Ο υπέροχος νέος περίπατος της πόλης!
Μια αστική έκπληξη που αποκαλύπτει τη μαγεία μιας περιοχής που ήταν σχεδόν απροσπέλαστη.
Όταν προσπαθήσεις να σκεφτείς πως ήταν πριν δυο χρόνια αυτό το σημείο της πόλης θα σου έρθουν μπροστά μου μόνο εικόνες εγκατάλειψης. Πλάι στα Κάστρα, από τον Πύργο Τριγωνίου μέχρι την Ευαγγελίστρια. Από το νοσοκομείο Άγιος Δημήτριος ξεκινούσε ένα παρατημένο χωμάτινο δρομάκι, γεμάτο μπάζα εκατέρωθεν, γκρεμισμένα πρανή, εγκατάλειψη, δεκάδες παρκαρισμένα όπως όπως αυτοκίνητα και σκοτάδι.
Ένα από τα πιο πολύτιμα αποθέματα Ιστορίας της πόλης, η περιοχή των σημαντικών νεκροταφείων, του Ισλαχανέ και του περιπάτου πλάι στα Κάστρα, σε απόλυτη εγκατάλειψη για δεκαετίες.
Η ξεχασμένη αυτή περιοχή μπήκε, ευτυχώς, στο πρόγραμμα των αναπλάσεων του δήμου Θεσσαλονίκης, επί δημαρχίας Μπουτάρη, στα έργα που χρηματοδότησε το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
Το έργο αυτό προτάθηκε στο πλαίσιο των αναπλάσεων τουριστικών περιπάτων κοντά σε ιστορικά κτίσματα της ευρύτερης περιοχής της άνω Πόλης και των Κάστρων.
Το βυζαντινό τείχος μεταξύ των οδών Ελ. Ζωγράφου και Ολυμπιάδος είναι το τελευταίο αναξιοποίητο τμήμα των Ανατολικών τειχών που συνδέει την Άνω Πόλη με το υπόλοιπο ιστορικό κέντρο.
Στην περιοχή αυτή πρόσφατα έχει ανακατασκευαστεί η πρώην Σχολή Τεχνών και Επαγγελμάτων Χαμιδιέ – Ισλαχανέ με την μέριμνα της Εφορείας Νεότερων μνημείων, ενώ παράλληλα με την οδό Ελένη Ζωγράφου βρίσκονται τα κοιμητήρια της Αρμένικης Κοινότητας και των Προτεσταντών τα οποία οριοθετούν τον χώρο της διαμόρφωσης του προτεινόμενου έργου. Σκόπιμη είναι η ανάπλαση της εν λόγο περιοχής καθώς πρόκειται για μία υποβαθμισμένη περιοχή κοντά στο ιστορικό κέντρο της πόλης με ιδιαίτερες δυνατότητες για περαιτέρω αξιοποίηση.
Στην επιτόπια αυτοψία καταγράφηκαν και αξιολογήθηκαν τα διάφορα λειτουργικά και αισθητικά προβλήματα της περιοχής ως εξής:
- Η περιοχή δέχεται καθημερινά μεγάλο αριθμό αυτοκινήτων Ι.Χ εξυπηρετώντας τις ανάγκες του παρακείμενου νοσοκομείου «Άγιος Δημήτριος».
- Δεν υπάρχει δίκτυο απορροής όμβριων στην περιοχή με συνέπεια την δημιουργία πλημμυρικών φαινομένων στην περιοχή των κοιμητηρίων των Αρμενίων.
- Στην περιοχή υπάρχει έως και σήμερα ανεξέλεγκτη εναπόθεση απορριμμάτων και υλικών πάσης φύσεως.
- Η υφιστάμενη διαμόρφωση εδράζεται σε επιχώσεις άγνωστων χαρακτηριστικών με συνέπεια την δημιουργία καθιζήσεων
- Το προτείχισμα είναι κατά τόπους οριακά ορατό και εμφανίζεται κατεστραμμένο με συνέπεια να μην αναγνωρίζεται, ενώ χρειάζονται εκτεταμένες εργασίες για την συντήρηση και την ανάδειξη του καθώς είναι εκτεθειμένο σε φθορές από τις καιρικές συνθήκες και τους περιπατητές.
- Είναι επίσης αναγκαία η ανακατασκευή του βόρειου τμήματος του τοίχου περίφραξης των κοιμητηρίων της Αρμένικης Κοινότητας, μεγάλο τμήμα του οποίου έχει καταρρεύσει και το υπόλοιπο κινδυνεύει λόγω καθιζήσεων, της διάβρωσης του εδάφους στην γύρω περιοχή και την ανεξέλεγκτη είσοδο ομβρίων από τον παρακείμενο δρόμο.
