Τίτλοι τέλους στο πρώην εργοστάσιο ΑΓΝΟ – Ξεκινούν από αύριο οι κατεδαφίσεις

Με απόφαση του Δημάρχου Παύλου Μελά, Δημήτρη Ασλανίδη, ξεκινούν αύριο το πρωί, στις 9:00, οι εργασίες κατεδάφισης εντός της κοινόχρηστης δημοτικής έκτασης του πρώην εργοστασίου ΑΓΝΟ, στη συμβολή των οδών Καραολή & Δημητρίου και Ιασωνίδου, στη Σταυρούπολη Θεσσαλονίκης.

Στην τελευταία συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου μάλιστα, ο δήμαρχος Παύλου Μελά Δημήτρης Ασλανίδης είχε χαρακτηρίσει τον χώρο της πρώην γαλακτοβιομηχανίας ως «περιβαλλοντική βόμβα». Όπως είχε σημειώσει τότε, ο δήμος ανέμενε τη γνωμοδότηση της Νομικής Υπηρεσίας, προκειμένου να μπορέσει να προχωρήσει σε κατεδαφίσεις, παρά το γεγονός ότι παραμένει σε εκκρεμότητα η απόφαση του ΣτΕ σχετικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς.

Για περισσότερες από τρεις δεκαετίες, η έκταση των 16,9 στρεμμάτων της πρώην γαλακτοβιομηχανίας παρέμενε ένα εγκαταλελειμμένο κομμάτι στον αστικό ιστό – με ερειπωμένα κτίρια, μπάζα και θύμησες μιας άλλης εποχής, όταν η ΑΓΝΟ αποτελούσε σημείο αναφοράς για τη γαλακτοβιομηχανία της Βόρειας Ελλάδας.

Παρά το γεγονός ότι ο χώρος είναι χαρακτηρισμένος ως κοινόχρηστος ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, μέχρι σήμερα ο Δήμος Παύλου Μελά δεν μπορούσε να προχωρήσει σε αξιοποίηση, καθώς εκκρεμούσαν δικαστικές διαμάχες οι οποίες και θα έκριναν σε ποιον ανήκει τελικά η επίμαχη έκταση. Με την αυριανή κατεδάφιση ωστόσο, δρομολογείται το πρώτο ουσιαστικό βήμα για την αποκατάσταση και αξιοποίηση ενός ιστορικού – πλην όμως πληγωμένου – χώρου.

Από οικισμό προσφύγων σε βιομηχανία γάλακτος

Η ιστορία της ΑΓΝΟ στη Σταυρούπολη ξεκινά το 1952, όταν με το λεγόμενο Σχέδιο Πρόνοιας εντάσσονται στο Σχέδιο Πόλεως τρία αγροτεμάχια με σκοπό τη δημιουργία οικισμού για την αποκατάσταση αστών προσφύγων. Το σχέδιο δεν υλοποιήθηκε ποτέ.

Τρία χρόνια αργότερα, το 1955, τα αγροτεμάχια παραχωρούνται από το Υπουργείο Γεωργίας στην Ένωση Αγροτικών Γαλακτοκομικών και Αγελαδοτροφικών Συνεταιρισμών Θεσσαλονίκης “Ο Άγιος Μόδεστος”, με σκοπό τη δημιουργία εγκαταστάσεων παστερίωσης γάλακτος. Στον χώρο αυτό έγινε για πρώτη φορά παστερίωση γάλακτος στη Βόρεια Ελλάδα – μια εξέλιξη-σταθμός για την αγροτική παραγωγή και την καθημερινότητα χιλιάδων καταναλωτών.

Το 1974, η έκταση περνά στο διάδοχο νομικό πρόσωπο «ΑΓΝΟ», το οποίο στεγάζει εκεί τη βιομηχανία του.

