Αυτή είναι η ιστορία του Ολύμπιον

Ο κινηματογράφος είναι όπως ο έρωτας: όταν είναι καλός είναι κάτι υπέροχο, και όταν δεν είναι καλός, είναι -πάλι- κάτι ωραίο. George Cukor, 1899 – 1983, Αμερικανός σκηνοθέτης.

Λέξεις: Στέλλα Παϊσανίδη

Εικόνες: Ψηφιακό Αρχείο Φεστιβάλ Κινηματογράφου και Βιβλίο “Μετασχηματισμοί του Αστικού Τοπίου- Αρχιτεκτονικές Μελέτες και Έργα του Οργανισμού Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, Θεσσαλονίκη 1997, Εκδόσεις: Λιβάνη

Είκοσι χρόνια πριν, τον καιρό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας παραδόθηκε ανακαινισμένο στην πόλη ένα εμβληματικό κτήριο, ο ιστορικός Κινηματογράφος Ολύμπιον. Πόσο καλά γνωρίζουμε την ταυτότητα του υποβλητικού κτηρίου της Πλατείας Αριστοτέλους που  προσπερνάμε σχεδόν φευγαλέα καθημερινά; Την έδρα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου τα τελευταία είκοσι χρόνια τώρα;

Η αφετηρία

Η μακρά ιστορία του πιο παλιού κινηματογράφου της πόλης  ξεκινά ήδη από το 1938, όταν εκδόθηκε η υπ’ αριθμόν 236 άδεια οικοδομής, οπότε και άρχισαν επισήμως οι κατασκευαστικές εργασίες. Πρώτος και κύριος στόχος: η δημιουργία τριών κινηματοθέατρων, ενός ζαχαροπλαστείου στο ισόγειο και 8 διαμερισμάτων.

Όπως σημειώνει ο συγγραφέας και σκηνοθέτης Νίκος Θεοδοσίου: «Πρόκειται για ένα μέγαρο που, σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό θα περιλάμβανε μία υπόγεια αίθουσα όπου θα λειτουργούσε κινηματογράφος επίκαιρων, ισόγειο και τέσσερις ορόφους διαμερισμάτων με δύο κινηματοθέατρα. Η μικρότερη αίθουσα ήταν θερινή και στεγάστηκε με κινητή οροφή».

Η μεγάλη καταστροφή

Σύντομα τα σχέδια ναυάγησαν, όταν κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου ένα ιταλικό αεροπλάνο προκάλεσε αρκετές ζημιές στο κτήριο, τέτοιες ώστε η ανέγερσή του να παύσει προσωρινά.

Η σημερινή του μορφή σχεδιάζεται το 1950 από τον Γάλλο Jacques Mosset, αρχιτέκτονα σημαντικών κτηρίων της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης και ολοκληρώνεται τη δεκαετία του 1960. Ανάμεσα στο Ολύμπιον και το ξενοδοχείο Ηλέκτρα Παλλάς, ταβερνάκια, ζαχαροπλαστεία και 5 θερινοί κινηματογράφοι, απέδιδαν τα καλοκαίρια ένα διαφορετικό προσωπείο στην πλατεία, σε μόστρα του προπολεμικού και μεταπολεμικού κινηματογράφου.

Η καινοτομία της Αίθουσας Χατζώκου

Περίπου στις αρχές της δεκαετίας του 1970 σημειώνεται ένας από τους πιο σημαντικούς μετασχηματισμούς που αποτέλεσε συγχρόνως και μεγάλη καινοτομία της εποχής: Στην ταράτσα του Ολύμπιον δημιουργείται η θεατρική “Aίθουσα Χατζώκου”, η πρώτη αίθουσα με συρόμενη οροφή, καθιστώντας το θέατρο θερινό και χειμερινό ταυτόχρονα. Πριν από την κατασκευή της αίθουσας οι θεατρικές παραστάσεις στο κτήριο ήταν αρκετά μειωμένες. Μάλιστα,  ανέβαιναν στη βασική αίθουσα, μία αίθουσα με ελάχιστο βάθος με αποτέλεσμα να δίνεται η αίσθηση ότι «βλέπεις μία σχολική παράσταση» όπως εύστοχα σχολιάζει ο κύριος Παπαδόπουλος.

Η αγορά από τον «Οργανισμό Πολιτιστικής Πρωτεύουσας»

Το κτήριο ανακηρύσσεται διατηρητέο μνημείο και ο Οργανισμός Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης «Θεσσαλονίκη 1997», σχεδόν μισόν αιώνα μετά την ανέγερσή του, το ανακατασκευάζει. Οι εργασίες ανάπλασης ολοκληρώνονται το 1997. Σύμφωνα με τον αρχιτέκτονα και σύμβουλο του προγράμματος αρχιτεκτονικών έργων του Οργανισμού Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Θεσσαλονίκη 1997, Λόη Παπαδόπουλο, η πολυδάπανη ανακατασκευή  «ξεκίνησε περίπου το 1994 και διήρκεσε τουλάχιστον δύο χρόνια». Ωστόσο, όπως προσθέτει ο κύριος Παπαδόπουλος «η αναμονή άξιζε τον κόπο».

Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου και οι διασημότητες

Από τον Οκτώβριο του 1998 το Ολύμπιον αποτελεί τη μόνιμη έδρα, φυσική και ιστορική, του Φεστιβάλ Kινηματογράφου Θεσσαλονίκης, ενώ οι αίθουσες που το αποτελούν είναι οι χώροι όπου διεξάγονται οι ετήσιες διοργανώσεις του: το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Σχεδόν μισό αιώνα μετά την ανέγερσή του το Ολύμπιον ανακτά το δημόσιο συμβολισμό του και ξανακερδίζει την εξέχουσα θέση του στην κινηματογραφική αλλά και αρχιτεκτονική και κοινωνική ιστορία της πόλης. Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ μία σειρά από διασημότητες κάνουν την εμφάνισή στο κτήριο αφήνοντας το ιδιαίτερο στίγμα τους.

*Ο Αχιλλέας Μαμάκης και η Κατίνα Παξινού στα θεωρεία του Ολύμπιον (1960)

*Ο Φιλοποίμην Φίνος στο Ολύμπιον (1962)

*Ίλια Λιβυκού και Πέτρος Φυσσούν στο φουαγιέ του Ολύμπιον

*Ο Ιωάννης Βελλίδης με τη σύζυγό του Άννα και την κόρη τους Κατερίνα προσέρχονται στο Ολύμπιον.

Οι χρυσές τομές

Με την ανάπλασή του, η κάτοψη και η τομή του κτηρίου ανασχεδιάζονται ώστε να εξασφαλίζουν τις κατάλληλες συνθήκες οριζόντιας και κατακόρυφης κυκλοφορίας του αέρα, αλλά και άνετα και ευρύχωρα φουαγιέ. Παράλληλα, εκσυγχρονίζεται ο ειδικός τεχνολογικός εξοπλισμός, δηλαδή τα συστήματα προβολής και ήχου και τα άλλα στοιχεία των αιθουσών, όπως τα καθίσματα, ο κλιματισμός, οι χώροι υγιεινής.

Στο πλαίσιο των συνολικών αλλαγών η “Αίθουσα Χατζώκου” δίνει τη θέση της στην αίθουσα “Παύλος Ζάννας”. Επιπλέον, γύρω από την Παύλος Ζάννας προστίθενται και τα γραφεία του Φεστιβάλ.

Το έντονο κόκκινο χρώμα

Περί τις αρχές του 2000 οι αρχιτέκτονες Νικηφορίδης και Cuomo, υπεύθυνοι επίσης για την ανάπλαση της Νέας Παραλίας Θεσσαλονίκης, προσέθεσαν στον εσωτερικό χώρο του κτηρίου το χαρακτηριστικό έντονο κόκκινο χρώμα.

Κατά την ανακαίνιση του δαιδαλώδους κτηρίου αναδείχτηκαν οι διάδρομοι της πίσω πλευράς, πραγματικοί λαβύρινθοι, μακριά από τα μάτια του θεατή και άλλοι βοηθητικοί χώροι σε ένα από τα πιο σύνθετα κτίρια της πόλης. Οι καρέκλες που επιλέχθηκαν τότε το μακρινό πια 1997 ήταν οι κομψές κόκκινες καρέκλες του Βαράγκη που όμως αποδείχτηκαν μη λειτουργικές για έναν κινηματογράφο και πρόκειται να αλλαχθούν στο μέλλον.

*Η αίθουσα

Οι αίθουσες του Ολύμπιον σήμερα

Το κτηριακό συγκρότημα του Ολύμπιον αναπτύσσεται σήμερα σε έξι ορόφους και πέραν των γραφείων για τη στέγαση των υπηρεσιών του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, περιλαμβάνει δύο κινηματογραφικές αίθουσες: την αίθουσα «Ολύμπιον», χωρητικότητας 676 θέσεων (πλατεία: 460, Θεωρείο: 139, εξώστης: 77), και την αίθουσα «Παύλος Ζάννας», χωρητικότητας 192 θέσεων, καθώς και δύο καφέ-μπαρ. Οι δύο αίθουσες  λειτουργούν ως χειμερινοί κινηματογράφοι πρώτης προβολής. Ανήκουν στο δίκτυο Europa Cinemas και το πρόγραμμά τους είναι προσανατολισμένο κυρίως στον ευρωπαϊκό κινηματογράφο.

