Το μικρότερο βιβλιοπωλείο της πόλης

Λέξεις-εικόνες: Βαγγελιώ Χρηστίδου

Το θυμάμαι από πολύ παλιά. Ήταν εκεί από την παιδική μας ηλικία, όταν ο παππούς μας μας έβγαζε βόλτα στην πλατεία Ναυαρίνου μέχρι το παλιότερο κρεπάδικο ever, για να αγοράσουμε τα αγαπημένα μας σάντουιτς για πρωινό. Αυτό, όταν περνούσαμε το προηγούμενο βράδυ σπίτι τους – γιαγιά και παππού – ο αδερφός μου κι εγώ. «Το Κεντρί», πάντως, καθ’ όλα τα χρόνια που συχνάζαμε στη Ναυαρίνου στα φοιτητικά μας κι επόμενα χρόνια, εξακολουθεί να είναι ένα από τα βιβλιοπωλεία που στέκουν ακόμη στο πέρασμα από Τσιμισκή μέχρι Αλεξάνδρου Σβώλου. Είναι, ίσως, το πιο μικρό στην πόλη, από αυτά που λες: «δεν μπορούν να κρύβουν τόση γνώση μέσα τους…». Το αγαπώ και θα ήθελα να το αγαπήσετε κι εσείς. Γι’ αυτό και προσπάθησα να φωτογραφήσω, κάθε γωνιά του….

Μια ζεστή και φιλόξενη γωνιά με ποίηση και σαιξπηρικά έργα κι αμέσως μετά, στίβες από ελληνική και ξένη λογοτεχνία. Στο βάθος, το “δεξί χέρι” του ιδιοκτήτη, ο Φράνκι.

Παλιά, μου φαινόταν πολύ… «κουλτουριάρικο». Περνώντας απ’ έξω κοιτούσα τη μικροσκοπική βιτρίνα του και ελάχιστα βιβλία ήταν αυτά που έλεγα ότι θα μπορούσα να διαβάσω. Κουλτουριάρικη «φάση», μου φαινόταν και οι τότε ιδιοκτήτες, από τους οποίους ελάχιστα θυμάμαι. Δεν είχαμε γνωριστεί ποτέ…

Αργότερα, άρχισα να το επισκέπτομαι όλο και πιο συχνά. Στην αρχή, γύρω στα 18 μου, άρχισα να αγοράζω τα μικρά βιβλία με έργα του Σαίξπηρ. Αργότερα, ποίηση και διάφορα μυθιστορήματα. Αρκετά επίσης κόμικς. Ειδικά όσο έλειπα από Θεσσαλονίκη, ήταν η βασική πηγή «προμήθειας» βιβλίων και άλλων εντύπων, που έπαιρνα μαζί μου στο νησί. Εκεί, δεν υπήρχε ποτέ τόση ποικιλία ή αρκετές νέες κυκλοφορίες που θα ήθελα να διαβάσω. Η αλήθεια; Το ερωτεύτηκα μετά τα 20, όταν άρχισε πλέον να μου θυμίζει το βιβλιοπωλείο των «Shakeaspeare & Co.», στο Παρίσι, απέναντι από τη Notre Dame, στο οποίο είχα βρεθεί το 2001. Όλα μέσα ξύλο, μικροί χώροι. Νομίζω, το ίδιο όπου στην ταινία «Before Sunset», ο Ethan Hawke παρουσίασε το βιβλίο του και ξαναβρέθηκε, μετά από 10 χρόνια και μία ταινία, με τη Julie Delpi.

Ο Αντώνης Ελευθεράκης, η βασική φιγούρα και ιδιοκτήτης του “Κεντριού”, μπροστά από το τμήμα με τα δοκίμια φιλοσοφίας και τις πολιτικές εκδόσεις.

