Βασιλικά: Οργή για κτίσμα-δωρεά που κατεδαφίστηκε – Θα γινόταν μουσείο

«Πόλεμος» έχει ξεσπάσει μεταξύ κατοίκων στα Βασιλικά και του δήμου Θέρμης, μετά από κατεδάφιση κτιρίου που είχε παραχωρηθεί πριν από πολλά χρόνια ως δωρεά, με σκοπό να γίνει λαογραφικό μουσείο.

Σύμφωνα με την ιστορία, η Φώφη Πατίκα που διατηρούσε κινηματογράφο στην περιοχή των Βασιλικών για χρόνια, λίγο πριν τον θάνατο της, το 1995, δωρίζει όλα τα υπάρχοντα της και την οικία της στην κοινότητα Βασιλικών με επιθυμία της – όρο στη διαθήκη της, το κτήριο της οικίας να συντηρηθεί και να μετατραπεί σε λαογραφικό μουσείο. Το κτήριο, σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων, ήταν ένα λιθόχτιστο σπίτι, µε ξύλινα παραδοσιακά ταβάνια, τεχνική που µόνο οι σκεπατζήδες της εποχής γνώριζαν, άντεξε για περισσότερο από 100 χρόνια και περίμενε τη μέρα που θα αναβίωνε την αισθητική μίας άλλης εποχής.

Δυστυχώς όμως, κι ενώ τα άλλα κτήρια του συγκροτήματος αξιοποιήθηκαν, με σημαντικό μέχρι σήμερα το Κινηματοθέατρο Βασιλικών Άλσος Φώφης Πατίκα, το κτήριο της οικίας της παρέμεινε αναξιοποίητο και δίχως ποτέ να συντηρηθεί, όπως προέβλεπε η δωρεά, με αποτέλεσμα την απαξίωση του στο πέρασμα των τριάντα περίπου χρόνων από τον θάνατο της ιδιοκτήτριας του.

Αποτέλεσμα όλων αυτών, και προς έκπληξη των κατοίκων των Βασιλικών, την Τετάρτη 1 Μαρτίου 2023 ο δήμος Θέρμης προχώρησε στην κατεδάφιση της «επικινδύνως ετοιμόρροπης οικίας της ευεργάτιδας Φώφης Πατίκα η οποία βρίσκεται εντός του αύλειου χώρου του συγκροτήματος του θεάτρου “Άλσος” στα Βασιλικά» όπως αναφέρει ανάρτηση στην σελίδα του δήμου Θέρμης. Συνεχίζοντας η ανάρτηση, που ήρθε ως απάντηση στα αντιδράσεις των κατοίκων, εξηγεί πως «Αυτή ήταν μια επιβεβλημένη ενέργεια, έπειτα από το πόρισμα της αρμόδιας Επιτροπής Επικινδύνως Ετοιμόρροπων Κατασκευών η οποία έκρινε ομόφωνα ότι “η κατοικία είναι επικινδύνως ετοιμόρροπη και απαιτείται η κατεδάφισή της”».

Στο ιστορικό της κατεδάφισης, ο δήμος προσπαθώντας να βάλει σε μία σειρά τα πράγματα ώστε να αιτιολογήσει την απόφαση του, μάλλον τα κάνει χειρότερα, αφού επικαλείται μία απόφαση του 2016 από την επιτροπή της Διεύθυνσης Πολεοδομίας Θέρμης και μία αυτοψία του 2017 από την Επιτροπή Επικινδύνως Ετοιμόρροπων Κατασκευών με πόρισμα το οποίο συνέταξε και απέστειλε στη Διεύθυνση Πολεοδομίας Δήμου Θέρμης όπου αναφέρεται πως “η κατοικία είναι επικινδύνως ετοιμόρροπη και απαιτείται η κατεδάφισή της”.

Στην ομόφωνη αυτή απόφασή της η Επιτροπή κατέληξε καθώς, όπως αναφέρει στο πόρισμά της, κατά την αυτοψία στην κατοικία της ευεργάτιδας Φώφης Πατίκα διαπίστωσε ότι πρόκειται για μια παλαιά, ισόγεια πλινθόκτιστη οικία με ξύλινη κεραμωτή στέγη. «Τα εξωτερικά επιχρίσματά της είναι αποσαθρωμένα σε μεγάλη έκταση με αποτέλεσμα να έχουν αποκαλυφθεί οι εξωτερικές περιμετρικές τοιχοποιίες οι οποίες σε ορισμένα σημεία παρουσιάζουν έντονες ρωγμές και αποκλίσεις από την κατακόρυφο, στοιχεία δηλωτικά της στατικής ανεπάρκειάς τους. Εσωτερικά υφίσταται αποσάθρωση και τμηματική κατάρρευση του ξύλινου δαπέδου και των εσωτερικών διαχωριστικών τοίχων. Η ξύλινη κεραμοσκεπή έχει καταρρεύσει σε μεγάλη έκταση, ενώ η εναπομένουσα παρουσιάζει εκτεταμένης φύσεως επικινδυνότητα καθώς ο ξύλινος σκελετός της που εδράζεται στην περιμετρική τοιχοποιία, έχει αποσαθρωθεί λόγω παλαιότητας, ελλιπούς συντήρησης και υγρασίας και υφίσταται άμεσος κίνδυνος κατάρρευσης των αμοιβόντων και λοιπών στοιχείων της».

