Τιμητικό βραβείο στην Ε. Χοντολίδου στη μνήμη της «μεγάλης κυρίας του ποντιακού ελληνισμού» Α. Θεοφυλάκτου

Έναν χρόνο μετά το θάνατο της Μεγάλης Κυρίας του Ποντιακού Ελληνισμού, το Σωματείο της Μέριμνας Ποντίων Κυριών, ο Σύνδεσμος Φιλίας Ελλάς-Κύπρος, η Εύξεινος Λέσχη και το Κέντρο Ποντιακών Μελετών οργανώνει εκδήλωση τιμής και μνήμης για την Άννα Θεοφυλάκτου.

Η ΜΠΚ αποφάσισε να δώσει βραβείο προς τιμήν της Άννας Θεοφυλάκτου.

Το σκεπτικό ήταν το βραβείο να δοθεί σε:

• μια προσωπικότητα με επιστημονικό έργο, κοινωνική προφορά και πολιτική δράση. 
• μια Πόντια γυναίκα η οποία γνωρίζει τα όριά της και έπειτα τα ξεχνά και προχωρά με δύναμη και αποφασιστικότητα. Χωρίς να παρασυρθεί από πολιτικές ερμηνείες.
• με σεβασμό στον ανθρώπινο κόπο και πόνο, με γνώμονα το κοινό καλό.
• με γνώση της ανθρώπινης συνθήκης.

«Το βραβείο αποφασίστηκε να δοθεί στην Ελένη Χοντολίδου σε αναγνώριση της κοινωνικής της προσφοράς, της πολιτικής της δράσης και του επιστημονικού της έργου.

Η Ελένη Χοντολίδου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη από Πόντιους γονείς το 1957. Αποφοίτησε από τη Φιλοσοφική Σχολή όπου ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές και τις διδακτορικές της σπουδές. Εργάστηκε στη Φιλοσοφική για 44 χρόνια ως επιστημονικός συνεργάτης, Επίκουρη και Αναπληρώτρια Καθηγήτρια. Πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου «Πνευματική Κίνηση Νέων 40 Εκκλησιών», Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Επιστημονικού Διδακτικού Προσωπικού με την αλησμόνητη Άρτεμη Ξανθοπούλου-Κυριακού.

Έχει εργαστεί σε μεγάλο αριθμό προγραμμάτων, με έμφαση στο πρόγραμμα των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας (μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής και υπεύθυνη επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών) και για 20 χρόνια στο Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων (παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού για το μάθημα της λογοτεχνίας-επιμόρφωση των εκπαιδευτικών). Έχει εκδώσει παιδαγωγικές μελέτες, έχει επιμεληθεί την έκδοση δέκα τόμων και έχει συμμετάσχει στην Οργανωτική Επιτροπή πολλών συνεδρίων (μεταξύ των οποίων και τρία συνέδρια για τη διδασκαλία του Ολοκαυτώματος στην Εκπαίδευση).

Από το 2006 έως το 2018 ήταν εκλεγμένη Κοινοτική Σύμβουλος και Πρόεδρος της Α΄ Κοινότητας του Δήμου Θεσσαλονίκης με την παράταξη του Γιάννη Μπουτάρη. Από τη θέση αυτή συνέβαλε στη διοργάνωση ημερίδας προς τιμήν της Άννας Θεοφυλάκτου.

Εμείς την γνωρίσαμε ως ορκισμένη φίλη του μουσείου μας, εκπαιδευμένη από την πολύτιμη για το μουσείο μας Ελεονώρα Σκουτέρη Διδασκάλου. Εξάλλου οι οικογενειακοί δεσμοί με την Μέριμνα δεν είναι τυχαίοι. Ο Λόης Παπαδόπουλος που σχεδίασε το μουσείο μας με τη Νόρα είναι θείος της όπως και ο έτερος θείος της Σταύρος Διαμαντίδης που προσέφερε στην πόλη τη Διαμαντίδειο στέγη.

Για δύο χρόνια η Ελένη Χοντολίδου ήταν παιδαγωγικώς υπεύθυνη στον προσφυγικό καταυλισμό των Διαβατών, μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής του Υπουργείου Παιδείας για τους πρόσφυγες και υπεύθυνη για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών.

Τώρα που η Ελένη είναι πλέον συνταξιούχος είμαστε σίγουροι πως θα σχεδιάσει κι άλλα εκπαιδευτικά προγράμματα για το μουσείο που τόσο αγαπάει».

