Το κρυμμένο μυστικό της Γούναρη που πρέπει να ανακαλύψεις

Η ανάπλαση της πλατείας Φαναριωτών και του νότιου άξονα της Γούναρη μας επιφύλαξε μια μεγάλη έκπληξη. Μια έκπληξη καλά κρυμμένη που αξίζει να ανακαλύψετε καθώς θα έρθετε αντιμέτωποι με το ένδοξο παρελθόν της κοσμόπολης που υπήρξε κάποτε η Θεσσαλονίκη!

Ακριβώς πίσω από την Νέα Παναγία, απέναντι από τα Ηλύσια, βρίσκεται κάτι που μέχρι σήμερα δεν ήταν δυνατόν να θαυμάσει κανείς. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. 

Κατά τους χρόνους της Τετραρχίας ο Ιππόδρομος ήταν ένα από τα σημαντικότερα δημόσια οικοδομήματα διότι, εκτός από τους αγώνες που διεξάγονταν σε αυτόν, αποτελούσε έναν κατ’ εξοχή πολιτικό χώρο, όπου ο λαός επικοινωνούσε με τον αυτοκράτορα και εξέφραζε τη βούλησή του.

Ο Ιππόδρομος της Θεσσαλονίκης ήταν κτισμένος νότια της κύριας λεωφόρου (decumanus maximus), που περνούσε κάτω από την Αψίδα του Γαλερίου (Καμάρα), μεταξύ του τείχους της πόλης και του ανατολικού ορίου του ανακτόρου. Η χωροθέτηση αυτή επέτρεπε στον αυτοκράτορα να εισέρχεται, διαμέσου των κτισμάτων του ανακτόρου, στο αυτοκρατορικό θεωρείο (κάθισμα), που βρισκόταν στο δυτικό σκέλος του Ιππόδρομου μεταξύ της «Αψιδωτής αίθουσας» και της Βασιλικής.

Κατασκευάσθηκε στις αρχές του 4ου μ.Χ. αιώνα, ενώ σύμφωνα με τις γραπτές πηγές συνέχισε να λειτουργεί τουλάχιστον μέχρι τον 6ο μ.Χ. αιώνα.

Τα ερείπια του Ιππόδρομου σώζονται αποσπασματικά. Ένα μικρό τμήμα του δυτικού σκέλους είναι ορατό ανατολικά της εκκλησίας της Νέας Παναγίας (πλατεία Φαναριωτών), ενώ άλλα διατηρούνται στα υπόγεια και στον ακάλυπτο χώρο των οικοδομικών τετραγώνων της Πλατείας Ιπποδρομίου και των οδών Δ. Γούναρη, Φ. Εταιρείας και Αγαπηνού.

Το οικοδόμημα, είχε μήκος περίπου 450 μ. και πλάτος 95 μ. Στο βόρειο τμήμα του, που ήταν καμπύλο, σχηματίζονταν δώδεκα χώροι που πλαισίωναν την κεντρική είσοδο και χρησίμευαν για τη στάθμευση και εκκίνηση των αρμάτων (ιππάφεση). Ο Ιππόδρομος προς βορρά ήταν προσπελάσιμος από την κεντρική λεωφόρο, ενώ μία ακόμη είσοδος για τους θεατές των αγώνων υπήρχε στη σφενδόνη, το νότιο ημικυκλικό τμήμα του οικοδομήματος, το οποίο οριοθετείται νότια της οδού Μητροπόλεως.

Ο στίβος του ιππόδρομου χωριζόταν κατά μήκος, σε δύο τμήματα από έναν χαμηλό τοίχο με καμπύλα βάθρα στα άκρα τον εύριπος. Ο τοίχος αυτός, συνήθως ήταν διακοσμημένος με αγάλματα, δεξαμενές νερού, οβελίσκους κ.ά. Η θέση του ευρίπου του Ιπποδρόμου της Θεσσαλονίκης, ταυτίζεται με τμήμα της νησίδας της σημερινής Πλατείας Ιπποδρομίου.

Κατά τη διάρκεια των έργων της ανάπλασης της πλατείας Φαναριωτών δόθηκε προτεραιότητα στην ανάδειξη αυτού του πολύτιμου ευρήματος και της αποκατάστασης της επισκεψιμότητας του.