Η ρυμοτομία και ο «χαρακτηρισμός – εμπόδιο»

Το 1972, με το ρυμοτομικό σχέδιο Σταυρουπόλεως, ο χώρος χαρακτηρίζεται ως Κοινόχρηστος, κάτι που ουσιαστικά απαγόρευσε κάθε νέα δόμηση. Οι αγελαδοτρόφοι αντιδρούν, ζητώντας την αλλαγή του χαρακτηρισμού, τονίζοντας ότι η μεταφορά του εργοστασίου θα προκαλέσει «σοβαράς δυσχερείας» στη λειτουργία της γαλακτοβιομηχανίας.

Παρά τις προσπάθειες, το ρυμοτομικό δεν αλλάζει. Το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο του 1987 προτείνει χρήση «Κεντρικών Λειτουργιών Πόλης» για τον χώρο, επιτρέποντας κατοικία και εμπορικές δραστηριότητες, χωρίς όμως σαφή όρια οικοδομησιμότητας.

Από την ανάπτυξη στην εγκατάλειψη

Στα μέσα της δεκαετίας του 1980 ξεκινά η ανέγερση του νέου εργοστασίου της ΑΓΝΟ στον Λαγκαδά, με κόστος που ξεπέρασε τα 13 δισ. δραχμές. Το 1993, η παραγωγή μεταφέρεται οριστικά εκεί και οι εγκαταστάσεις στη Σταυρούπολη εγκαταλείπονται.

Το 1997, στο πλαίσιο της κοινοτικής πρωτοβουλίας URBAN, ο Δήμος Σταυρούπολης και ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Θεσσαλονίκης αναθέτουν μελέτη αξιοποίησης της έκτασης, με τρία σενάρια ανάπλασης. Το Δημοτικό Συμβούλιο επιλέγει το τρίτο, που προέβλεπε κοινή ανάπτυξη με την ΑΓΝΟ, όμως το σχέδιο δεν υλοποιήθηκε ποτέ.

Η διάλυση της ΑΓΝΟ και η μεταβίβαση της έκτασης

Το 1999, η συνεταιριστική βιομηχανία ΕΑΣΘ – ΑΓΝΟ τίθεται σε καθεστώς ειδικής εκκαθάρισης, υπό την εποπτεία της Αγροτικής Τράπεζας. Το 2001, δημιουργείται η ΑΓΝΟ ΑΕ, συμφερόντων της ΑΤΕ, ενώ δύο χρόνια αργότερα το εμπορικό σήμα και το εργοστάσιο του Λαγκαδά πωλούνται στην Κολιός ΑΕ.

Η έκταση της Σταυρούπολης μεταβιβάζεται στην Αγροτική Τράπεζα και ακολούθως σε ιδιώτες, μέλη της οικογένειας Αλεξόπουλου, ιδιοκτητών της εταιρείας ΔΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ. Παρότι η περιοχή ήταν εντός σχεδίου πόλης, το οικόπεδο μεταβιβάστηκε ως άρτιο αλλά μη οικοδομήσιμο, καθώς υπήρχε αναντιστοιχία μεταξύ του Ρυμοτομικού και του ΓΠΣ.

Ένα «κουφάρι» στον αστικό ιστό

Από τη δεκαετία του ’90 μέχρι σήμερα, ο χώρος της παλιάς ΑΓΝΟ παραμένει εγκαταλελειμμένος – ένας αστικός «κρατήρας» 17 στρεμμάτων ανάμεσα σε κατοικίες, σχολεία και επιχειρήσεις. Παρά τις προσπάθειες του δήμου να προχωρήσει η αξιοποίησή του, το ιδιοκτησιακό καθεστώς και οι εκκρεμείς δικαστικές υποθέσεις δεν επέτρεψαν μέχρι σήμερα την παραχώρηση του χώρου στο Δημόσιο.

Η αυριανή κατεδάφιση των επικίνδυνων ερειπίων αποτελεί το πρώτο χειροπιαστό βήμα για την αποκατάσταση μιας πληγής που επί δεκαετίες σημάδευε τη Σταυρούπολη — και ίσως το προοίμιο για μια νέα εποχή αξιοποίησης ενός ιστορικού, αλλά ξεχασμένου, σημείου της πόλης.