Η ιστορία της «Μέριμνας Ποντίων Κυριών»

Το 1904 ιδρύεται στην Τραπεζούντα του Πόντου η «Μέριμνα Ποντίων Κυριών»

Σκοπός της Αδελφότητας είναι «η διά παροχής εργασίας υλική υποστήριξις των δεομένων προστασίας και αρωγής Ελληνίδων». Με την ίδρυση του σωματείου λειτούργησε και Εργαστήριο Κοπτικής-Ραπτικής και Εργοχείρων-Κεντημάτων, όπου εργάσθηκαν εκατοντάδες κοπέλες. Εκεί μαζί με την εκμάθηση της τέχνης διδάσκονταν και τον ελληνοχριστιανικό πολιτισμό και την ελληνική ιστορία.

Η Μέριμνα από την ίδρυσή της και μέχρι τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922 προσέφερε τις υπηρεσίες της στην Εκκλησία και την κοινωνία σε κάθε περίπτωση

1923: Η Θάλεια Σαουλίδου και το ζεύγος Θεοφύλακτος και Ιφιγένεια Θεοφυλάκτου πρωτοστατούν στην επανίδρυση του σωματείου στη Θεσσαλονίκη. Οργανώνεται το Εργαστήριο Κοπτικής-Ραπτικής και Εργοχείρων-Κεντημάτων όπου προσφέρεται εργασία σε κοπέλες που αντιμετωπίζουν θέμα επιβίωσης μετά τον ξεριζωμό και την καταστροφή.

1941: Οι Γερμανοί επιτάσσουν το οίκημά της και καταστρέφουν όλη την κινητή περιουσία της (τότε χάθηκαν και τα αρχεία του σωματείου).

1948-1950: Ιδρύει την Παιδούπολη «Άγιος Ευγένιος» (Πολιούχος Τραπεζούντας, προστάτης του σωματείου) και φιλοξενεί για δύο και πλέον χρόνια 60 παιδιά από ακριτικά χωριά, τα οποία το καλοκαίρι του 1950 παρέδωσε στις οικογένειές τους.

1950-1972: Ιδρύει και λειτουργεί τη «Στέγη Κοριτσιού», όπου κάθε χρόνο περί τις 100 φοιτήτριες και σπουδάστριες απ’ όλα τα μέρη της Ελλάδας βρίσκουν οικογενειακή θαλπωρή και αγάπη για να παρακολουθήσουν άνετα τις σπουδές τους.

1964-1965: Στη θέση του παλιού κτιρίου χτίζεται νέα οικοδομή, σύγχρονη και κατάλληλη για τη «Στέγη Κοριτσιού» (Βασ. Όλγας 107). Παράλληλα καθιερώνεται η βράβευση των καλύτερων σε ήθος και επιμέλεια φοιτητριών.

1974: Συμμετέχει στο δράμα της Κύπρου, επισκέπτεται το μαρτυρικό νησί και συμπαρίσταται ηθικά και υλικά στους Κύπριους.

1976: Φιλοξενεί με συναίσθημα ευθύνης και αγάπης 60 παιδιά από τα κατεχόμενα της Κύπρου.

1976: Ιδρύει τον παιδικό σταθμό «ΑΡΓΩ», προσφορά στην εργαζόμενη μητέρα και στο παιδί.

1983: Η Ακαδημία Αθηνών στην πανηγυρική της εκδήλωση της 30ης Δεκεμβρίου τιμά τη Μέριμνα με βραβείο και μετάλλιο «για τη μεγάλη κοινωφελή και πνευματική προσφορά της».

1984: Εγκαινιάζει στις 24 Νοεμβρίου το νέο κτίριο του παιδικού σταθμού «ΑΡΓΩ», που θεμελίωσε το 1982 (9 Μαΐου), σε οικόπεδο 1.100 τ.μ., που παραχωρήθηκε από το Υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών, στην Αρετσού Καλαμαριάς, ένα σύγχρονο και με όλες τις προδιαγραφές Σταθμό για 100 παιδιά που λειτουργεί υποδειγματικά μέχρι σήμερα.

1990: Την 30ή Μαρτίου θεμελιώνεται η Μονάδα Φροντίδας Ηλικιωμένων της Μέριμνας σε οικόπεδο 5 στρεμμάτων που παραχώρησε δωρεάν ο Δήμος Πολίχνης.