Στην εξαιρετική μελέτη του αρχιτεκτονικού γραφείου Κουλουκούρης που ανέλαβε την ανάπλαση πήραν υπόψην τους τα εξής:
- Στην ανάπλαση τμήματος της οδού Κάστρων ανατολικά των ρωμαϊκών – βυζαντινών ανατολικών τειχών.
- Στον σχεδιασμό πεζόδρομου από την οδό Ελ. Ζωγράφου μέχρι την οδό Ολυμπιάδος.
- Στην ανάδειξη του υπάρχοντος προτειχίσματος.
- Στην ανακατασκευή του βόρειου τμήματος του τοίχου περίφραξης του κοιμητηρίου των Αρμενίων.
- Στην διαμόρφωση πρασίνου γύρω από το προτείχισμα και τον πεζόδρομο.
- Στην αντιστήριξη και εξυγίανση των χαλαρών εδαφών στις περιοχές επεμβάσεων.
- Στον σχεδιασμό κατάλληλου αστικού εξοπλισμού
- Στον ανασχεδιασμό του ηλεκτροφωτισμού βάσει της μελέτης φωτισμού και των λοιπών στοιχείων της Η/Μ.
Για τη σύνταξη της μελέτης οι μελετητές έλαβαν υπόψη τους ισχύοντες ελληνικούς κανονισμούς και προδιαγραφές. Για θέματα που δεν καλύπτονται από τους παραπάνω κανονισμούς εφαρμόζονται οι αντίστοιχοι Ευρωπαϊκοί κανονισμοί.
Ενσωμάτωσαν στοιχεία της μελέτης ηλεκτροφωτισμού και όμβριων υδάτων, Ύδρευσης – του γραφείου Μελετών Κ. Καπεσίδης – Ν. Μερτζιος ο.ε, της στατικής μελέτης του γραφείου γεωτεχνικών μελετών του Κωσταντίνου Τσακαλίδη ,της μελέτης πρασίνου της εταιρείας Vitaverde, της Αρχιτεκτονικής Μελέτης «Ανάπλαση της οδού Κάστρων» της Ελένης Τόπλη, της Διεύθυνσης Αστικού Σχεδιασμού, που εκπονήθηκαν για λογαριασμό του Δήμου Θεσσαλονίκης.
Ποιοι ήταν όμως οι στόχοι και οι γενικές αρχές αρχιτεκτονικής πρότασης
Βασικός στόχος είναι η ανάπλαση μίας περιοχής μεγάλου ιστορικού ενδιαφέροντος στο κέντρο της πόλης η οποία βρίσκεται εγκαταλελειμμένη για πολλά χρόνια με συνέπεια την υποβάθμιση και την απαξίωση της.
Οι στόχοι της πρότασης προς αυτή την κατεύθυνση είναι:
- Η δημιουργία νέου τουριστικού περίπατου παράλληλα με το βυζαντινό τείχος μεταξύ των οδών Ελένη Ζωγράφου και Ολυμπιάδος ολοκληρώνοντας το δίκτυο πεζοδρόμων της πόλης και αναδεικνύοντας το τελευταίο αυτό τμήμα των τειχών.
- Η επίλυση του θέματος της ανεξέλεγκτης στάθμευσης στην περιοχή με την αυστηρή οριοθέτηση οκτώ θέσεων στάθμευσης και την περαιτέρω διαμόρφωση της περιοχής με πεζοδρόμια και αποτρεπτικά εμπόδια για τον σκοπό αυτό.
- Η εγκατάσταση κατάλληλου ηλεκροφωτισμού με γνώμονα τον ποιοτικό φωτισμό της περιοχής και των βυζαντινών τειχών αντίστοιχα. Η πρόταση μελετήθηκε σχολαστικά με επιμέρους φωτοτεχνική μελέτη που προσομοιώνει το αποτέλεσμα του φωτισμού προκειμένου αυτός να εναρμονισθεί με τον ήδη υπάρχοντα φωτισμό του υπόλοιπου τμήματος των ανατολικών τειχών με παράλληλη υπογειοποίηση του δικτύου.
