Τι συμβαίνει με την επαιτεία παιδιών στους δρόμους της πόλης

Το σχολείο κλείνει για τις γιορτινές εβδομάδες των Χριστουγέννων, τα παιδιά ξεχύνονται στις αλάνες και τα πάρκα, φωνές και γέλια ακούγονται στους δρόμους, γονείς ψωνίζουν παιχνίδια για να ζωντανέψουν τη μαγεία της εποχής το πρωί της Πρωτοχρονιάς. 

Την ίδια στιγμή, στους δρόμους του κέντρου συναντάς παιδιά με τα χέρια απλωμένα στα γόνατα τους, να περπατάνε στα συνωστισμένα πεζοδρόμια, κοιτώντας τους περαστικούς στα ματιά και προσφέροντάς τους ό,τι έχουν να πουλήσουν.

Η παιδική εργασία στο δρόμο είναι ένα φαινόμενο που βασανίζει παγκόσμια τις κοινωνίες και αντικατοπτρίζει μια κατάφωρη παραβίαση των δικαιωμάτων των παιδιών.

Όταν μιλάμε για παιδική εργασία στο δρόμο, αναφερόμαστε στην απασχόληση ανηλίκων σε επικίνδυνα περιβάλλοντα, για πολλές ώρες και με ελάχιστες οικονομικές απολαβές, οι οποίες στερούν την ομαλή συναισθηματική τους ανάπτυξη και παιδικότητα, εμποδίζουν την πρόσβαση στην εκπαίδευση και θέτουν σε κίνδυνο την φυσική και ψυχική τους υγεία.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΜΚΟ ΑΡΣΙΣ, από το περασμένο Σεπτέμβριο μέχρι και τον Νοέμβριο, η Ομάδα Εργασίας στο Δρόμο του Κέντρου Υποστήριξης νέων, έχει εντοπίσει 88 ανήλικα παιδιά, να εργάζονται στους δρόμους της Θεσσαλονίκης.

Τα 55 από αυτά, εντοπίστηκαν να επαιτούν ή να συμμετέχουν σε παιδική εργασία και τα υπόλοιπα 33 είναι παιδιά που είτε σχετίζονται με το φαινόμενο της διακοπής της υποχρεωτικής σχολικής φοίτησης, είτε βρίσκονται σε κίνδυνο εκμετάλλευσης ή παραμέλησης.

Οι χώρες καταγωγής τους είναι η Αλβανία, η Βουλγαρία, η Ρουμανία και η Ελλάδα. 

Η Μόνικα Πρίφτη, Κοινωνική Επιστήμονας στην ΑΡΣΙΣ, αναλύει το φαινόμενο της παιδικής εργασίας στους δρόμους της Θεσσαλονίκης και τους λόγους για τους οποίους συμβαίνει: 

«Τα παιδιά που συναντούμε να δουλεύουν στους δρόμους της Θεσσαλονίκης, παίζουν συνήθως κάποιο μουσικό όργανο, μπορεί να μαζεύουν διάφορα αντικείμενα από τους κάδους απορριμμάτων και να πωλούν μικροαντικείμενα για να βγάλουν εισόδημα. Τα παιδιά αυτά, μπορεί να επαιτούν μόνα τους ή και συνοδευόμενα από κάποιον ενήλικα. Οι βασικοί λόγοι που συμβαίνει αυτό το κοινωνικό φαινόμενο είναι φυσικά η ακραία φτώχεια. Κανένας γονιός δεν θα έφτανε στο σημείο να βγάλει τα παιδιά του να δουλεύουν αν δεν βρισκόταν ταυτόχρονα υπό το όριο της φτώχειας, δεν έχει δηλαδή τη δυνατότητα να εξασφαλίσει τα απαραίτητα για τον ίδιο και την οικογένειά του.

Φυσικά, κανένας δε θα έμενε σε μία δουλειά, χωρίς να κερδίζει χρήματα. Προφανώς, οι άνθρωποι που το κάνουν αυτό έχουν κέρδη και γι’ αυτόν τον λόγο συνεχίζουν. Το μήνυμα που θέλουμε να περάσουμε είναι ότι αν όντως θέλουμε να βοηθήσουμε, να μην δίνουμε χρήματα!  Μπορούμε αντ’ αυτού να προσφέρουμε κάτι χρήσιμο. Με τα χρήματα που θα δίναμε, ας αγοράσουμε ένα νερό, φαγητό, ρούχα. Για να είμαστε σίγουροι ότι κάτι θα καταλήξει στο παιδί».