1990: Διαμορφώνει κατάλληλα ισόγειο διαμέρισμά της, 150 τ.μ., στην οδό Βασ. Όλγας 107 και δημιουργεί ξενώνα για τη φιλοξενία ομογενών από την πρώην Σοβιετική Ένωση. Φιλοξενεί κάθε ημέρα 15-18 άτομα, τους βοηθά να εγκατασταθούν μόνιμα και να ενταχθούν στην ελληνική κοινωνία. 1993. Την 28η Νοεμβρίου εγκαινιάζεται και λειτουργεί μέχρι σήμερα με μεγάλη επιτυχία η μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων «Διαμαντίδειος Στέγη», ένα στολίδι για τη Θεσσαλονίκη και ολόκληρη την Βόρεια Ελλάδα, όπου, σ’ ένα υψηλών προδιαγραφών οίκημα, με ζεστασιά και σε οικογενειακό περιβάλλον, φιλοξενούνται 55 άτομα της τρίτης ηλικίας.

1998: Την 31η Μαΐου εγκαινιάζεται ο δεύτερος όροφος του παιδικού σταθμού «ΑΡΓΩ». Τώρα ο παιδικός σταθμός διαθέτει οκτώ αίθουσες διδασκαλίας, υπέροχο θέατρο, σύγχρονο γυμναστήριο, αίθουσα μουσικής προπαιδείας και οργανωμένη παιδική χαρά. 1999: Αρχίζει να χρηματοδοτεί μαζί με άλλα δύο σωματεία τη λειτουργία τμημάτων εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας στην Τιφλίδα της Γεωργίας.

2000: Από το 1904 και μέχρι σήμερα διατηρεί το παραδοσιακό Χειροτεχνικό Εργαστήριο που είναι το μοναδικό στην Ελλάδα και λειτουργεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού. Αποφασίζεται ομόφωνα η δημιουργία Μουσείου στους ιδιόκτητους χώρους του σωματείου, επί της οδού Βασ. Όλγας 107, για να εκτεθούν τα εργόχειρα της Μέριμνας, τα οποία έχουν βραβευθεί σε πολλές ελληνικές και διεθνείς εκθέσεις.

2004: Στις 9 Μαΐου γιορτάζονται τα 100 χρόνια της Μέριμνας σε λαμπρή εκδήλωση στην αίθουσα τελετών του Πανεπιστημίου και παρουσιάζεται στο κοινό ο τόμος: «Μέριμνα Ποντίων Κυριών (1904-2004) 100 Χρόνια Προσφοράς». Στην ίδια εκδήλωση βραβεύτηκαν όλες οι εν ζωή Πρόεδροι της Μέριμνας και οι κυρίες που διετέλεσαν μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων πάνω από είκοσι χρόνια. Tο 1980 η Μέριμνα είχε εκδώσει το λεύκωμα «Μέριμνα Ποντίων Κυριών» και το 1992 τον τόμο «Ζωντανές μνήμες του Πόντου».

2004: Ολοκληρώνεται η κτιριακή υποδομή του Μουσείου υπό τη μελέτη και την επίβλεψη εκλεκτών αρχιτεκτόνων και ετοιμάζεται ο χώρος στον οποίο θα εκτεθεί το πρωτογενές υλικό (κεντήματα, εργόχειρα, επιστολές, έπιπλα). Την 1η Δεκεμβρίου του 2005, στο πλαίσιο των Δημητρίων, εγκαινιάζεται το Μουσείο «Κεντώντας τη μνήμη», στον πλήρως ανανεωμένο και με καινούριο πια περιεχόμενο, γνωστό από παλιότερα χώρο, της Μέριμνας.

2009: Στην αίθουσα εκδηλώσεων της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών πραγματοποιήθηκε η βράβευση του εκδότη Τάσου Κυριακίδη για την προσφορά του τόσο στο Σωματείο της ΜΠΚ όσο και στον Ποντιακό Κόσμο.

2010: παρουσιάζεται ο κατάλογος της μόνιμης έκθεσης του Μουσείου του, με τίτλο: «Κεντώντας τη μνήμη-Το Μουσείο της Μέριμνας Ποντίων Κυριών» σε επιμέλεια της Ελεωνόρας Σκουτέρη-Διδασκάλου.

2018: Mέλη του Σωματείου της Μέριμνας καθώς και το επιστημονικό προσωπικό του Μουσείου τεκμηριώνουν και καταδεικνύουν το έργο της σε Ημερίδες, Συμπόσια και Συνέδρια σχετικά με τον Ποντιακό Ελληνισμό. Επίσης, ετήσια και συνεχής είναι η συμμετοχή του Μουσείου της ΜΠΚ στους εορτασμούς της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων.