Ο λόγος όμως που μπερδεύει τα πράγματα και υπάρχουν και πολλές ενστάσεις γι’ αυτό, είναι πως σε αυτή την ανακοίνωση, ο δήμος Θέρμης, σημειώνει πως «Η Επιτροπή αναφέρει επίσης ότι η κατεδάφιση θα πρέπει να γίνει εντός τριάντα ημερών από την κοινοποίηση του πορίσματός της “κατά του οποίου δεν επιτρέπεται ένσταση”. Υπεύθυνος, δε, για την κατεδάφιση, σύμφωνα με το νόμο, είναι ο ιδιοκτήτης του ακινήτου, εν προκειμένω δηλαδή ο δήμος Θέρμης.»

Κάτι βέβαια, που όχι μόνο δεν έγινε μέσα σε τριάντα μέρες από εκείνη την αυτοψία του 2017, αλλά αποφασίστηκε 6 ολόκληρα χρόνια μετά και όταν η οικία ασφαλώς, ήταν σε ακόμα χειρότερη κατάσταση.

Βέβαια, σε επικοινωνία μας με τον αρμόδιο αντιδήμαρχος Υπηρεσιών Συντήρησης και Αυτεπιστασίας, Βασίλη Μουστάκα, αναφέρει στην Parallaxi πως δεν βασίστηκε η κατεδάφιση μόνο στην απόφαση του 2017 αλλά υπήρξε και δεύτερη τα επόμενα χρόνια που στήριξε ακριβώς το ίδιο.

«Δεν μπορούσε να γίνει ποτέ κάτι σε αυτό το κτήριο. Δεν υπήρχαν βάσεις για να στηριχτεί, δεν υπήρχε θεμελίωση, ήταν μόνο με τούβλα και γι’ αυτό ποτέ δεν αξιοποιήθηκε. Ήταν και χαμηλό, ημιυπόγειο, ήταν πολύ δύσκολο για να γίνει.» αναφέρει ο κ. Μουστάκας, μιλώντας για αντικατάσταση με προκάτ «Είναι λοιπόν πολύ πιο εύκολο να γίνει ένα καινούριο κτήριο, κάτι που είναι στα σχέδια μας. Θα κοιτάξουμε να φτιάξουμε κάτι σε προκάτ με όλο ξύλο για να γίνει κάτι καλό και να γίνει λαογραφικό μουσείο. Θέλουμε να κάνουμε έργο, να κάνουμε κάτι σωστό.»

Σχετικά με την απόφαση της κατεδάφισης, ο αντιδήμαρχος Υπηρεσιών Συντήρησης και Αυτεπιστασίας του δήμου Θέρμης, αναφέρει:

“Βγήκε απόφαση να κατεδαφιστεί αυτό το κτήριο δύο φορές και μας πίεζε και η Περιφέρεια. Οπότε εμείς, έπρεπε οπωσδήποτε να το κατεδαφίσουμε. Ήταν ένα τόσο επικίνδυνο κτήριο μέχρι εκεί που δεν πάει και δεδομένου πως υπήρχαν δίπλα τουαλέτες που για να πάει κάποιος περνούσε κάτω από την ετοιμόρροπη σκεπή, δε γινόταν να μην κατεδαφιστεί. Χώρια που υπήρχαν ποντίκια και χίλια δύο άλλα…»

Από την άλλη, ο πρόεδρος των Βασιλικών, Αστέριος Καρακώττας, διαφωνεί με την προοπτική ενός προκάτ στη θέση του κτίσματος και αναφέρει πως θα προσφύγει στην ελληνική δικαιοσύνη εάν δεν ικανοποιηθεί το αίτημα της ευεργέτιδας Φώφης Πατίκα αλλά και των πολιτών, λέγοντας χαρακτηριστικά στην Parallaxi πως «Απαιτώ ένα πιστό αντίγραφο του προγενέστερου κτίσματος και μάλιστα έναν πολυχώρο πολιτισμού ώστε να συστεγαστούν εκεί όλοι οι πολιτιστικοί σύλλογοι των Βασιλικών και ειδικά ένας λαογραφικός χώρος που να εκθειάζονται τα ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία των Βασιλικών.»

