Ο Χάρτης της πόλης: Το Διοικητήριο
της Κύας Τζήμου Εικόνες: Καμίλο Νόλλας Το Διοικητήριο της πόλης είναι χτισμένο στην ίδια περιοχή όπου βρισκόταν το παλιότερο οθωμανικό κονάκι, το οποίο είχε χτιστεί πάνω στα ερείπια των βυζαντινών ανακτόρων, αρχαιολογικές μαρτυρίες των οποίων αποκαλύφτηκαν στην περιοχή. Το επιβλητικό κτίριο χτίστηκε το 1891 από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Βιταλιάνο Ποζέλι, σε εκλεκτικιστικό ρυθμό, τον οποίο […]
της Κύας Τζήμου
Εικόνες: Καμίλο Νόλλας
Το Διοικητήριο της πόλης είναι χτισμένο στην ίδια περιοχή όπου βρισκόταν το παλιότερο οθωμανικό κονάκι, το οποίο είχε χτιστεί πάνω στα ερείπια των βυζαντινών ανακτόρων, αρχαιολογικές μαρτυρίες των οποίων αποκαλύφτηκαν στην περιοχή. Το επιβλητικό κτίριο χτίστηκε το 1891 από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Βιταλιάνο Ποζέλι, σε εκλεκτικιστικό ρυθμό, τον οποίο εφάρμοζε σε όλα τα δημόσια κτίρια που έχτισε στην πόλη (παλιά Φιλοσοφική σχολή, στρατηγείο Γ’ Σώματος Στρατού κ.ά). Αρχικά, το κτίριο ήταν τριώροφο και αποτελούσε έδρα του Τούρκου περιφερειάρχη (βαλή) της Θεσσαλονίκης και δημόσιων υπηρεσιών του οθωμανικού κράτους. Ο τέταρτος όροφος του κτιρίου με το νεοκλασικό αέτωμα προστέθηκε το 1955.
Σύμφωνα με τη μαρτυρία της εγγονής του μεγάλου αρχιτέκτονα, Ζωρζέτας Ποζέλι, όπως καταγράφεται στο βιβλίο της “Ο Vitaliano Poselli της Θεσσαλονίκης” (εκδ. “University Studio Press”) κατά την ανέγερση του κτιρίου και “Αφού σκάφθηκε ο χώρος και μπήκαν τα θεμέλια 60.000 αυγά ρίχθηκαν μαζί με πέτρα και ασβέστη και ό,τι άλλο βάζουν. Οι αργόσχολοι μαζεύτηκαν και κοίταζαν τα αυγά, με το κέλυφος βέβαια, να ρίχνονται στο σκάμμα. Αυτό το έκανε ο Ποζέλι για να σφίξουν τα θεμέλια και να γίνουν απόλυτα στερεά, να μην πέφτουν με τίποτα. (Αλήθεια δεν είναι αξιοπρόσεκτο με τους σεισμούς που χτύπησαν τη Θεσσαλονίκη, τόσους δυνατούς (1902, 1932,1978) κανένα από τα κτίρια του Ποζέλι δεν έπαθε την παραμικρή ρωγμή; Και είναι πολλά τα κτίρια καμιά 20αριά.
Όταν το κτίριο του Διοικητηρίου έφθασε ως τη μέση του πρώτου ορόφου το έργο σταμάτησε επί 6 μήνες. Το άφησε επίτηδες ο Ποζέλι “για να σφίξει καλά” όπως έλεγε. Μετά εξακολούθησε να το κτίζει. Όταν τελείωσε ήταν πολύ ωραίο. Οι Τούρκοι ενθουσιάστηκαν και δεν ήξεραν πώς να τον ευχαριστήσουν. Του άφησαν εν λευκώ να το επιπλώσει και να το διακοσμήσει. Και ο Ποζέλι έφερε ό,τι καλύτερο υπήρχε, από την Πόλη, τη Βηρυττό, τη Βενετία. Κουρτίνες βαριές, κι άλλες από κάτω λεπτές, μεταξωτά χαλιά για τους τοίχους, κονσόλες και τραπεζάκια στολισμένα με ασήμι και όστρακα. Καναπέδες. Θαυμάσιες σόμπες από φαγιάνς, με υπέροχα χρώματα από τη Γαλλία. Ό,τι καλύτερο από παντού. Τα πάντα ονειρεμένα. Του έλεγαν οι Τούρκοι: “μη λυπάσαι τα λεφτά. Ζήτα όσα σου χρειάζονται” Του είχαν εμπιστοσύνη διότι ήταν τίμιος άνθρωπος, σπάνιος χαρακτήρας. Και μαζί με τη συμφωνημένη αμοιβή του και τα έξοδά του, του έδωσαν ένα μεγάλο δερμάτινο σακκούλι γεμάτο χρυσές λίρες και ένα παράσημο.
