#TiDF25: Ο απόλυτος οδηγός για τη μεγάλη γιορτή του ντοκιμαντέρ

Το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης ετοιμάζεται για το #TiDF25, την μεγάλη γιορτή του ντοκιμαντέρ. Μετά την εμπειρία των προηγούμενων ετών, με βάση την οποία το Φεστιβάλ έδειξε έναν άλλον δρόμο διοργάνωσης, μιας υβριδικής γιορτής που ξέρει να συνδυάζει τις αποστάσεις μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας αλλά και την πραγματοποίηση της δια ζώσης σινεφίλ συνύπαρξης τηρώντας όλα τα προβλεπόμενα μέτρα προφύλαξης στις χειμερινές αίθουσες, το 25ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης ετοιμάζεται με τον ίδιο τρόπο να υποδεχτεί ταινίες και δημιουργούς από όλον τον κόσμο.

Το πρόγραμμα απαρτίζεται από δεκάδες πρεμιέρες στα διαγωνιστικά και στο υπόλοιπο παράλληλο πρόγραμμα, πλήθος αφιερωμάτων σε δημιουργούς όπως ο Σταύρος Ψυλλάκης, ο Αντριάν Πάτσι και ο Νικόλαους Γκειρχάλτερ αλλά και θεματικές όπως τα 80 χρόνια από το Ολοκαύτωμα και το Σινεμά της Παρατήρησης, που περιλαμβάνουν προβολές σημαντικών ταινιών από την ιστορική διαδρομή του ντοκιμαντέρ ως είδους. Και φυσικά πλήθος ταινιών από την πρόσφατη παραγωγή αλλά και όλες οι νέες ταινίες της ελληνικής παραγωγής, όπως επίσης παράλληλες εκδηλώσεις με συναυλίες, ανοιχτές συζητήσεις, masterclasses και το ειδικό πρόγραμμα του Φεστιβάλ για τα podcasts!

Διαγωνιστικό τμήμα

Με έναν εντυπωσιακό αριθμό από πρεμιέρες – 32 στον αριθμό – τα διαγωνιστικά τμήματα του 25ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (Διεθνές Διαγωνιστικό, το τμήμα Newcomers αλλά και το τμήμα >>Film Forward) υπόσχονται μοναδικές εμπειρίες ζωής. Όλα τα ντοκιμαντέρ διαγωνίζονται για 6 επίσημα βραβεία και 14 παράλληλα, τα περισσότερα από τα οποία συνοδεύονται από χρηματικά έπαθλα, ενώ η ταινία που θα κερδίσει τον Χρυσό Αλέξανδρο στο Διεθνές Διαγωνιστικό βρίσκει αυτόματα θέση στη λίστα προεπιλογής για το Όσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ. Όπως έγινε με την ταινία A House Μade of Splinters του Σάιμον Λέρενγκ Βίλμοντ, η οποία κέρδισε πέρυσι τον Χρυσό Αλέξανδρο και τώρα είναι ανάμεσα στις πέντε ταινίες που διεκδικούν το Όσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ! Η θεματολογία των ταινιών είναι πλούσια : Ζητήματα έμφυλης καταπίεσης και πορτρέτα γυναικείας χειραφέτησης, μαρτυρίες και ντοκουμέντα που ανατρέχουν σε ιστορικά τραύματα και συνταρακτικά γεγονότα, προσωπικές ιστορίες ανθρώπινης υπέρβασης και ιστορίες που εκπέμπουν σήμα κινδύνου για το περιβάλλον και τον πλανήτη μας.

