισσότεροι κάδοι απορριμμάτων και κάδοι ανακύκλωσης, με συχνή αποκομιδή.

Οι δύο «δρόμοι» για τα διατηρητέα

Τα διατηρητέα κτίσματα που βρίσκονται διάσπαρτα στην πόλη, ζητείται η συντήρησή τους, ή εν ανάγκη, η κατεδάφιση όσων κρίνονται επικίνδυνα για κατάρρευση.

Φόβος για τα ρέματα

Αναφέρεται ότι πολλά ρέματα της ευρύτερης περιοχής χρειάζονται καθαρισμό για την αποφυγή πλημμυρικών φαινομένων.

Μέριμνα για βρέφη, ηλικιωμένους, αστέγους, αδέσποτα

Οι κάτοικοι ζητούν περισσότερους βρεφονηπιακούς σταθμούς, κοινωνική πρόνοια και μέριμνα για τα ηλικιωμένα άτομα και ιδιαίτερα όσα διαμένουν μόνα τους, και να υπάρξει μέριμνα για την στέγαση και φροντίδα των άστεγων που κοιμούνται στα πεζοδρόμια. Επίσης να υπάρξει μέριμνα για τα αδέσποτα ζώα.

Ανασφάλεια

Τονίζεται το θέμα της ανάγκης πρόληψης των παράνομων ενεργειών με την επιθυμία για κάμερες ασφαλείας, νυκτερινό φωτισμό και αυξημένες αστυνομικές περιπολίες.

Μπορεί να βρεθεί η «χρυσή» τομή;

Στο γενικό τους συμπέρασμα οι Κοσμόπουλος και Κλέσκας σημειώνουν:

«Παρατηρούμε ότι και δίχως να έχει μελετηθεί από τους κατοίκους ο Στόχος 11 του ΟΗΕ, οι ίδιοι οι κάτοικοι επιθυμούν και ελπίζουν στην πραγμάτωση Βιώσιμης και Ανθεκτικής πόλης για την Θεσσαλονίκη του Αύριο, καταδεικνύοντας τόσο τα θετικά στοιχεία, όσο και τα προβλήματα της πόλης.

Ολοκληρώνοντας, είναι γνωστό και δεδομένο το ότι πολλές φορές το τί αρέσει και τί επιθυμούν οι κάτοικοι, διαφέρει από τις απόψεις τόσο της διοίκησης, όσο και των αρχιτεκτόνων / πολεοδόμων.

Θεωρώ κατά συνέπεια ότι η κοινωνική έρευνα, μπορεί να βοηθήσει στην επίτευξη σύγκλισης απόψεων αλλά και την ιδιαίτερη προσοχή για τις όποιες επεμβάσεις στην πόλη».

Βιβλιογραφία

Κοσμόπουλος Π., (2023), Έρευνα Πως θέλουν οι κάτοικοι την Θεσσαλονίκη του αύριο, Εφημερίδα Μακεδονία 30-4-2023

Kosmopoulos P., (2023), A recent social survey (2022) regarding the sustainability and resilience of Thessaloniki (final results), sbe23 Thessaloniki 22-24 March 2023

Κοσμόπουλος Π., Καντζιούρα Α., Κοσμόπουλος Ι., Κλέσκας Κ., Κοσμόπουλος Α.Μ, ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΕΝΔΕΙΑ, ΚΑΙ ΤΙΣ ΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΙΣ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ , 7ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη, 30 Oκτωβρίου – 1 Νοεμβρίου 2020

Μουμτζάκης Α., Κοσμόπουλος Π. , Δημητριάδου X., Καντζιούρα Α., ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΚΑΙΧΡΗΣΗ ΔΕΙΚΤΏΝ ΘΕΡΜΙΚΗΣ ΑΝΕΣΗΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΧΩΡΟΜΕΛΕΤΗΣ , 7ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη, 30 Oκτωβρίου – 1 Νοεμβρίου 2020

Kosmopoulos, P., Kantzioura, A., Kosmopoulos, I., Kleskas K., Kosmopoulos, A.M., 2020, A RESEARCH (2019-20) REGARDING COMFORT CONDITIONS IN THE HELLENIC HOUSEHOLD, Protection and Restoration of the Environment XV, Patras, Greece.

Kosmopoulos, P., Kantzioura, A., Kosmopoulos, I., Kleskas K., Kosmopoulos, A.M., 2019, A Panhellenic Social Survey (2018-9) regarding the Quality of Life, Energy Needs and People’s Attitudes towards R.E.S., SBE19-Thessaloniki “Sustainability in the built environment for climate change mitigation”, 23-25 October, Thessaloniki, Greece.

Kosmopoulos, P., Kantzioura, A., Kosmopoulos, I., Kleskas K., Kosmopoulos, A.M., 2019, A Panhellenic Social Survey (2018-9) Regarding the Quality of Life, Energy Needs and People’s Attitudes Towards R.E.S., EinB2019 – 8th International Conference “ENERGY in BUILDINGS 2019”, 28 September 2019, Athens, Greece

Κοσμόπουλος Π., Κλέσκας Κ., ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥΣ, 5ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο Μακεδονίας, 14-16 Μαρτίου, Θεσσαλονίκη, 2014

Καντζιούρα Α., Κοσμόπουλος Π., Παπαδόπουλος Α., ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΜΙΚΡΟΚΛΙΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΘΕΡΜΙΚΗΣ ΑΝΕΣΗΣ ΣΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, 5ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο Μακεδονίας, 14-16 Μαρτίου, Θεσσαλονίκη, 2014 PanosKosmopoulos, AthinaKantzioura, 2014, Effects of urban development in microclimatic conditions in Thessaloniki, Global Nest, Volume 16, Issue 5, pp 840-855

Kosmopoulos, P., (1996), Looking for the meaning of urban images “S” Semiotics in Greece, Vol 8-4

Κοσμόπουλος Π., (1991), Έρευνα για το κέντρο της Θεσσαλονίκης, Διδακτορική Διατριβή Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Κοσμόπουλος Π., (1974), Η εικόνα της πόλης της Θεσσαλονίκης, Διπλωματική Εργασία Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο