Η άφιξη της Λίνας Μενδώνη, ο εργολάβος και στο βάθος τα αρχαία

Μια μέρα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι η αυριανή Πέμπτη για το μέλλον του Μετρό της Θεσσαλονίκης και την τύχη των αρχαιοτήτων της Βενιζέλου.

Στη Θεσσαλονίκη αναμένεται να αφιχθεί η υπουργός Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη η οποία θα βρίσκεται στην πόλη και την Παρασκευή, καθώς αναμένονται πολλά στελέχη της κυβέρνησης για τις ανακοινώσεις και τις ομιλίες του πρωθυπουργού στο Thessaloniki Forum.

H υπουργός Πολιτισμού θα ασχοληθεί, σύμφωνα με πληροφορίες της parallaxi με την επιτάχυνση των διαδικασιών απόσπασης των αρχαιοτήτων καθώς και με τη δημιουργία μουσείου εντός του στρατοπέδου Παύλου Μελά για την έκθεση των αρχαιοτήτων που αποσπόνται από τις ανασκαφές του μετρό (στάση Αγίας Σοφίας και ότι δεν χωρέσει να επιστρέψει στη Βενιζέλου).

Η κ. Μενδώνη, που δεν έχει επισκεφτεί ουδέποτε το σταθμό Βενιζέλου ώστε να έχει οπτική επαφή με τις αρχαιότητες δεν προβλέπεται πιθανά και αυτή τη φορά να το κάνει.

Αντίθετα το σταθμό θα επισκεφτούν ανώτατοι υπάλληλοι του υπουργείου που καλούνται να γνωμοδοτήσουν επί της μελέτης απόσπασης.

Η μελέτη που έχει κατατεθεί από την Αττικό Μετρό ΑΕ και εκπονήθηκε από τον αρχιτέκτονα Δημήτρη Κορρέ, που εξειδικεύεται στις αποσπάσεις μνημείων και έχει κάνει και όλες τις μικρότερης κλίμακας αποσπάσεις στους σταθμούς του Μετρό της Θεσσαλονίκης, καθώς είναι εκείνος που παίρνει την πλειοψηφία των αποσπάσεων, εκπονήθηκε λένε όσοι την είδαν μάλλον με βιασύνη και περιέχει ελλείψεις που έχουν εντοπίσει οι αρχαιολόγοι, ένα σχέδιο επί του εργοταξίου της απόσπασης που θα πρέπει να επιλύσει επί τόπου ζητήματα σοβαρά.

Πηγές των αρχαιολόγων που είδαν τη μελέτη μιλούν περισσότερο για μια ”έκθεση ιδεών” παρά για εμπεριστατωμένη λύση καθώς μιλά για επιλογές ανάλογα με τις συνθήκες (που δεν τις προσδιορίζει) και το βάρος (που δεν το υπολογίζει) και ανάλογα με τα φορτία (για τα οποία δεν υπάρχουν στατικές μελέτες).

Στη μελέτη που δεν έχει κατατεθεί ακόμα στο ΚΑΣ, αναφέρεται ότι η πλάκα όπου θα επανατοποθετηθούν τα αρχαία θα είναι σε ένα συγκεκριμένο ύψος, οπότε τα αρχαία οικοδομήματα θα κοπούν ψηλότερα γιατί θα τοποθετηθούν, πάνω σε μια υπόβαση.

Η μελέτη υπόβασης, κρίνεται απαραίτητη γιατί χάρη σε κείνη θα κριθεί το ύψος κοπής των αρχαιοτήτων. Δεν υπάρχει όμως. Από τα ερωτηματικά της υπάρχουσας μελέτης είναι ένα ακόμα ζήτημα που δεν αντιμετωπίζεται,  οι ανισοσταθμίες του επιπέδου των αρχαιοτήτων.

Για παράδειγμα ο δρόμος είναι σε συγκεκριμένο βάθος, αλλά στο πλάι του έχει έναν τεράστιο αγωγό απορροής υδάτων με βάθος πυθμένα πάνω από 3 μέτρα. Το βάθος του πυθμένα αυτού του εντυπωσιακού αγωγού δεν είναι δυνατόν να φαίνεται στην επανατοποθέτηση γιατί η πλάκα μπετόν θα είναι λίγο πιο κάτω από το επίπεδο του αρχαίου δρόμου, συνεπώς θα εμφανίζεται ένα εικονικό βάθος 20 με 30 εκατοστά, κάτι που θα κάνει να μοιάζει το τελικό αποτέλεσμα με σκηνικό και όχι με αυθεντικό μνημειακό τοπίο.

Σημειωτέον ότι αυτός ο αγωγός μήκους όσο κι ο δρόμος (γύρω στα 79 μέτρα, πλάτους περί το 1,5 μέτρο και βάθους πυθμένα πάνω από 3 μ.), δεν έχει ανασκαφτεί, οπότε θα χρειαστεί ανασκαφή.

Αντίστοιχα προβλήματα υπάρχουν και με τις στάθμες στους χώρους των οικοδομημάτων νότια του δρόμου, στην πλατεία αλλά και στο σημείο διασταύρωσης των δύο οδών (του Decumanus, που είναι κάτω από την Εγνατία, και του cardo, που είναι κάτω από τη Βενιζέλου), αφού και εκεί ο δρόμος αλλού είναι ψηλότερα και αλλού χαμηλότερα, ανάλογα με την έκβαση της ανασκαφικής έρευνας και ανάλογα με το που βρισκόταν η στάθμες των αρχαίων δαπέδων. Και σε αυτή την περίπτωση θα χρειαστούν σημειακά νέες ανασκαφές.

Με άλλα λόγια, η απόσπαση θα πρέπει να γίνεται τμηματικά και όπου απαιτείται να διακόπτεται και να γίνεται ανασκαφή και μετά να συνεχίζεται η απόσπαση. Και εν τέλει σε ποιά στάθμη θα επανατοποθετηθούν οι αρχαιότητες στα σημεία αυτά;

Ουδείς ξέρει, ούτε και η “μελέτη” το αποσαφηνίζει. Και φυσικά κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα ποιοι είναι οι χρόνοι που θα χρειαστούν για όλες αυτές τις προσαρμογές και τις ανασκαφές.

Δεν αποσαφηνίζεται, επίσης, σε ποιο βάθος τελικά θα κοπούν οι προς απόσπαση αρχαιότητες και πόσο θα καταστρέψουν τις υποκείμενες αρχαιότητες, που όπως φάνηκε από τα δύο φρεάτια ανατολικά και δυτικά, όπου ήδη έγινε η ανασκαφή μέχρι το φυσικό βάθος, κατά την εφαρμογή της μελέτης της in situ παραμονής (κατά τα έτη 2018-19) και που έχει δώσει μια πυκνή στρωματογραφημένη επίχωση περί τα 3,5 μέτρα.

Δηλαδή, η αφαίρεση των αρχαιοτήτων απαραίτητα θα καταστρέψει και τις αρχαιότητες που βρίσκονται πιο κάτω και θα διαταράξει την ανεπανόρθωτα την αρχαιολογική στρωματογραφία τους.

Αυτά και άλλα πολλά αντίστοιχα προβλήματα καλούνται να επιλύσουν οι Υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ, στελέχη των οποίων θα βρεθούν επιτόπου για να τα επιλύσουν, προκειμένου να εισηγηθούν το θέμα στο ΚΑΣ που κατά κάποιες πληροφορίες ακούγεται ότι θα συμπεριλάβει το θέμα σε συνεδρίαση στις 15 Σεπτεμβρίου, αν φυσικά οι 4 Κεντρικές Διευθύνσεις του ΥΠΠΟΑ καταφέρουν να βρουν ικανοποιητικές προτάσεις και λύσεις για την απόσπαση.

Η απόφαση του ΚΑΣ θα βασιστεί στις εισηγήσεις 4 διαφορετικών διευθύνσεων του ΥΠΠΟ.

Ποιες είναι οι 4 διευθύνσεις του ΥΠΠΟΑ (εκτός της Εφορείας Πόλης Θεσσαλονίκης που θα κάνει την αρχική εισήγηση) που θα κάνουν την συνεισήγηση στο ΚΑΣ):

2 Διευθύνσεις της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς (Δ/ντρια Π. Βελένη)

1) Διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (Ε. Κουντούρη είχε εισηγηθεί υπέρ της απόσπασης στο ΚΑΣ του Δεκεμβρίου 2019)

2) Διεύθυνση Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων (Ι. Παπαγεωργίου είχε εισηγήθηκε στο ΚΑΣ του Δεκεμβρίου ‘19 αρνητικά για την απόσπαση).

