Τζακόπουλος: Θεσσαλονίκη, ανοχύρωτη και στην απλή βροχούλα

Λέξεις: Σάκης Τζακόπουλος*

Μέσα σε μια βδομάδα, δύο δυνατές βροχοπτώσεις που εκδηλώθηκαν, ανέδειξαν το μεγαλύτερο απ’ τα μεγάλα έργα που χρειάζεται η Θεσσαλονίκη, την αντιπλημμυρική θωράκιση μέσα στον αστικό ιστό και στις περιοχές των ρεμάτων προς τον Χορτιάτη και το Σέιχ-Σου.Θυμάμαι 20 χρόνια πριν στις συσκέψεις των φορέων του Σεπτέμβρη, σαν πρόεδρος του ΤΕΕ/ΤΚΜ, έβαζα πάντα προτεραιότητα στο θέμα της αντιπλημμυρικής προστασίας της πόλης μας, που χτίστηκε πάνω σε υποδομές του 1950, χωρίς καμιά μέριμνα στα πλημμυρικά φαινόμενα της αστικοποίησης, μέσα από το μπετόν και την άσφαλτο.

Προτείναμε τότε ένα χωριστικό δίκτυο αποχέτευσης ομβρίων δηλαδή την δημιουργία δύο δικτύων, ενός δικτύου λυμμάτων και ενός δικτύο ομβρίων, προς αντικάτασταση του παντοροϊκού που σήμερα σε ποσοστό 70% δέχεται και όμβρια και λύμματα, υδραυλική διευθέτηση των αστικών ρεμάτων για να λειτουργούν με τα τμήματά τους που υπογειοποιήθηκαν, να αποφασιστεί ποιος είναι υπεύθυνος φορέας της λειτουργίας και συντήρησης των ομβρίων καθώς και τον χαρακτηρισμό των 8 κόκκινων περιοχών στην πόλη για να ξεκινήσουν από εκεί τα έργα.

Δυστυχώς, όμως ίδια επίκαιρα είναι και σήμερα όλα τα παραπάνω, κανένα έργο από τότε δεν έγινε και φυσικά τα ίδια σημεία πλημμυρίζουν σε κάθε έντονη δεκάλεπτη βροχή. Όσο για το ποιος είναι ο υπεύθυνος φορέας, βλέπουμε όλοι να το «στρίβουν» και να ρίχνουν την ευθύνη για το πρόβλημα η Περιφέρεια στον Δήμο και μετά και οι δυό μαζί στην ΕΥΑΘ.

Οι φορείς σήμερα ασχολούνται και εγγράφουν μεγάλα έργα και μακέτες πολλαπλασιαζόμενα από τα 10 στα 30 ή τα 40, σαν τα στραγάλια αλλά τα εύκολα και τα φτηνά έργα για τις πλημμύρεςδεν πιάνουν ούτε μια γραμμή στις χιλιάδες σελίδες που θα κατατεθούν στον Πρωθυπουργό.

Οι Θεσσαλονικείς όμως, επιβαρύνουν την καθημερινότητά τους εδώ και μια βδομάδα, βγάζοντας νερά από τα μαγαζιά και τα σπίτια τους, τα ρέματα πλημμυρίζουν ολόκληρες περιοχές και τέλος κανένας δεν ασχολείται, γιατί ο κάθε λίγο πολύ υπεύθυνος δεν ασχολείται γιατί το θέμα «καίει» όπως μου είπε κάποιος απ’ αυτούς.

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής φυσικά εμφανίζονται τα τελευταία χρόνια με διαρκώς αυξανόμενη ένταση και συχνότητα, με δραματικές συνέπειες σε ανθρώπινες ζωές, καταστροφές οικιστικού ιστού, υποδομών, περιουσιών και δραστηριοτήτων, μνημείων και φυσικού περιβάλλοντος.

Τα παραπάνω πρέπει να εκληφθούν ως προειδοποίηση και παραίνεση επιτάχυνσης των αντιπλημμυρικών υποδομών, που εκκρεμούν εδώ και πολλά χρόνια, τόσο για την θωράκιση του πολεοδομικού συγκροτήματος, όσο και των γύρω περιοχών. Τέλος δεν πρέπει να αναφέρεται ότι θα λυθούν τα πάντα όταν ολοκληρωθεί το περιβόητο και πολυδιαφημισμένο master plan για την αντιπλημμυρική προστασία της Θεσσαλονίκης, που όλο γίνεται, αλλά εκκρεμεί από το 2003 (20 χρόνια τώρα).

Το δίκτυο ομβρίων στην Θεσσαλονίκη έχει μήκος περίπου τριακόσια χιλιόμετρα (300 χλμ.), εκ των οποίων τα 86,44 χλμ. είναι τα διευθετημένα ρέματα, ενώ τα υπόλοιπα είναι αγωγοί ομβρίων. Το γενικό γνώρισμα αυτού του δικτύου είναι ότι αποδέκτης είναι ο Θερμαϊκός κόλπος ή τα διευθετημένα ρέματα και η Περιφερειακή Τάφρος. Το δίκτυο αποτελείται από: Τα ρέματα ως κύριους αποδέκτες, Δευτερεύοντες αγωγούς ομβρίων, Υπερχειλίσεις και θυροφράγματα, Αντλιοστάσια, Ωθητικούς Αγωγούς, βραχίονες των φρεατίων υδροσυλλογής και Φρεάτια υδροσυλλογής. Το δίκτυο ομβρίων εμφανίζει ιδιαίτερη τρωτότητα κατά την εκδήλωση πλημμυρικών φαινομένων, η οποία οφείλεται στην αδυναμία παροχέτευσης του νερού προς την θάλασσα, αλλά και στις άναρχες επεμβάσεις των δήμων και στις ρυμοτομίες των οικοδομικών τετραγώνων. Είναι γνωστό ότιτον πολεοδομικό ιστό διέσχιζαν πάρα πολλά ρέματα, τα οποία σήμερα έχουν δομηθεί και με δυσκολία διακρίνονται η ροές τους.