Το σινεμά της παρατήρησης

Ένα ξεχωριστό και πολυδιάστατο αφιέρωμα στο ντοκιμαντέρ της παρατήρησης, με τίτλο «Η τέχνη της πραγματικότητας: πέρα από την παρατήρηση» διοργανώνει το #TiDF25 παράλληλα με μια ειδική δίγλωσση έκδοση. Στο ντοκιμαντέρ της παρατήρησης, ο κινηματογραφιστής διεισδύει ολοκληρωτικά στον κόσμο που μελετά και αφήνει το θέμα του να ξεδιπλωθεί με την ελάχιστη δυνατή παρέμβαση, δίνοντας χώρο και χρόνο στον θεατή να φτάσει στα δικά του συμπεράσματα. Σπουδαίες ταινίες του παγκόσμιου σινεμά επαναπροσδιορίζουν την οπτική και την ερμηνεία μας για τον κόσμο και τη ζωή, ενώ masterclasses από καταξιωμένους διεθνείς και ‘Ελληνες δημιουργούς ξεδιπλώνουν τα μυστικά του συναρπαστικού αυτού κινηματογραφικού είδους.

Πρόκειται για ένα κινηματογραφικό είδος που διαμορφώθηκε από τα διδάγματα του πιονέρου του ντοκιμαντέρ, σκηνοθέτη του Νανούκ του Βορρά, Ρόμπερτ Φλάερτι, τον ιταλικό νεορεαλισμό, το αμερικανικό direct cinema, το γαλλικό cinema vérité και τις μεθόδους της κοινωνικής ανθρωπολογίας. Στο αφιέρωμα θα προβληθούν εμβληματικές ταινίες τεκμηρίωσης που χαρακτηρίζουν αυτό ακριβώς το είδος. Ανάμεσα τους Το Χρονικό ενός Καλοκαιριού των Ζαν Ρους και Έντγκαρ Μορίν, Μοχάμεντ Άλι του Γουίλιαμ Κλαϊν, το οσκαρικό Χάρλαν Κάουντι της Μπάρμπαρα Κόπλ, το Megacities του Αυστριακού Μίκαελ Γκλαβόγκερ, το Διαζύγιο αλά Ιρανικά της Κιμ Λοντζινότο, η Ρενέ της Έλενα Τρεστικόβα, κ.α.

Top Docs

Μια επιλογή από τις σημαντικότερες ταινίες τεκμηρίωσης της σεζόν έρχονται στη Θεσσαλονίκη για μια ειδική προβολή. Ανάμεσα τους ξεχωρίσουν το ντοκιμαντέρ Les Annees Super-8 της συγγραφέως Ανί Ερνό (που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2022) η οποία με μια αυτοβιογραφική σύνθεση με home videos από οικογενειακές στιγμές της – μέσα στα οποία υπάρχουν διάστικτες αναφορές στο λογοτεχνικό έργο της – καταγράφει στιγμές από το παρελθόν της. Αυτοβιογραφικές αναφορές υπάρχουν και στο Cooler Climate του Τζειμς Αϊβορι, στο οποίο ο αγαπημένος Βρετανός δημιουργός συνθέτει την ιστορία ενός ταξιδιού στο κοσμικό Αφγανιστάν του 1960 λίγο πριν αρχίσει μια σειρά από στρατιωτικά πραξικοπήματα και συγκρούσεις με διακύβευμα την θέση της χώρας στο ψυχροπολεμικό στάτους μέχρι την επέλαση των μουτζαχεντίν και των Ταλιμπάν. Στην Αμερική του Τραμπ, μια χώρα με έντονες κοινωνικές ανισότητες και ρατσισμό μας μεταφέρει η μαχητική ντοκιμαντερίστρια Μπάρμπαρα Κόπλ στο Gumbo Coalition ενώ στο Music for Black Pigeons οι Γιούργκεν Λεθ και Αντρέας Κούφεντ κάνουν μια αναδρομή στη ζωή και στο έργο διάσημων μουσικών της τζαζ όπως οι Γιάκομπ Προ, Μπιλ Φρίζελ, Λι Κόνιτζ, Μιντόρι Τακάντα. 