Οπότε, τις τελευταίες φορές που πέρασα από την πλατεία Ναυαρίνου ή επισκέφτηκα το «Κεντρί», αποφάσισα να τραβήξω φωτογραφίες. Και να μιλήσω λίγο πιο «βαθιά» με τον ιδιοκτήτη του, τον Αντώνη Ελευθεράκη. Εκεί, μέσα στον απειροελάχιστο χώρο του, μεταξύ πολιτικών δοκιμίων, φιλοσοφικών έργων, ποιητών, ξένων κι Ελλήνων συγγραφέων και μικρών εκδόσεων τύπου ημερολογίων, περιοδικών, free press, κ.ά., έμαθα λίγο πιο καλά την ιστορία του.

Μια ιστορία … χειροποίητη και «πολυφωνική»

Τελικά, το «Κεντρί» λειτουργεί στη Θεσσαλονίκη εδώ και 30 χρόνια. Έτσι έμαθα χτες. Κοίτα που ποτέ δεν είχε τύχει να ρωτήσω. Άνοιξε το 1985, από άλλους ιδιοκτήτες, που το έφτιαξαν όλο με τα χέρια τους. «Εγώ δούλευα τότε, ως φοιτητής, στο “Κέντρο του Βιβλίου”, στη Λασσάνη, είχαμε συνεργασία κι έτσι υπήρχε συχνή επαφή. Όταν οι παλιοί ιδιοκτήτες το άφησαν, το 2003, το ανέλαβα εγώ. Όλα μέσα ήταν φτιαγμένα στο χέρι, όλοι οι ξύλινοι πάγκοι και οι προθήκες, όλα τα σταντ τα ήταν φτιαγμένες με τόρνο, από τους ίδιους τους πρώην ιδιοκτήτες», μου είπε ο Αντώνης.

Έτσι κι έμεινε «Το Κεντρί». Το στυλ παραμένει το ίδιο, μέσα ακόμη μυρίζει ξύλο και γλυκιά μυρωδιά βιβλίου και χαρτιού. Άλλωστε δεν υπάρχει και πολύς χώρος για … τεράστιες αλλαγές, παρά μόνο στις εκδόσεις που φιλοξενούνται. Παλιά, αυτό το θυμάμαι, τα βιβλία ήταν πιο … «ιντελλεκτουέλ», τώρα πιο πολλά είναι τα μυθιστορήματα.

«Εκδίδονται περισσότερα, φέρνω κι εγώ περισσότερα», λέει ο Αντώνης. «Δεν βάζω ότι να’ ναι όμως και δεν είμαι φαν των μπεστ σέλερ. Εξαρτάται κι από το τι μου αρέσει κι εμένα. Όταν πήρα το χώρο, υπήρχε μια διάταξη που βόλευε τον Κώστα, τον πρώην ιδιοκτήτη. Εκείνος τα είχε βάλει κατά εκδοτικούς οίκους, κάτι που είδα αργότερα ότι δε βόλευε τον πελάτη. Οπότε, άρχισα να τα βάζω ανά κατηγορία και αλφαβητικά, για να μπορεί και ο πελάτης να τα βρίσκει μόνος του…».

Η αγαπημένη του κατηγορία; «Η ποίηση», απαντά, κάτι που φαίνεται άλλωστε, αφού ελληνική και ξένη ποίηση βρίσκεται τοποθετημένη φάτσα – κάρτα στην είσοδο του βιβλιοπωλείου, στο μεγάλο σταντ αριστερά. «Ωστόσο, φεύγουν περισσότερο δοκιμιακά βιβλία. Θεωρία, πολιτική, φιλοσοφία, κοινωνικές επιστήμες, καλή λογοτεχνία, λευκώματα». Λίγες οι μεγάλες εκδόσεις τύπου Ιστορίας της Τέχνης και τα βιβλία Οπτικών Τεχνών στο «Κεντρί», πού να χωρέσουν; Πολλά, όμως, τα κόμικς. Εκτός από τον κλασσικό «Αρκά», ακόμη βρίσκει κανείς παλιά τεύχη της «Βαβέλ» και του «Παρά Πέντε», αλλά και αρκετά ιδιαίτερα παιδικά βιβλία, όπως αυτά του Δημήτρη Μπασλάμ.