Κατά την εκδήλωση πρόσφατων πλημμυρικών φαινομένων το δίκτυο των ομβρίων και το παντορροϊκό σύστημα της πόλης ήταν αδύνατον να δεχτεί τον όγκο νερού, οι δρόμοι μετατράπηκαν σε ποτάμια (παλιές κοίτες ρεμάτων), οι σχάρες υδροσυλλογής σύντομα γέμισαν με φερτά, κάδοι σκουπιδιών παρασύρθηκαν από την ορμή του νερού και έφραξαν τις σχάρες καθώς και λογής- λογής άλλα αντικείμενα που παρέσυρε το νερό.

Για ώρες το νερό κατέκλυσε το κέντρο της πόλης, η θάλασσα έγινε ένα με την ακτή, αυτοκίνητα πεζοί και μηχανάκια παρασύρθηκαν από την ορμή του νερού, ισόγεια και υπόγεια οικοδομών πλημμύρησαν προκαλώντας μεγάλες καταστροφές στις περιουσίες των συμπολιτών μας.

Ιστορικά η αρμοδιότητα της αποχέτευσης, των ομβρίων υδάτων και της αντιπλημμυρικής προστασίας της μείζονος περιοχής Θεσσαλονίκης μέχρι το 1976, ανήκε στη Νομαρχία Θεσσαλονίκης και στους κατά τόπους Δήμους του πολεοδομικού συγκροτήματος Θεσσαλονίκης.

Με την ίδρυση του ΟΑΘ η αρμοδιότητα αυτή περιήλθε στον νεοσύστατο τότε Οργανισμό. Η αρμοδιότητα αποχέτευσης ομβρίων παρέμεινε στον ΟΑΘ μέχρι την συγχώνευση αυτού στην ΕΥΑΘ Α.Ε τον Ιούλιο του 2001. Με την μετοχοποίηση της ΕΥΑΘη αρμοδιότητα της αποχέτευσης ομβρίων υδάτων, μεταβιβάστηκε στο Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ, εκτός από την συντήρηση του Παντορροϊκού δικτύου και τον καθαρισμό των φρεατίων υδροσυλλογής που συνδέονται σ΄ αυτό.

Με βάση τις διατάξεις του Ν.3852/2010 (Νόμος Καλλικράτης), η αρμοδιότητα για τον σχεδιασμό, τη μελέτη, την κατασκευή και συντήρηση, αντιπλημμυρικών έργων μεταφέρεται στην Περιφέρεια Κ.Μ.. Στις περιοχές που εκτελέστηκαν έργα αναπλάσεων ή οδοποιίας από δήμους, εκεί η αρμοδιότητα μεταβιβάζεται σ’ αυτούς.

Έτσι σήμερα η Νομοθεσία που αφορά το καθεστώς ιδιοκτησίας και την αρμοδιότητα του καθαρισμού /συντήρησης/ αστυνόμευσης στα ανοικτά ρέματα και δίκτυα, εμφανίζει κατά περίπτωση διαφορετική θεώρηση και ερμηνεία ανάλογα με την χρήση γης, τον πολεοδομικό χαρακτηρισμό και την υφιστάμενη λειτουργία τους ή με την δύναμη που έχει αυτός που θέλει να αποποιηθεί την ευθύνη.

Έτσι σήμερα δεν υπάρχει καταγραφή των υδατοσχαρών ανά αρμοδιότητα φορέα, δεν γίνεται καμμία αξιολόγηση της κατάστασης των δικτύων σε τυχόν αναπλάσεις δρόμων ή χώρων πρασίνου ακόμη και σε περιοχές διευθετημένων ρεμάτων κατάντι και δεν σχεδιάστηκε ο γενικός κανόνας αντιπλημμυρικής προστασίας για την αστικοποιημένη περιοχή της Θεσσαλονίκηςκαθώς και την εξέλιξή της.

Τα σχέδια και masterplanτου δικτύου ομβρίων δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθούν εάν δεν λυθεί το «ιδιοκτησιακό» καθεστώς του δικτύου. Χωρίς την σύσταση φορέα να τα εφαρμόσει και με μεγάλη διαίρεση των αρμοδιοτήτων, χωρίς κανένα συντονισμό και χωρίς ικανή χρηματοδότηση δεν μπορούν να θωρακιστούν τα δίκτυα ομβρίων, ακόμη και η απλή συντήρηση και καθαρισμός των φρεατίων υδροσυλλογής είναι άλυτη άσκηση για τους κατοίκους της πόλης.

Αυτός ο φορέας και τα έργα αντιπλημμυρικής προστασίας είναι ίσως το μεγαλύτερο έργο για την Θεσσαλονίκη του 2030.

Το γεγονός ότι δεν καταγράφονται απώλειες ζωής στην Θεσσαλονίκη λόγω πλημμυρών, οφείλεται στην περιφερειακή τάφρο που κατασκευάστηκε την δεκαετία του 50 και σε εύνοια μέχρι τώρα των καιρικών φαινομένων, παρά στα μέτρα προστασίας που έχουν ληφθεί.

*Ο Σάκης Τζακόπουλος είναι Δημοτικός Σύμβουλος Θεσσαλονίκης – Πρώην πρόεδρος του ΤΕΕ/ΤΚΜ