Ανοιχτοί Ορίζοντες 

Οι παλιοί φεστιβαλιστές γνωρίζουν πως εδώ θα βρουν ένα μείγμα σπουδαίων ταινιών με πλήθος θεματικών αναφορών για τα ανθρώπινα δικαιώματα, το περιβάλλον, τη μουσική, τον κινηματογράφο και όχι μόνο. Στο φετινό πρόγραμμα ο προσανατολισμός της επιλογής αφορά επίσης σε ξεχωριστές γυναικείες και ΛΟΑΤΚΙ ιστορίες χειραφέτησης και σύγκρουσης με το κατεστημένο της συντήρησης και της πατριαρχίας. Μια τέτοια περίπτωση είναι η ταινία της Τζούλι Μπερτουτσέλι, η οποία φτιάχνει στο Cinema Woman το πορτραίτο μιας σημαντικής κινηματογραφικής δημιουργού από τη Νέα Ζηλανδία, της Τζειν Κάμπιον, της πρώτης γυναίκας με Χρυσό Φοίνικα στην ιστορία του Φεστιβάλ Καννών και μια από τις ελάχιστες στον κόσμο με το Όσκαρ Σκηνοθεσίας.

Το πορτραίτο άλλης μιας σημαντικής γυναίκας, αυτή τη φορά στο χώρο της world music, της Σεζάρια Εβόρα δημιουργεί η Πορτογαλίδα Άνα Σοφια Φονσέκα σε μια ταινία με αρκετό ανέκδοτο υλικό από την ζωή και τις συναυλίες της αγαπημένης ξυπόλητης ντίβας. Μια εμβληματική και πολυσχιδέστατη καλλιτέχνιδα, την Απολόνια Σοκόλ αποκρυπτογραφεί με το Apolonia, Apolonia η Δανέζα Λία Γκλομπ ενώ η Αλεξάντρια Μπομπατς παρακολουθεί στο It’s Only Life After All την πορεία μιας δυναμικής φολκ γυναικείας μπάντας, τις Indigo Girls. 

Τον πολυδαίδαλο αγώνα της οικογένειας του ακτιβιστή για την ανοιχτή και ελεύθερη πληροφόρηση Τζούλιαν Ασαντζ με το δικαστικό σύστημα των ΗΠΑ περιγράφει ο Μπεν Λόρενς στην ταινία Ithaka – A Fight to Free Julian Asange ενώ στο Blue ID οι Μπουρσού Μελέκογλου και Βουσλάτ Καράν παρακολουθούν τις αντιδράσεις της συντηρητικής πατριαρχικής Τουρκίας σε σχέση με τον αγώνα μιας πρώην διάσημης ηθοποιού να προχωρήσει σε αλλαγή φύλου. Παρόμοιας θεματολογίας και το Kokomo City του D. Smith που παρακολουθεί τη ζωή τεσσάρων τρανς σεξεργατριών στην Αμερική καθώς και την προκατάληψη της αφροαμερικάνικης κοινότητας απέναντί τους. Τέλος μια από τις πιο δυνατές ταινίες του τμήματος είναι το συγκλονιστικό οδοιπορικό που πραγματοποιούν στο When Spring Came to Bucha οι Μίλα Τεσάγιεβα και Μάρκους Λέντς στην βομβαρδισμένη από τους Ρώσους Μπούτσα της Ουκρανίας. 