Μια αίθουσα αφιερωμένη στον Παύλο Ζάννα

*Ο Παύλος Ζάννας στο “Αντιφεστιβάλ” στο Ράδιο Σίτι (1977)

Το Ολύμπιον επιλέγει να τιμήσει συγκεκριμένα τον Ζάννα, ιδρυτή της Κινηματογραφικής Λέσχης «Τέχνη», καθώς εκείνος είχε την ιδέα για ένα φεστιβάλ κινηματογράφου. Η πρόταση αυτού και των συνεργατών του έγινε δεκτή από τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Το υπουργείο Βιομηχανίας, όμως, την περιόρισε σε «Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου», διότι σκόπευε να υλοποιήσει την ιδέα των ξενοδόχων της Ρόδου για δημιουργία διεθνούς κινηματογραφικού φεστιβάλ στο νησί.

Όπως και να χει, το Ολύμπιον, συνδέεται άμεσα με την πολεοδομική, την αρχιτεκτονική και κυρίως την καλλιτεχνική ιστορία της πόλης, αφού με αφορμή το Φεστιβάλ Eλληνικού Kινηματογράφου στέγασε τις πρώτες διοργανώσεις του τη δεκαετία του ’60 και φιλοξένησε παραστάσεις των καλύτερων ελληνικών θεατρικών σχημάτων, μουσικές εκδηλώσεις και παραστάσεις όπερας. Παράλληλα, αποτέλεσε αιτία κορύφωσης της κοσμικής ζωής της πόλης. Η πλατεία Αριστοτέλους, το «Ολύμπιον», το «Ντορέ», η «Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών», ο «Αλέξανδρος» έγιναν στέκια διασήμων, διανοούμενων αλλά και της γενιάς των μικρομηκάδων της δεκαετίας του ’60, που διεκδίκησαν αυτά που πίστευαν ότι τους ανήκουν στους χώρους του φεστιβάλ.

Το Ολύμπιον αποτελεί πλέον ένα πολιτιστικό κέντρο με σημαντική συμμετοχή στα καλλιτεχνικά δρώμενα της πόλης. Εκτός της προβολής ταινιών και της διοργάνωσης των φεστιβάλ, οι αίθουσες φιλοξενούν τα τελευταία χρόνια πληθώρα εκδηλώσεων, όπως θεατρικές παραστάσεις, ημερίδες, συνέδρια, συνεντεύξεις τύπου, συναυλίες, παρουσιάσεις βιβλίων, τηλεδιασκέψεις, τελετές απονομής βραβείων. Tέλος, το κτήριο λειτουργεί και ως εκθεσιακός χώρος  σχετικά με την ιστορία του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης: εκεί παρουσιάζεται μια μόνιμη φωτογραφική έκθεση με πορτραίτα προσωπικοτήτων του κινηματογράφου που συμμετείχαν στις διοργανώσεις του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

Με βάση αυτά, λοιπόν, το Ολύμπιον, αποτελεί θα λέγαμε για τη Θεσσαλονίκη ένα βασικό μηχανισμό, ικανό να την μεταμορφώσει, αν δεν το έχει ήδη κάνει, σε ακμάζουσα κινηματογραφική πόλη στο κέντρο των Βαλκανίων.

Μα πάνω από όλα ξεχωρίζει για έναν ακόμη λόγο: γιατί δίνει στην κεντρικότερη πλατεία της πόλης ένα διαφορετικό και συνάμα όμορφο άρωμα από Πλατείες του Παρισιού ή της Ρώμης του 19^ου αιώνα. Ένα άρωμα που θα μας συντροφεύει κάθε φορά που θα περνάμε από την ίδια και απαράλλαχτη Πλατεία Αριστοτέλους.

*Ο Λόης Παπαδόπουλος υπήρξε συντάκτης του Προγράμματος: 200 έργα για τη Θεσσαλονίκη του 2000 (1995), του Καταλόγου “Θεσσαλονίκη 2000 – στο χάρτη των ευρωπαϊκών μητροπόλεων”, της Εκθεσης απολογισμού των Έργων στις Αποθήκες Α και 10 (1998) και του τόμου “Μετασχηματισμοί του Αστικού Τοπίου” (Λιβάνης, 2000), αναλυτική τεκμηρίωση του συνόλου των έργων της Πολιτιστικής.

*Ο Νίκος Θεοδοσίου σπούδασε κινηματογράφο στην Αθήνα και το Παρίσι. Το συγγραφικό έργο του εκτείνεται από τη λογοτεχνία ως την ιστορική έρευνα με ιδιαίτερη προσήλωση στην ιστορία των κινηματογράφων στην Ελλάδα.