Εξέχουσα θέση έχουν οι διάφορες ελευθεριακές εκδόσεις, που διανέμονται είτε δωρεάν, είτε με αντίτυμο, από αντιεξουσιαστές και κόσμο του αναρχικού χώρου, περιοδικά και μικρούς εκδότες, όπως ο εμπνευστής του «Πανοπτικόν», Κώστας Δεσποινιάδης (τον αναφέρω, γιατί το περιοδικό του, που τώρα κυκλοφορεί μία με δύο φορές το χρόνο, ήταν από την αρχή του μπροστά από τον πάγκο του βιβλιοπωλείου). Το «Κεντρί», είναι στην πραγματικότητα, από τα λίγα βιβλιοπωλεία της πόλης, που φιλοξενεί εκδόσεις τις οποίες δεν θα έβρισκε κανείς κάπου αλλού. Για την ακρίβεια, φιλοξενεί βιβλία και περιοδικά από όλες τις εκδόσεις, εκτός από τις φιλοφασιστικές. Ακόμη και εκδόσεις ελευθεριακές από άλλες πόλεις, όπως η Λάρισα ή η Κοζάνη.

Και ιδίες εκδόσεις

Τα τελευταία δύο περίπου χρόνια, ο Αντώνης Ελευθεράκης έχει αρχίσει και ιδίες εκδόσεις. Το πρώτο βιβλίο που κυκλοφόρησε έχει τίτλο «Ένα οικοδομικό τετράγωνο» και είναι ένα δοκίμιο για την από-ανάπτυξη, βασισμένο σε ένα οικοδομικό τετράγωνο μιας μεγάλης πόλης – ως δείγμα – στο οποίο κατοικούν 1.200 άτομα. Ακολούθησαν μικρότερες εκδόσεις ποιητικές, νέων κυρίως ανθρώπων, που ο ίδιος ενδιαφέρεται να στηρίξει.

Βασικά, το «Κεντρί» λειτουργεί σαν στέκι βιβλιολατρών στη Ναυαρίνου. Όταν έχει καλό καιρό, Αντώνης και φίλοι συναντώνται έξω, στα καρεκλάκια. «Λειτουργεί σαν αυλή, κερνάω καφέ, συζητάμε διάφορα», λέει. «Περνάνε λογοτέχνες και αναγνώστες, καθηγητές Πανεπιστήμιου, τακτικοί επισκέπτες, που μετά πάνε για καφέ στο διπλανό “Baracca”. Αλλά και νεότερο κόσμο, που μπορεί να μην κάθεται για ώρα έξω, αλλά σίγουρα «χαζεύει» τη βιτρίνα και την πολυχρωμία εντός του μαγαζιού.

Ξαναπέρασα προχτές το πρωί από τη Ναυαρίνου. Έκανα μια στάση «Στο Κεντρί», να πω μια «καλημέρα». Πέτυχα τον πατέρα μιας φίλης μου, παλιάς μου συμμαθήτριας και καθίσαμε μαζί για λίγο στα καρεκλάκια έξω. Μέχρι που, άρχισε να βρέχει. Φύγαμε, ο ένας προς τα κάτω, η άλλη προς τα πάνω, αφήνοντας το μικρό βιβλιοπωλείο να συνεχίσει τη … βάρδια του. Όνειρο παλιό ήταν, να δουλέψω κάποια στιγμή πίσω από τον πάγκο του. Κι όμως, όσο έβλεπα φέτος τον Φράνκι, το μόνιμο αντικαταστάτη του Αντώνη, συνειδητοποιούσα ότι είναι η πλέον σταθερή μορφή μέσα στο χώρο…

Να και κάτι που, μάλλον, οι περισσότεροι δεν ξέρουν: όλες οι ξύλινες κατασκευές είναι φτιαγμένες στο χέρι, από τους προηγούμενους ιδιοκτήτες. Ο νυν, έχει διατηρήσει τα πάντα στο ακέραιο.