Adio querida

Το ημερολόγιο έγραφε 15 Μαρτίου 1943. Ήταν η μέρα που ο πρώτος συρμός με προορισμό το Άουσβιτς ανέχωρησε από τη Θεσσαλονίκη. 80 χρόνια μετά, το #TiDF25 τιμά τη μνήμη της εβραϊκής κοινότητας της πόλης, που ξεκληρίστηκε στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μέσα από ένα ειδικό αφιέρωμα.  Φέρνοντας στο προσκήνιο επώδυνες μαρτυρίες και σοκαριστικά ντοκουμέντα, οι ταινίες του αφιερώματος «Adio querida: Από τη Θεσσαλονίκη στο Άουσβιτς – 80 χρόνια» ρίχνουν φως σε μία από τις πιο σκοτεινές σελίδες της παγκόσμιας ιστορίας, που λειτουργεί ως υπενθύμιση του ιστορικού παρελθόντος και προειδοποίηση για το μέλλον. Στο αφιέρωμα θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε το συγκλονιστικό Φιλιά εις τα Παιδιά του Βασίλη Λουλέ, μια καταγραφή της τραυματισμένης παιδικότητας στα χρόνια της Κατοχής, το Εκτός Ιστορίας της Φωφώς Τερζίδου, το Salonique, Ville de Silence του Μωρίς Αμαράγκι και Heroes of Salonica του Τομ Μπαρκί, όπως επίσης και μια συμβολική προβολή του Shoah του Κλοντ Λανζμάν αλλά και του προφητικού έργου του βωβού κινηματογράφου Der Golem των Πολ Βένεγκερ και Χένρικ Γκάλιν, στο οποίο ο σκηνοθέτης και μουσικός Γιάννης Βεσλεμές θα επιμεληθεί live την μουσική που θα ακούγεται στην διάρκεια της προβολής. 

Made in Greece

Από το ξεκίνημα της διοργάνωσης πριν 25 χρόνια μέχρι τώρα το ελληνικό ντοκιμαντέρ έχει εξελιχθεί ανοίγοντας τα φτερά του. Συγκινητικές ανθρώπινες στιγμές, ζητήματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, σημαντικά ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα που σημάδεψαν τη σύγχρονη Ελλάδα, ιστορίες γυναικείας χειραφέτησης και έμφυλης βίας είναι μερικά από τα θέματα που απασχόλησαν φέτος τους Έλληνες ντοκιμαντερίστες. Συνολικά, 61 μεγάλου και μικρού μήκους ντοκιμαντέρ από την Ελλάδα θα προβληθούν στα τρία διαγνωστικά τμήματα, Διεθνές Διαγωνιστικό, Newcomers και >>Film Forward, καθώς και στα τμήματα Ανοιχτοί Ορίζοντες, NextGen, Πλατφόρμα και Από οθόνη σε Οθόνη. Τέλος το κοινό φέτος θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει σε καθολικά προσβάσιμη προβολή το σπουδαίο ντοκιμαντέρ του Φίλιππου Κουτσαφτή Αγέλαστος Πέτρα.

Σταύρος Ψυλλάκης – Νικόλαους Γκειρχάλτερ – Αντριάν Πάτσι

Δύο ξεχωριστοί δημιουργοί που αλλάζουν τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο θα συναντηθούν φέτος στο #ΤiDF25, μέσα από δύο συναρπαστικά αφιερώματα. Ο ένας είναι από την Ελλάδα, ο άλλος από την Αυστρία, ωστόσο και οι δύο εξερευνούν την αλήθεια, τα όρια και τις αθέατες όψεις του κόσμου μας. O Σταύρος Ψυλλάκης αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση στο ελληνικό ντοκιμαντέρ αφού με τις ταινίες του αποκαλύπτει ιστορίες διπλανών μας ανθρώπων που συχνά ζουν και βιώνουν οριακές καταστάσεις. Ο σκηνοθέτης, δημιουργώντας σχέσεις εμπιστοσύνης με τους «ήρωές» του, παρατηρεί και προσεγγίζει με διεισδυτική ματιά το θέμα του και αναδεικνύει τις κρυμμένες αλήθειες τους, φτιάχνοντας παράλληλα ένα μοναδικό πορτρέτο της σύγχρονης Ελλάδας. Στο πλαίσιο του αφιερώματος θα προβληθούν δέκα ντοκιμαντέρ του, ενώ σε ειδική εκδήλωση το Φεστιβάλ θα του απονείμει τιμητικό Χρυσό Αλέξανδρο.