- Η ανάδειξη του προτειχίσματος μετά την σχολαστική αποκάλυψη του υπάρχοντος περιγράμματος και την ανάκτηση του σε κατά το δυνατόν ελάχιστο ύψος, προκειμένου να είναι ορατό το ίχνος του στο μεγαλύτερο μήκος της διαδρομής και να πλαισιώνεται ομαλά από τις εκατέρωθεν νέες διαμορφωμένες στάθμες του πεζόδρομου και των περιοχών πρασίνου.
- Η χρήση σύγχρονων μεθόδων αντιστήριξης όλων των χαλαρών πρανών στην περιοχή επεμβάσεων με την μορφή τοίχων Berlinoise. Γνώμονας αυτής τα απόφασης είναι η κατά το δυνατόν μείωση των εκσκαφών σε ασταθή εδάφη που βρίσκονται στα όρια με ‘ευαίσθητους’ χώρους θρησκευτικού χαρακτήρα ( βλ. κοιμητήρια ).
- Η δημιουργία δικτύου απορροής όμβριων υδάτων συμβατή με τα νέα δεδομένα της περιοχής που δημιουργούνται από το σύνολο των διευθετήσεων που πρόκειται να υλοποιηθούν. Η προτεινόμενη λύση βασίζεται στην μελέτη της περιοχής, την έλλειψη αγωγού ομβρίων στην οδό Ολυμπιάδος και την ικανότητα του εδάφους και της εγκατάστασης πρασίνου να απορροφά το βρόχινο νερό.
- Η πλήρης κηποτεχνική μελέτη της περιοχής η οποία έγινε με βάση το βραχώδες υπόβαθρο, εστιάζει στην εύρεση του κατάλληλου φυτικού υλικού που θα οδηγήσει στη δημιουργία ενός αειφόρου και μεσογειακού «κήπου» με κριτήρια την αισθητική, τη λειτουργικότητα και τα κλιματολογικά στοιχεία της περιοχής καθώς και το πολιτιστικό ενδιαφέρον των Τειχών.
- Η ανακατασκευή του μισογκρεμισμένου τοίχου της περίφραξης του κοιμητηρίου των Αρμενίων που βρίσκεται σε επαφή με τον χώρο στάθμευσης της περιοχής σε μία έκταση περίπου πενήντα μέτρων σε μήκος.
Με βάση τους παραπάνω στόχους προτάθηκε η δημιουργία ενός πεζόδρομου κατά μήκος των τειχών, μεταξύ του ανατολικού ρωμαϊκού-βυζαντινού τείχους και του προτειχίσματος, με ελεύθερη σχετικά χάραξη, ο οποίος ενώνει τις οδούς Ελ. Ζωγράφου και Ολυμπιάδος, ακολουθώντας σχεδόν το επίπεδο του φυσικού εδάφους, με δεδομένη την δυσκολία εκσκαφών λόγω του βραχώδους υποστρώματος.
Στα δύο σημεία που υπάρχουν οι μεγαλύτερες υψομετρικές διαφορές δημιουργούνται κλίμακες με χαμηλό ρίχτι για την μείωση της συνολικής κλίσης του πεζόδρομου και την διευκόλυνση της πορείας των περιπατητών. Στην διαδρομή αυτή δημιουργούνται τρία καθιστικά σε σημειακές διαπλατύνσεις του πεζόδρομου και ένα τέταρτο καθιστικό στην επέκταση του, με θέα προς την πόλη. Επίσης προτείνεται η κατασκευή ξύλινης γέφυρας με μεταλλική στήριξη, πάνω από το προτείχισμα, το οποίο ενώνει τις κλίμακες ανόδου από την οδό Ολυμπιάδος και η διαμόρφωση εισόδου που οδηγεί προς το διατηρητέο ανακατασκευασμένο κτίριο της πρώην Σχολή Τεχνών και Επαγγελμάτων Χαμιδιέ – Ισλαχανέ.
Προτάθηκε επίσης η συντήρηση και η ανάδειξη της πύλης των τειχών με σκοπό την δυνατότητα πρόσβασης προς την ανατολική πλευρά του τείχους και την δημιουργία μιάς επιπλέον ενδιαφέρουσας διαδρομής μέσα από αυτό προς την Αποστόλου Παύλου.
Το υλικό επίστρωσης του πεζόδρομου που επιλέχθηκε είναι το χυτό βοτσαλωτό δάπεδο σαν ένα υλικό αντιολισθηρό, κατάλληλο για μη γραμμικές χαράξεις, που προσομοιάζει αυτό του φυσικού εδάφους.