2019: Διεθνές Συνέδριο με θέμα «Λαϊκή παράδοση του Πόντου. Από το παρελθόν στο Παρόν». Επίσκεψη των εκλεκτών συνέδρων στο Μουσείο της ΜΠΚ.

Τιμητική διάκριση στις Επίτιμες Προέδρους της ΜΠΚ, Άννα Θεοφυλάκτου και Μαίρη Στεργιάδου, από τον Πρόεδρο και το ΔΣ της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Μια συνολική τιμή για την προσφορά του Σωματείου.

2020: Το ετήσιο επιτραπέζιο ημερολόγιο του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα είναι αφιερωμένο στις πόλεις του ελληνισμού που άκμασαν πριν τη μεγάλη Καταστροφή. Ιδιαίτερη μνεία επιφυλάσσεται στην Τραπεζούντα. Το ημερολόγιο-λεύκωμα κοσμείται και με φωτογραφίες κειμηλίων-εκθεμάτων του Μουσείου της ΜΠΚ.

2020: Τιμητική επίσκεψη της Προέδρου της Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου, στο Μουσείο της ΜΠΚ.

2021: Δημιουργία ταινίας μικρού φιλμ για την προβολή του Μουσείου, από τη σκηνοθέτιδα Βαρβάρα Δουμανίδου.

2021: στη ΔΕΘ με την παρουσίαση video art της καλλιτέχνιδος Μαρίνας Προβατίδου.

2022: Ένταξη του Πυρρίχειου Χορού στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, χάρη στην επιστημονική τεκμηρίωση του μέλους της ΜΠΚ, Αλεξίας Ιωαννίδου.

Δωρεά σπάνιου κειμηλίου από τον Γεώργιο Κωφίδη και την οικογένειά του, στο Μουσείο της ΜΠΚ.

Με φωτογραφίες και κειμήλια της μόνιμης συλλογής του Μουσείου της ΜΠΚ, συμμετείχε το Σωματείο της ΜΠΚ στην εμβληματική επετειακή έκθεση «Μικρά Ασία: Λάμψη-Καταστροφή-Ξεριζωμός-Δημιουργία», που συνδιοργάνωσαν το Μουσείο Μπενάκη με το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών.

Συμμετοχή στην έκθεση της Βιβλιοθήκης της Βουλής με θέμα «Ιστορίες Επιβίωσης».

2023: Το τελευταίο αντίο για τη μεγάλη Πόντια Κυρία, την Άννα Θεοφυλάκτου

Η Μέριμνα Ποντίων Κυριών παρά τις προκλήσεις, συνεχίζει αδιάλειπτα τις δραστηριότητές της σε πολλούς τομείς, διατηρώντας το ίδιο υψηλό επίπεδο ποιότητας στις υπηρεσίες που προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο και πάντα με απόλυτο σεβασμό στους εργαζομένους σε όλες τις δομές της ΜΠΚ.

Με ιδιαίτερη ευαισθησία και φροντίδα αντιμετωπίζονται οι ανάγκες των ενοίκων της Διαμαντίδειου Στέγης με τον εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων αλλά και με την οργάνωση πλούσιων και ποικίλων εκδηλώσεων, συχνά με τη συμμετοχή και άλλων πολιτιστικών σωματείων και φορέων, καθώς και με τη συμμετοχή των παιδιών του Βρεφονηπιακού Σταθμού «Αργώ».

Η συστηματική και αξιέπαινη παιδαγωγική μέθοδος του εκπαιδευτικού προσωπικού του Βρεφονηπιακού Σταθμού «Αργώ» αναγνωρίζεται καθολικά. Πρωτοποριακά προγράμματα και επισκέψεις σε χώρους πολιτισμού αποτελούν προτεραιότητες κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους.

Κάθε χρόνο το Σωματείο της ΜΠΚ διοργανώνει βιβλιοπαρουσιάσεις και διαλέξεις με εκλεκτούς ομιλητές. Παράλληλα, μέχρι σήμερα στον χώρο του Μουσείου της ΜΠΚ παρουσίασαν το εικαστικό τους έργο διάφοροι καλλιτέχνες. Πολιτιστικές εκδρομές και επισκέψεις οργανώνονται για τα μέλη και τους φίλους της ΜΠΚ.

Η σπουδαία παρακαταθήκη της Άννας Θεοφυλάκτου

Η Άννα Θεοφυλάκτου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1924 από γονείς πρόσφυγες Έλληνες του Πόντου. Κόρη του γιατρού και πολιτικού Θεοφύλακτου Θεοφυλάκτου και της Ιφιγένειας Κογκαλίδου και δισέγγονη του μεγαλέμπορου και τραπεζίτη Γρηγόρη Καπαγιαννίδη.