Το δεύτερο αφιέρωμα συστήνει στο κοινό έναν σπουδαίο ντοκιμαντερίστα: τον πολυπράγμονα αυστριακό δημιουργό Νικολάους Γκεϊρχάλτερ, ο οποίος μετουσιώνει την πραγματικότητα σε κινηματογραφικά έργα τέχνης. Μέσα από περίτεχνα, λεπτομερή πλάνα και γεωμετρικές συνθέσεις, ο δημιουργός καταγράφει τη διαρκή πάλη ανθρώπου – φύσης και τις ολέθριες συνέπειες του δυτικού τρόπου ζωής. 

Γεννημένος στη σοσιαλιστική Αλβανία του Ενβέρ Χότζα ο Αντριάν Πάτσι είναι γνωστός για την αφοσίωση του στην περφορμανς και στο video art χωρίς να παραβλέπει στον πειραματισμό του την σχέση του με το σύνολο των εικαστικών τεχνών (ζωγραφική, γλυπτική, κλπ). Την δεκαετία του ΄90 ακολούθησε το τεράστιο ρεύμα της μετανάστευσης που έστειλε χιλιάδες Αλβανούς στον δυτικό κόσμο. Το γεγονός αυτό, της μετανάστευσης και της εξορίας από την μητέρα πατρίδα, σημάδεψε την ψυχοσύνθεση του έργου του παρουσιάζοντας στο εξής συνθέσεις που αφορούν στη νοσταλγία, στη μνήμη αλλά και στον γεωγραφικό διαχωρισμό. Το 1999 έγινε ο πρώτος Αλβανός που εκπροσώπησε την χώρα του στη Μπιενάλε της Βενετίας ενώ παρουσίασε έργα του στην Apexart και στο MoMA της Νέας Υόρκης, όπως επίσης στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Στοκχόλμης αλλά και στην Έσση της Γερμανίας. Το Φεστιβάλ, στο πλαίσιο της συνεργασίας του με την Ελευσίνα – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2023 και με αφορμή την ειδική έκθεση που οργανώνει εκεί ο Αντριάν Πάτσι, συστήνει στο κοινό του #TiDF25 αυτόν τον ιδιαίτερο καλλιτέχνη από την ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων και προβάλλει ένα αναδρομικό αφιέρωμα στο σύνολο της τέχνης του.

Agora

Η Αγορά του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης είναι ο τόπος όπου καλλιεργείται το σινεμά του μέλλοντος. Στόχος της είναι η υποστήριξη της κινηματογραφικής παραγωγής από την Ελλάδα και την ευρύτερη γεωγραφική μας περιοχή. Πάνω από 200 καλεσμένοι από 40 διαφορετικές χώρες θα παρακολουθήσουν το Φεστιβάλ και τις δράσεις της Αγοράς.

Δημιουργοί, παραγωγοί, διανομείς και εκπρόσωποι μεγάλων διεθνών φεστιβάλ και τηλεοπτικών σταθμών συναντιούνται, ανακαλύπτουν νέα κινηματογραφικά σχέδια και τα ενισχύουν ώστε να ολοκληρωθούν και να φτάσουν στο κοινό τους. Οι επιτυχίες της Αγοράς αποκαλύπτονται και στο φετινό πρόγραμμα του Φεστιβάλ: 15 ολοκληρωμένες ταινίες που πέρασαν από τα αναπτυξιακά προγράμματα της Αγοράς θα συναντήσουν φέτος το κοινό τους ενώ σημαντικές δράσεις όπως το Pitching Forum, η Agora Docs in Progress, Agora Lab, Meet the Future, Agora Talks & Masterclass και τα Doc Counseling υποστηρίζουν την δημιουργία νέων παραγωγών αλλά και την δράση και την καθοδήγηση νέων κινηματογραφιστών.