Η εξυπηρέτηση της τοπικής κυκλοφορίας περιορίζεται στο βόρειο τμήμα της ανάπλασης και
για την επίστρωση των δρόμων επιλέγονται οι κυβόλιθοι οι οποίοι συνάδουν με τις επιστρώσεις των δρόμων της Άνω Πόλης.
Προτείνεται η κατασκευή τοιχίου αντιστήριξης στην περιοχή του πεζόδρομου προς την οδό Ελ. Ζωγράφου με την μέθοδο που περιγράφεται στην στατική μελέτη, με σκοπό την επίλυση του προβλήματος της μεγάλης υψομετρικής διαφοράς με το προτείχισμα και της κλίσης του εδάφους. Το τοιχείο κατασκευάζεται με εμφανές σκυρόδεμα σαν ένα υλικό, η υφή του οποίου διαφοροποιείται σαφώς από τις λιθοδομές του τείχους, του προτειχίσματος όπως και του τοίχου της περίφραξης του κοιμητηρίου των Αρμενίων.
Κατά μήκος της διαδρομής του πεζόδρομου, σε συγκεκριμένα σημεία, όπως σημαίνονται στα αρχιτεκτονικά σχέδια της μελέτης, τοποθετούνται πινακίδες με πληροφορίες για τα ιστορικά στοιχεία της περιοχής.
Το σύνολο της διαδρομής κινείται σχεδόν παράλληλα με τα τείχη και το προτείχισμα, του οποίου το ίχνος αναδεικνύεται και με το οποίο μάλιστα διασταυρώνεται σημειακά.
Κατά την διάρκεια του έργου αξίζει να σημειωθεί ότι έγιναν βανδαλισμοί σε υλικά και μηχανήματα της εργολάβου εταιρείας. Ενώ στον αρχικό σχεδιασμό συμπεριλήφθη κατά την διάρκεια του έργου και ένα τμήμα μεταξύ του προτειχίσματος και του κτιρίου Ισλαχανέ – Χαμιδιέ που συμπληρώνει την εικόνα του έργου.
Περπατώντας με τον αρχιτέκτονα Αλέξανδρο Κουλουκούρη σε όλο το μήκος της πραγματικά εντυπωσιακής ανάπλασης που ολοκληρώθηκε, κοιτάζω αυτή τη μοναδική περιοχή για περπάτημα πλάι στο ιστορικό τείχος της πόλης. Είναι πραγματικά αγνώριστη.
Σε συνδιασμό με τα ιστορικά κοιμητήρια, το υπέροχο κτίριο του νοσοκομείου Άγιος Δημήτριος, τη νέα φύτευση που το επόμενο διάστημα θα πρασινίσει τον τόπο, τα καθιστικά στοιχεία από όπου μπορείς να απολαύσεις την απρόσκοπτη θέα του βλέμματος μέχρι τη θάλασσα. Ακούγοντας τις ατέλειωτες δυσκολίες του εγχειρήματος και βλέποντας το στόχο που επιτεύχθηκε νοιώθω πραγματικά εξαιρετικά για αυτό τον νέο τουριστικό περίπατο της πόλης.
Μια αστική έκπληξη που αποκαλύπτει τη μαγεία μιας περιοχής που ήταν σχεδόν απροσπέλαστη.
Το ζήτημα είναι τώρα αν η πόλη θα τη σεβαστεί, καθώς τα σημάδια των βανδαλισμών ξεκίνησαν ήδη και αν η ανάπλαση συνδεθεί με μια διαρκή λειτουργία του Ισλαχανέ και την ανάπλαση των κοιμητηρίων και τη σύνδεση με το νοσοκομείο και τους Κήπους του Πασά.
Το έργο:
APXITEKTONIKH MEΛETH – ΕΠΙΒΛΕΨΗ: ΚΟΥΛΟΥΚΟΥΡΗΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΣΤΑΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΣΑΚΑΛΙΔΗΣ Η/Μ ΜΕΛΕΤΗ: EMDC ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΡΙΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ: ΜΕΚ – ΜκΚ Τεχνικά Έργα
IΔIOKTHTHΣ: ΔΗΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: ΚΕΠΑ TOΠOΘEΣIA: ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ XPONOΣ MEΛETHΣ: 2016 – 2017 XPONOΣ KATAΣKEYHΣ: 2018 – 2019 ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΡΓΟΥ: 1.150.000 € ΔΩΡΕΑ: ΙΔΡΥΜΑ ΣΤΑΥΡΟΣ ΝΙΑΡΧΟΣ