Επίσης οι δύο Διευθύνσεις της Γενικής Διεύθυνσης Αναστήλωσης και Τεχνικών Έργων (Δ/ντρια Α. Ανδρουλιδάκη)

3) Διεύθυνση Αναστήλωσης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (Δ. Σβολόπουλος εισηγήθηκε στο ΚΑΣ του Δεκεμβρίου 2019 αρνητικά για την απόσπαση)

4) Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων (Θ. Βλαχούλης εισηγήθηκε υπέρ της απόσπασης).

Οι προϊστάμενοι των υπηρεσιών αυτών θα βρεθούν, κατά πάσα πιθανότητα αύριο, στον τόπο του σταθμού ώστε να σχηματίσουν άποψη επί τόπου.

Και στο βάθος ο εργολάβος 

Πέραν όμως της μελέτης και των προβλημάτων που θα γεννήσει μια τέτοια καταστροφική απόφαση στο μνημειακό σύνολο, πέραν των τριών προσφυγών στο ΣτΕ που θα εκδικαστούν το Δεκέμβριο και των ασφαλιστικών μέτρων που εκκρεμούν, υπάρχουν και τα γνωστά ζητήματα των αποζημιώσεων του εργολάβου, των οικονομικών προβλημάτων του αναδόχου και των σταματημένων εργοταξίων.

Ο Άκτωρας, ο ανάδοχος του έργου ο οποίος έχει σοβαρά ζητήματα ρευστότητας και έχει προχωρήσει από το καλοκαίρι  σε αναδιάρθρωση (μειώσεις μισθών από 4% έως 15% επί του μεικτού και 6% έως 20% επί του καθαρού, πρόγραμμα εθελούσιας αποχώρησης για ηλικίες από 40 έως 55 ετών και «Sabbatical» για τους άνω των 55) ώστε να καταστεί η λειτουργία του βιώσιμη και να εξασφαλισθεί συνολικό όφελος της τάξεως των 100 εκατ. ευρώ έως το τέλος του 2023, η ”εμφύλια διαμάχη” που κρατά χρόνια μεταξύ των αδερφών Καλιτσάντζη και της πλευράς Κούτρα-Μπόμπολα, συνέταιρων στην εταιρία, τα ζημιογόνα έργα σε Κατάρ, Βαλκάνια και Αυστραλία που δημιούργησαν προβλήματα ρευστότητας, ή έλλειψη μεγάλων έργων στην Ελλάδα που έχει αναγκάσει τους κατασκευαστικούς ομίλους μπροστά στην «ανομβρία», σε όσους διαγωνισμούς γίνονται να προσφέρουν πολύ υψηλές εκπτώσεις που φτάνουν από το 40% έως και 65,7%, προσπαθώντας να βάλουν στο portfolio τους νέα συμβόλαια. Πολλές φορές με αμφίβολο κέρδος.

Ίσως για αυτό τις τελευταίες μέρες ξεκίνησε συζήτηση για επανεκκίνηση της ακυρωμένης υποθαλάσσιας αρτηρίας του Θερμαϊκού, ενός έργου εντελώς απαξιωμένου που είχε κατοχυρωθεί στην εταιρία που κατασκευάζει και το ΜΕΤΡΟ, καθώς εκκερεμεί το ζήτημα της αποζημίωσης που κατά άλλους φτάνει τα 110 εκ και άλλους τα 150, ενώ αναμένεται μέσα στο μήνα να δημοπρατηθεί το περίφημο fly over, ο υπέργειος περιφερειακός της Θεσσαλονίκης τον οποίο και θα διεκδικήσει όπως είναι λογικό η εταιρία. 

Σε συνδυασμό με τις καθυστερήσεις του μετρό Θεσσαλονίκης, τις αποζημιώσεις που διεκδικεί, και που ξεπερνάνε τα 50 εκ. ευρώ, την επανακοστολόγηση του σταθμού της Βενιζέλου με την απόσπαση και επανατοποθέτηση, μοιάζει με μια μεγάλη ανάσα σε μια περίοδο ασφυξίας.

Την ίδια ώρα εντείνονται από σήμερα οι δράσεις της Κίνησης Πολιτών σε διάφορα σημεία της πόλης. Πανό θα αναρτηθούν σε κομβικά σημεία, τραπεζάκια θα στηθούν για ενημέρωση των πολιτών για το επερχόμενο έγκλημα και μια σειρά άλλες προγραμματισμένες κινήσεις θα οργανωθούν για να ευαισθητοποιήσουν τη Θεσσαλονίκη για όσα πρόκειται να συμβούν. Το πρώτο πανό αναρτήθηκε ήδη.