Και συνεχίζει:
Είχε γίνει πολύ ωραίο το διοικητήριο αλλά είχε κοστίσει πολλά χρήματα. Για να καλυφθούν τα έξοδα οι Τούρκοι βρήκαν τη λύση του “τσαϊρέ”: Στη μεγάλη πόρτα του Κονακίου, δεξιά κι αριστερά υπήρχαν από 6 λουστρατζήδες. Είχαν δίπλα του από ένα μπρούτζινο κουτί που λαμποκοπούσε με μια κλειδαριά και μια εγκοπή από πάνω. Κάθε ένας που επισκεπτόταν το Κονάκι έπρεπε πρώτα να λουστράρει τα παπούτσια του, είτε ήταν καθαρά είτε ήταν βρώμικα. Πλήρωνε λοιπόν με ένα νόμισμα που έριχνε στον “κουμπαρά”. Το βράδυ οι λουστραδόροι παρέδιδαν τα κουτιά στη διοίκηση που έκανε την καταμέτρηση και έβαζε τα λεφτά στο χρηματοκιβώτιο. Οι λουστραδόροι ήταν κρατικοί υπάλληλοι και έπαιρναν καλό μισθό. Αν κάποιος πήγαινε να τους δώσει φιλοδώρημα δεν το έπαιρναν και απαντούσαν πως ήταν κρατικοί υπάλληλοι του Deuvlet. Και κυλούσε η ζωή στην πόλη μας.
Το 1907 το Διοικητήριο φιλοξένησε την τουρκική Νομική Σχολή, ενώ σ’ αυτό κατέλυσε ο σουλτάνος Μεχμέτ Ρεσάτ το 1911, όταν επισκέφτηκε τη Θεσσαλονίκη. Μετά την απελευθέρωση, στέγασε τις υπηρεσίες της Γενικής Διοίκησης και σήμερα είναι έδρα του υπουργείου Μακεδονίας-Θράκης. Στο κτίριο αυτό υπογράφηκε από τον Τούρκο αρχιστράτηγο του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1912, Χασάν Ταξίν πασά, η παράδοση της Θεσσαλονίκης στον ελληνικό στρατό, στις 26 Οκτωβρίου 1912. Στη διάρκεια της φοβερής πυρκαγιάς του 1917, το Διοικητήριο παρέμεινε ανέπαφο από τη φωτιά, ον και ο περιβάλλων χώρος του μνημείου καταστράφηκε.
Η Πλατεία Διοικητηρίου βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης και είναι μια από τις 11 πλατείες που σχεδιάστηκαν μετά το 1917 με συγκεκριμένο οργανωτικό ρόλο στο δίκτυο των πολεοδομικών χαράξεων της πόλης. Βρίσκεται μπροστά στο κτίριο του Διοικητηρίου και συνιστά εστιακό σημείο από το οποίο ξεκινούν ακτινωτά 10 δρόμοι. Η διαμόρφωση της πλατείας με τη μορφή που είχε ως την έναρξη του ανασκαφικού έργου ανάγεται στη δεύτερη μεσοπολεμική δεκαετία. Απετέλεσε την μοναδική αρχιτεκτονημένη πλατεία της Θεσσαλονίκης σε επίπεδο αρχιτεκτονικού σχεδιασμού και με τη μνημειακή μορφή της εισήγαγε στην πόλη την ιταλική εκδοχή του Art Deco. Στην πλατεία Διοικητηρίου αποκαλύφθηκαν τα τελευταία χρόνια το αρχαίο διοικητικό κέντρο της πόλης με δημόσια κτίρια, πλατείες και δρόμους. Ανάμεσα τους ξεχωρίζουν τα ερείπια μεγάλου ρωμαϊκού οικοδομήματος (1 ος αι. π.Χ.) με περιστύλιο και τοιχογραφίες, θεμελιωμένου πάνω σε παλαιότερα ελληνιστικά κτίρια (τέλη 4 ου αι. π.Χ., με αξιόλογα κινητά ευρήματα).
Διαβάστε ακόμα: Πλατεία Διοικητηρίου