Σπούδασε στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και πήρε την ειδικότητα της Οφθαλμολογίας. Έζησε τον πόλεμο του 1940 και τη γερμανική κατοχή και πήρε μέρος στην εθνική αντίσταση. Είναι η πρώτη γυναίκα οφθαλμίατρος της Μακεδονίας και η πρώτη γυναίκα οφθαλμίατρος χειρουργός στην Ελλάδα. Ασχολήθηκε με τα κοινά από τα φοιτητικά της χρόνια. Εργάσθηκε σε πολλά γυναικεία σωματεία, όπως «Σύλλογος Επιστημόνων Γυναικών», «Σύνδεσμος Επαγγελματιών και Επιχειρηματιών Γυναικών» και άλλα και αγωνίσθηκε για την ισότητα των δύο φύλλων. Δικαίωμα ψήφου, ίση εργασία, ίση αμοιβή των δύο φύλων κ.λπ.

Η Άννα Θεοφυλάκτου, υπηρέτησε με σθένος τη «Μέριμνα Ποντίων Κυριών», όπου διετέλεσε πρόεδρός της. Επί προεδρίας της ιδρύθηκε ο παιδικός σταθμός «ΑΡΓΩ» για την ανακούφιση της εργαζόμενης μητέρας και η «Μέριμνα» και η «Διαμαντίδειος Στέγη», όπου φιλοξενούνται ηλικιωμένοι. Ήταν το πρώτο σωματείο της Βόρειας Ελλάδος που επισκέφθηκε τη μαρτυρική Κύπρο το 1975 και το 1976 φιλοξένησε 62 παιδιά από την κατεχόμενη Κύπρο. Με εισήγησή της ο προστάτης της «Μέριμνας» και πολιούχος της Τραπεζούντας Άγιος Ευγένιος καθιερώθηκε από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδας ως πολιούχος της Καλαμαριάς, το 1979. Επίσης δούλεψε πολύ για τον σύνδεσμο φιλίας «Ελλάς-Κύπρος» του οποίου υπήρξε ιδρυτικό μέλος και μετέπειτα πρόεδρος.

Από το 1981 μέχρι και τα τέλη του ’90 πραγματοποίησε 21 ταξίδια στον Πόντο, δημιουργώντας σταδιακά μια συλλογή παλαιών φωτογραφιών του Πόντου και της Μικράς Ασίας που παρουσιάζουν ζωντανά τη ζωή και τον πολιτισμό των περιοχών εκείνων, πριν τη Μικρασιατική καταστροφή. Το αρχείο αυτών των φωτογραφιών παραχωρήθηκε από την ίδια στο Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης του Δήμου Θεσσαλονίκης το 2000. Για το έργο της αυτό βραβεύτηκε −εκτός των άλλων− από την «Ακαδημία Αθηνών» το 1992. Τιμήθηκε επίσης από γυναικεία, ποντιακά και κυπριακά σωματεία.

Ή Άννα Θεοφυλάκτου, έφυγε ήρεμα στο σπίτι της στην οδό Σωκράτους στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, αφήνοντας πίσω της 3 παιδιά, 8 εγγόνια και 3 δισέγγονα.

Η Άννα Θεοφυλάκτου, η «μεγάλη κυρία του Ποντιακού Ελληνισμού» έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 99 ετών. Αποτέλεσε «έναν φωτεινό φάρο ενότητας, αξιοπρέπειας, αξιοπιστίας και γνώσης, ως η κόρη του μεγάλου ανδρός πατέρα της Θεοφύλακτου Θεοφυλάκτου, που υπήρξε εκ των ιδρυτών της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης» και «υπήρξε ο κρίσιμος κρίκος της αλυσίδας, που συγκράτησε τη θεσμική και ιστορική μνήμη της αστικής τάξης της Πατρογονικής Τραπεζούντας».

Ως επί πολλά έτη πρόεδρος της Ιστορικής Μέριμνας Ποντίων Κυριών, που είχε την απαρχή της το 1904 στην Τραπεζούντα των Κομνηνών, «κράτησε σε ανυπέρβλητα ύψη το κύρος της Μερίμνης με το απαράμιλλο ήθος της, που αφειδώς διεσκόρπισε όχι μόνο στα άξια τέκνα της αλλά και σε όλα τα μέλη της Μερίμνης και ευρύτερα στην Ποντιακή Κοινότητα».