Πριν την ανάπλαση το σημείο πίσω από την εκκλησία που οδηγεί στο τμήμα του Ιππόδρομου είχε αυτή την εικόνα.

Χαμένο κάτω από χόρτα, πίσω από συρματοπλέγματα, με μουτζούρες να τραβούν την προσοχή.

Η προσπάθεια αποκατάστασης είχε πολλά στάδια.

Με σωστικές ανασκαφές της Εφορείας Αρχαιοτήτων πόλης Θεσσαλονίκης αποκαλύφθηκαν τα ευρήματα του αρχαίου Ιπποδρόμου Θεσσαλονίκης και αναδείχθηκαν με την κατασκευή μιας μεταλλικής πεζογέφυρας που, περνώντας πάνω από την περιοχή των ευρημάτων, συνδέει την οδό Μητροπόλεως και την πλατεία Φαναριωτών με τον μνημειακό άξονα της Δ. Γούναρη.

Η θέαση των οικοδομικών καταλοίπων του Ιπποδρόμου, αλλά και η ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ανατολική όψη του ναού που μέχρι τώρα δεν ήταν εύκολα προσβάσιμη από το κοινό, γίνονται αντιληπτά κυρίως τις βραδινές ώρες, με φωτισμό ανάδειξης. Στο πλαίσιο της αναβάθμισης του χώρου, κρίθηκε απαραίτητη η οπτική απομόνωσή του από τις διάφορες αυθαίρετες και ακαλαίσθητες επεμβάσεις στις πίσω όψεις των γύρω πολυκατοικιών. Για το λόγω αυτό προτάθηκε η κατασκευή ενός πετάσματος με μεταλλικές κοιλοδοκούς που φυτεύτηκε με αναρριχώμενα φυτά, ώστε να διαφυλαχθεί, στο βαθμό που αυτό ήταν εφικτό, η αισθητική αρτιότητα του χώρου.

Παράλληλα, με κατάλληλους χειρισμούς αποκαλύφθηκε και αναδείχθηκε η πολύ ενδιαφέρουσα βορειοανατολική γωνιά του Ι. Ναού με την απότμηση με τον περίτεχνο διάκοσμο που έβλεπε στον όμορο δρόμο που διέσχιζε την περιοχή. Να επισημανθεί ότι ο Ιππόδρομος είχε μήκος περίπου 450m και πλάτος 95m, καθώς το βόρειο άκρο του ήταν στο ύψος της εκκλησίας της Υπαπαντής, ενώ το νότιο ημικυκλικό τμήμα του (σφενδόνη), οριοθετείται νότια της οδού Μητροπόλεως, στην οδό Ν. Φωκά. Αυτό γίνεται πλέον αντιληπτό με τη χάραξη της πορείας των τοίχων που υποβάσταζαν της κερκίδες του Ιπποδρόμου, που υλοποιήθηκε στα πεζοδρόμια της περιοχής με χρωματιστούς γρανιτοκυβόλιθους.

Διασώθηκαν και πρόκειται να αποκατασταθούν οι τοιχογραφίες της κόγχης του Ιερού Ναού της Ν. Παναγίας, (παλαιότερα γνωστής ως Μεγάλης ή Τρανής Παναγίας), αξιόλογα δείγματα ζωγραφικής του 18ου αι., με πρότυπο τη ζωγραφική της εποχής των Παλαιολόγων, με την κατασκευή ενός απλού, αλλά πρωτοποριακού, τεχνικά, έργου, εξωτερικά της ανατολικής πλευράς του μνημείου, που έχει στόχο τον περιορισμό της ανερχόμενης υγρασίας στην εξωτερική τοιχοποιία. Παράλληλα αναδιαμορφώθηκε και αναβαθμίστηκε ο περιβάλλον χώρος του ναού.

Η πρόσβαση χάρη σε μια νέα κομψή και λειτουργική πεζογέφυρα είναι πλέον εφικτή και η δυνατότητα να περπατήσει κανείς πάνω από το τμήμα του παλαιού ιππόδρομου και να φανταστεί τι συνέβαινε κάποτε σε αυτό το τμήμα της πόλης είναι μοναδική. Βάλτε στο πρόγραμμα σας μια επίσκεψη σε αυτή την νέα αστική έκπληξη. Θα σας γοητεύσει!