«Αρχικά δεν μου κοινοποιήθηκε η απόφαση της κατεδάφισης. Πρέπει επίσης να κοινοποιείται στο οικείο αρμόδιο αστυνομικό τμήμα, να υπάρχει επιβλέπων μηχανικός, να υπάρχει διαχείριση της αποκομιδής των υπολειμμάτων κατεδάφισης. Τίποτα από αυτά δεν μου έχει απαντηθεί ακόμη…» αποκαλύπτει ο πρόεδρος των Βασιλικών, ενώ μιλάει για ενορχήστρωση με σκοπό την κατεδάφιση:

«Φαίνεται σαν να το ενορχήστρωσαν κάποιοι, σαν να δρομολογήσαν την απαξίωση ώστε κάποια στιγμή να πέσει. Όμως μέχρι πριν κατεδαφιστεί το κτήριο, είχε μόνο ένα θέμα στη στέγη του. Έχει ευθύνη η διοίκηση του δήμου και έτσι δείχνει πώς αντιλαμβάνεται και πώς συναισθάνεται το θέμα της διάσωσης της πολιτισμικής κληρονομικότητας. Ούτε ο χρόνος γυρνάει πίσω, ούτε δυστυχώς το κτήριο γυρνάει πίσω αυτή τη στιγμή. Θα πρέπει όμως να αποδώσουμε ευθύνες ώστε να μη γίνει ξανά κάτι παρόμοιο σε κτήριο των Βασιλικών αλλά και του δήμου. Έπρεπε σύμφωνα με τον Νόμο 4495/17 όλο το αίτημα της κατεδάφισης να μεταβιβαστεί στο Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής που είναι μία ανεξάρτητη αρχή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης και αυτό να έδινε την τελική γνωμοδότηση και απόφαση για την κατεδάφιση, κάτι που εγώ έχω στείλει με έγγραφο στον δήμο Θέρμης και δεν μου έχουν απαντήσει, πράγμα που δείχνει πως η διοίκηση του δήμου δεν έκανε αυτή την ουσιαστική και νόμιμη ενέργεια.» αναφέρει.

Σχετικά με την κατάσταση του κτηρίου και την προοπτική ανέγερσης ενός νέου κτηρίου στην περιοχή, ο Χρήστος Σαραφιανός, πολιτικός μηχανικός στα Βασιλικά, αποκαλύπτει πως ούτε το κτήριο υπήρχε λόγος να κατεδαφιστεί, αλλά και πως είχε γίνει προσφορά παλιότερα για αποκατάσταση της οικίας Πατίκα αλλά έπεσε τότε στο κενό.

«Όταν το 2016 έγινε εκείνο το πρωτόκολλο, το μάθαμε εμείς εδώ οι τοπικοί μηχανικοί και προσπαθήσαμε να κάνουμε μία εθελοντική κίνηση. Ήταν όμως πολύ δύσκολο τότε να παρακαμφθεί πολιτικά αυτό το πρωτόκολλο της κατεδάφισης. Κάποια στιγμή όλη αυτή η διαδικασία πάγωσε και η δημοτική αρχή δεν έδειξε κανένα ενδιαφέρον και φτάσαμε σήμερα στην κατεδάφιση. Για να καταλάβετε, είναι ένα ισόγειο με ετοιμόρροπη στέγη. Τέτοια κτήρια έχουν αποκατασταθεί πάμπολλα, δεν είναι δηλαδή πολύ δύσκολη διαδικασία αν γίνει με επιμέλεια.» αναφέρει στην Parallaxi ο κ. Σαραφιανός που ξεκαθαρίζει πως η διαδικασία κατεδάφισης επί της ουσίας δεν είναι παράνομη, αλλά έχει ιστορική και συναισθηματική αξία για την περιοχή.

«Η διαδικασία δεν είναι παράνομη εφόσον υπάρχει πρωτόκολλο κατεδάφισης. Αυτό υπερβαίνει όλες τις άλλες διαδικασίες που λένε κάποιοι πως θα έπρεπε να πάρει έγκριση από το συμβούλιο αρχιτεκτονικής, αλλά μιλάμε για ένα κτήριο που έχει μία μεγάλη συναισθηματική αξία για εμάς γιατί ήταν η μόνη ευεργέτιδα τον Βασιλικών η Φώφη Πατίκα και ο κινηματογράφος ήταν πολύ σπουδαίος για την περιοχή. Κατά τη γνώμη μου και σε πιθάρι να έμενε η Πατίκα, θα έπρεπε να το βάλουμε σε γυάλινο πλαίσιο και να το φυλάμε.»

