Τι σημαίνουν τα αυτιά και τα πόδια που συναντάμε ως «τάματα» στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης;

Ο όρος «ανάθημα» στην αρχαιότητα αναφέρεται σε κάποια δωρεά προς έναν θεό και δεν διαφέρει και πολύ από τα σημερινά τάματα του Χριστιανισμού. Ο πιστός προσέφερε συνήθως ένα γλυπτό, λίθινες πλάκες, ένα κόσμημα, ευχαριστώντας τον θεό για κάτι που πέτυχε ή ζητώντας βοήθεια – θεϊκή προστασία. Στην σημερινή εποχή τα τάματα τα κρεμάνε οι πιστοί γύρω από μια εικόνα που θεωρούν θαυματουργή ή κάνουν ένα τάμα σ’ αυτή. Πρόκειται για κοσμήματα ή ανάγλυφες παραστάσεις μελών του σώματος που μπορεί να γιατρεύτηκαν ή που γι’ αυτά καλούμε βοήθεια. Το έθιμο αυτό είναι αρχαιότατο και απαντάται σε όλες τις θρησκείες. Το ανάθημα εκφράζει την πίστη και την υποταγή του ανθρώπου προς τους θεούς, από τους οποίους ζητά ευμένεια και βοήθεια.

Τα αναθήματα της αρχαιότητας που αναπαριστούν μέλη του σώματος έχουν αφιερωθεί στον Ασκληπιό, για τη βοήθειά του στην αποκατάσταση της υγείας των εικονιζόμενων μελών. Ορισμένα συνοδεύονται από επιγραφές σχετικές με τη θεραπεία. Στις επιγραφές αναφέρονται επίσης και οι εκάστοτε θεραπευτές-θεοί.

Υπάρχουν αναθήματα που αναπαριστούν αυτιά, τα οποία έχουν διπλή σημασία και υπονοούν πως η θεότητα εισάκουσε τις προσευχές τους. Τα συναντάμε σε πολλούς λατρευτικούς χώρους και σε μουσεία σε όλη την Ελλάδα.

Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης μπορεί κανείς να συναντήσει επαναλαμβανόμενα αναθήματα που απεικονίζουν αυτιά, αλλά και πόδια. Προέρχονται από το Σαραπείο, το σημαντικό ιερό των Αιγυπτίων θεών της αρχαίας Θεσσαλονίκης. Οι λίθινες πλάκες με ομοιώματα αυτιών και πελμάτων αποτελούν τα πιο χαρακτηριστικά αφιερώματα. Τα αυτιά δηλώνουν ότι ο θεός είναι επήκοος, δηλαδή εισακούει τις παρακλήσεις των πιστών και πραγματοποιεί τις ευχές τους. Τα πέλματα (ονομάζονται «ίχνη» ή «βήματα») είναι αναθήματα αιγυπτιακής προέλευσης και δηλώνουν την παρουσία της θεότητας που εισάκουσε τις προσευχές του αναθέτη.