Στις εορταστικές περιόδους, όπως αυτή των Χριστουγέννων που διανύουμε, το φαινόμενο της παιδικής εργασίας γίνεται εντονότερο. «Ο κόσμος θέλει να δείξει την αγάπη του και να προσφέρει τις γιορτινές μέρες», σύμφωνα με την κ. Πρίφτη: 

«Τις τελευταίες ημέρες, λόγω των γιορτών, υπάρχει μια αύξηση στην επαιτεία των παιδιών. Έχουμε συναντήσει παιδιά από άλλες χώρες, όπως η Βουλγαρία, που μας έχουν πει ότι έχουν έρθει με τις οικογένειες τους για να δουλέψουν αποκλειστικά για την γιορτινή περίοδο. Αυτό συμβαίνει επειδή η ιστορία δείχνει ότι τέτοιες μέρες ο κόσμος θέλει να δείξει την αγάπη του και να προσφέρει. Οι άνθρωποι θέλουν όλοι να περάσουν όμορφα τα Χριστούγεννα, να κάνουν ένα δώρο σε κάποιον που γνωρίζει ότι δεν έχει. Νιώθουν την ανάγκη να προσφέρουν κάτι παραπάνω, οπότε προσφέρουν χρήματα σε αυτά τα παιδιά που βλέπουν στους δρόμους. Έτσι και αυτές οι οικογένειες που έρχονται από ξένες χώρες – και όχι μόνο – για να δουλέψουν τα παιδιά,  βασίζονται πάνω στην ευαισθησία του κόσμου».

Στο άρθρο 32 της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, που έχει υπογραφεί από το 1989 αναφέρεται ότι, «τα συμβαλλόμενα κράτη αναγνωρίζουν το δικαίωμα του παιδιού να προστατεύεται από την οικονομική εκμετάλλευση και από την εκτέλεση οποιασδήποτε εργασίας που ενέχει κινδύνους ή που μπορεί να εκθέσει σε κίνδυνο την εκπαίδευσή του ή να βλάψει την υγεία του ή τη σωματική, πνευματική, ψυχική, ηθική ή κοινωνική ανάπτυξή του». 

«Με την παιδική εργασία παραβιάζονται δύο βασικά δικαιώματα. Το δικαίωμα στη μόρφωση και το δικαίωμα στο παιχνίδι», όπως εξηγεί η κ. Πρίφτη: 

«Η παιδικότητα δεν εξαργυρώνεται. Οι μεγαλύτερες συνέπειες για τα παιδιά που επαιτούν είναι ότι στερούνται την παιδικότητά τους και γενικότερα μία σειρά από δικαιώματα. Το παιδί έχει δικαίωμα να βρίσκεται σε ένα προστατευμένο περιβάλλον, να πηγαίνει στο σχολείο και να μην έρχεται αντιμέτωπο με έννοιες, οι οποίες αφορούν έναν ενήλικα. Δεν αφορά το παιδί για το αν θα καλυφθεί το ενοίκιο ή ο λογαριασμός νερού και ρεύματος. Έρχεται σε επαφή με έννοιες που δεν το αφορούν και μέσα από αυτό χάνει την παιδικότητα του και είναι κάτι που κουβαλά ψυχικά σε όλη την υπόλοιπη του ζωή».

Πώς φτάνει σε σημείο ένας γονιός να βγάλει το παιδί του για να δουλέψει στο δρόμο;

«Οι παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτό είναι πολλοί. Η συμπεριφορά από τους γονείς δεν είναι πάντα κακοποιητική, απλά δεν υπάρχει άλλη λύση», όπως εξηγεί η κ. Πρίφτη: 

«Όλη η ζωή αυτών των οικογενειών είναι συνήθως σε πολύ χαμηλό επίπεδο, οικονομικό και μορφωτικό. Οι γονείς των παιδιών δεν αντιλαμβάνονται ότι αυτή η κατάσταση είναι εις βάρος του παιδιού και δεν το ωφελεί. Επίσης δεν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες στην αγορά εργασίας, λόγω της έλλειψης μόρφωσης. Οπότε ένας άνθρωπος ο οποίος πραγματικά δυσκολεύεται να βρει εργασία γιατί δεν έχει προϋπηρεσία, προσόντα και γνώσεις, εξωθείται να αναγκάσει το παιδί να βγει στον δρόμο και να δουλέψει. Το σημαντικό στο σημείο αυτό είναι να τονιστεί ότι όταν ο γονιός βλέπει ότι το παιδί κερδίζει χρήματα με αυτόν τον τρόπο, αυτό σημαίνει ότι και την επόμενη μέρα το παιδί θα είναι και πάλι έξω στον δρόμο. 

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν αγαπάει το παιδί. Έχουμε δει πολλές περιπτώσεις μέσα από τη δουλειά μας ότι υπάρχει αγάπη, αλλά ταυτόχρονα έχουν φτάσει σε αδιέξοδο. Η συμπεριφορά των γονιών δεν είναι πάντα κακοποιητική, αλλά ταυτόχρονα, δεν μπορούν να αντιληφθούν το κόστος της κατάστασης για τη ζωή του παιδιού».