Σε όλα αυτά, έρχεται να προσθέσει και ακόμα έναν λόγο ο κ. Σαραφιανός, μιλώντας για την περιοχή των Βασιλικών που βρίσκεται εκτός σχεδίου και ό, τι γκρεμίζεται πλέον, όπως λέει, είναι αδύνατον να αποκατασταθεί με καινούριο κτίσμα «Το ότι θα γίνει άλλο κτήριο εκεί, είναι ψέμα. Αυτό είναι στο όριο των Βασιλικών και εκτός σχεδίου περιοχής και αυτά είναι νόμιμα μόνο επειδή προυπήρχαν του 1955. Τώρα δε χτίζεται άλλο μέχρι να γίνει επέκταση του σχεδίου. Εκτός αν γίνει όντως με πλακάτ, κάτι που είναι αντάξιο της μνήμης του χώρου και που μερίδα των κατοίκων είδε με καλό μάτι επειδή πολλοί είναι αυτοί που θέλουν να γίνει χώρος για να χορεύουν τα παιδιά τους»

Για τις αναμνήσεις του από τον χώρο και από την ίδια της Φώφη Πατίκα, μίλησε στην Parallaxi ο Σύρος Χιμευτός που μεγάλωσε στα Βασιλικά όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και συμμετείχε για χρόνια στην θεατρική ομάδα της περιοχής, όπου η ηλικιωμένη γυναίκα μέχρι το τέλος της, καθόταν μπροστά μπροστά για να δει τις παραστάσεις που γινόταν στο κινηματοθέατρο που εκείνη δημιούργησε πριν δεκαετίες.

«Η Φώφη Πατίκα είναι η μόνη ευεργέτιδα αυτού του επιπέδου στο χωριό και ίσως και σε όλο τον δήμο. Εμείς ήμασταν εκεί με την ομάδα από το ’93 που αρχίσαμε να κάνουμε παραστάσεις και θυμάμαι πως αυτή η γυναίκα ερχόταν και καθόταν πάντα στην πρώτη σειρά με απερίσκεπτη χαρά. Η ομάδα από τις αρχές του ’90 μέχρι και σήμερα υπάρχει και μάλιστα με μεγάλη ιστορία.» αναφέρει ο κ. Χιμευτός ενώ κάνει μία ιστορική αναδρομή, ενημερώνοντας μας πως «Όταν ήρθε από το εξωτερικό η Φώφη Πατίκα και έκανε τη δεκαετία του ’50 θερινό και χειμερινό κινηματογράφο στα Βασιλικά, να ξέρετε πως ούτε η Θεσσαλονίκη είχε καλά καλά τότε τέτοιο σινεμά. Επειδή λοιπόν, δεν είχε απογόνους, τουλάχιστον αυτό το κομμάτι το κληροδότησε στο δημοτικό. Η διαθήκη έλεγε ότι το μόνο που επιθυμούσε ήταν αυτό το σπίτι να γίνει λαογραφικό μουσείο. Ένα σπίτι που ήταν το πατρικό της και αυτό που έζησε η ίδια.  Ο πατέρας της, Αναστάσιος Πατίκας, τιμάται μέχρι και σήμερα έξω από τον χώρο ως ένας από τους μεγαλύτερους μακεδονομάχους. Δηλαδή τώρα, πάει από έξω αυτός που το γκρέμισε και καταθέτει στεφάνι. Αυτό αρκεί να πούμε…»

Την σημασία για τον πολιτισμό του τόπου αλλά και τη δική του άποψη για την κατεδάφιση δίνει ο Σύρος Χιμευτός, κρατώντας μία πίκρα από όλα αυτά όπως αναφέρει στη συζήτηση μας για την Parallaxi:

«Ξέρετε τι είπα εγώ σε δικούς μου ανθρώπους; Όπως τσιμεντοποιήσαν την Ακρόπολη, για μένα αυτό είναι το ίδιο αντίστοιχο επίπεδο αναλογικά. Πρόκειται εδώ για την αθέτηση της επιθυμίας μίας μεγάλης ευεργέτιδας, από τον εγκαταλελειμμένο τάφο της που δεν φαίνεται ούτε το όνομα της, μέχρι το γκρέμισμα του σπιτιού της. Δεν επιτρέπεται να αμαυρώνεται η μνήμη και η ιστορία αυτών των ανθρώπων. Ήταν δηλαδή ένα πολιτιστικό κόσμημα που έπεσε από τον ουρανό στα Βασιλικά. Ένας μετεωρίτης πολιτισμού. Και είμαστε πάρα πολλοί που εναντιωθήκαμε σε όλο αυτό ακόμα από το 2016 που ακούστηκε πρώτη φορά η κατεδάφιση. Είναι κρίμα…»