Η ΜΚΟ ΑΡΣΙΣ, μέσα από την κοινωνική εργασία στον δρόμο (Streetwork), έρχεται καθημερινά σε επαφή με εργαζόμενα παιδιά στο δρόμο και προσπαθεί να συμβάλλει στην μείωση του φαινομένου.

«Προσπαθούμε να έρθουμε σε επαφή με τα παιδιά και να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη τους. Και όχι μόνο να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη των παιδιών, αλλά και των ανθρώπων που τα συνοδεύουν. Στόχος είναι να φύγει το παιδί από τον δρόμο, είτε με τη συνεργασία του ενήλικα που το συνοδεύει, είτε χωρίς αυτήν. Υπάρχουν και περιπτώσεις που τα ίδια τα παιδιά, μας επικοινώνησαν ότι ήθελαν να ξεφύγουν από την κατάσταση και τότε, κινητοποιείται όλος ο μηχανισμός προστασίας του παιδιού. 

Η ΑΡΣΙΣ λειτουργεί σαν ένας υποστηρικτικός μηχανισμός. Κάνουμε διάφορα βήματα προσφέροντας τις υπηρεσίες μας. Όπως είναι η διασύνδεση με το Κέντρο μας, το Κέντρο Υποστήριξης Νέων, διασύνδεση με άλλες υπηρεσίες και φορείς, προσφορά ρουχισμού και τροφίμων, σύνδεση με επιδόματα και διάφορα άλλα ανάλογα με την ανάγκη που εντοπίζουμε. Προσπαθούμε πάντα να εργαζόμαστε μαζί με την οικογένεια για να φτάσουμε στο επιθυμητό κ απολύτως αυτονόητο, το να μην βρίσκεται το παιδί σε συνθήκες δρόμου. 

Η διασύνδεση με το σχολείο είναι πολύ σημαντικό κομμάτι της δουλειάς μας. υπερασπιζόμενοι το δικαίωμα του παιδιού στην εκπαίδευση. Είναι σημαντικό μέσα από την υποστήριξη σε ανήλικο και συνοδό, να μειώσουμε τη βλάβη που έχει προξενηθεί και το παιδί να φύγει από το καθεστώς του δρόμου και να πάει σε περιβάλλοντα στα οποία ανήκει, όπως αυτό του σχολείου. Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα δίκτυο προστασίας, έτσι ώστε το παιδί να μην νιώθει μόνο του και να νιώθει ασφαλές.

Μία θετική εξέλιξη είναι ότι στην πλειοψηφία τους, παιδιά που παλαιότερα εργάζονταν και πλέον έχουν ενηλικιωθεί, δεν συνεχίζουν το μοτίβο. Δεν βγάζουν δηλαδή οι ίδιοι τα δικά τους παιδιά για εργασία στο δρόμο. Αυτό είναι ένα μικρό λιθαράκι στην ιστορία, γιατί εννοείται ότι δουλεύουμε και για την επόμενη γενιά, έτσι ώστε να σταματήσει αυτό το φαινόμενο», αναλύει η κ. Πρίφτη.

«Εγώ έχω να πληρώσω το ενοίκιο μου», ήταν τα λόγια που της είχε πει ένα 10χρονο αγόρι: 

«Όταν είχα ξεκινήσει τη δουλειά, ήμουν ακόμα καινούργια στο επάγγελμα, με στιγμάτισε ένα περιστατικό με ένα αγοράκι, περίπου δέκα ετών. Τον είχα ρωτήσει αν πήγαινε σχολείο μου απάντησε: “Κυρία μου πας καλά; Εγώ έχω να πληρώσω το ενοίκιό μου, είναι δυνατόν να πηγαίνω στο σχολείο;”. Είχα σοκαριστεί πραγματικά με το πόση ευθύνη κουβαλούσε πάνω της αυτή η 10χρονη ψυχή. Για πράγματα που δεν τον αφορούσαν και ούτε θα έπρεπε».

*Για να βοηθήσετε στον εντοπισμό και την αρωγή του παιδιού ή για να πάρετε χρήσιμες οδηγίες σε περίπτωση που θέλετε να συνδράμετε: Τηλεφωνήστε στην ΑΡΣΙΣ στα τηλέφωνα 6985 981274, 2310 227311 &  2311 242956 (Κέντρο Υποστήριξης Νέων) ή στο ΕΚΚΑ 1107 (Εθνική Γραμμή Παιδικής Προστασίας). 

*Κέντρο Υποστήριξης Νέων ΑΡΣΙΣ: Σπάρτης 9, Τηλ.: 2310 227311 και 2311 242956, email: [email protected]