Χθες βράδυ η Θεσσαλονίκη κρεμάστηκε από τα χείλη του Τζέφρι Ευγενίδη

Από μερικά μέτρα μακριά, όρθιος ανάμεσα στο πλήθος, ο Τζέφρι Ευγενίδης μοιάζει περισσότερο με επιστήμονα, κλεισμένο επί χρόνια σε εργαστήρια προς αναζήτηση ενός ευρήματος που θα αλλάξει τον κόσμο για πάντα, παρά για συγγραφέα βραβευμένο με Πούλιτζερ που χτίζει πολυδαίδαλα σύμπαντα με τη φαντασία του στο χαρτί.

Κι όμως, από το πρώτο λεπτό που ανέβηκε στο βήμα της Αίθουσας Τελετών στην Παλιά Φιλοσοφική του ΑΠΘ, άνετος και με μία λεπτή αίσθηση χιούμορ («νιώθω σαν δικαστής εδώ πάνω, ”είστε όλοι ένοχοι!”»), ο ελληνο-ιρλανδικής καταγωγής Αμερικανός λογοτέχνης εξέπεμψε την αδιαπραγμάτευτη καλλιτεχνική ταυτότητά του.

Στη βραδιά έναρξης του θεσμού «Βραδιές Τέχνης στο ΑΠΘ» (μετονομασία της διοργάνωσης «Δευτέρες της Τέχνης» που ξεκίνησαν το 2017), το Πανεπιστήμιο φιλοξένησε με πλήθος κόσμου στο ακροατήριο τον 58χρονο συγγραφέα, ο οποίος μάλιστα βρέθηκε για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη.

Δυο λόγια για τον συγγραφέα που αγκάλιασε χθες βράδυ η Θεσσαλονίκη

Ο Jeffrey Eugenides γεννήθηκε στο Ντιτρόιτ και φοίτησε στα Πανεπιστήμια Μπράουν και Στάνφορντ. Τιμήθηκε με το Βραβείο Πούλιτζερ για το μυθιστόρημά του «Middlesex», το οποίο ήταν επίσης στη βραχεία λίστα για το National Book Critics Circle Award, για το International IMPAC Dublin Literary Award και για το Prix Médicis. Το μυθιστόρημα «Σενάριο γάμου» (2011) ήταν υποψήφιο για το National Book Critics Circle Award και τιμήθηκε με το Prix Fitzgerald, καθώς και με το Grand Prix de l’ héroïne Madame Figaro. Το 2014, εκλέχτηκε μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών. Είναι καθηγητής Δημιουργικής Γραφής σε Πανεπιστήμιο των ΗΠΑ.

Το πρώτο μυθιστόρημά του με τίτλο «Αυτόχειρες Παρθένοι» εκδόθηκε το 1993 και έγινε ταινία από τη Σοφία Κόπολα το 1999 με πρωταγωνιστές την Κίρστεν Ντανστ, τον Τζος Χάρτνετ και την Καθλίν Τέρνερ. Επιπλέον, η ταινία The Switch με την Τζένιφερ Άνιστον και τον Τζέισον Μπέιτμαν, με θέμα μια γυναίκα που αποφασίζει να κάνει παιδί με δωρητή σπέρματος, βασίζεται στο διήγημα του Ευγενίδη που δημοσιεύθηκε στο The New Yorker το 1996. «Δεν είχα αυτό ακριβώς στο μυαλό μου, η ταινία ήταν διαφορετική από αυτό που έγραψα», εξομολογήθηκε χθες μιλώντας στο ΑΠΘ

Όσα μοιράστηκε με το κοινό του στη Θεσσαλονίκη

Με τον πατέρα του να κατάγεται από την Ελλάδα, με ρίζες Mικρασιάτικες, και τη «σκούφια» της μητέρας του να κρατά από Ιρλανδία, ο Τζέφρι Ευγενίδης μεγάλωσε στο Ντιτρόιτ αλλά δε νιώθει Αμερικανός συγγραφέας απαραίτητα λόγω της γεωγραφίας. «Έχει πλάκα να είσαι Αμερικανός γιατί κάποιες φορές δεν ξέρεις ποιο ακριβώς είναι το ”μείγμα” της καταγωγής σου. Θυμάμαι στο σπίτι να έρχονται Έλληνες συγγενείς, στο τραπέζι την Κυριακή να μιλούν ελληνικά, αλλά είχα μία αναμειγμένη κληρονομιά. Από τη μεριά της μητέρας μου, Ιρλανδούς που έπιναν και κάπνιζαν, ανθρώπους επαρχιώτες στο Κεντάκι, φτωχούς που έβγαιναν για κυνήγι. Όσο για τη λογοτεχνία, αυτή δε γνωρίζει σύνορα. Είμαι Αμερικανός συγγραφέας μόνο επειδή οι ιστορίες μου είναι για τον τόπο που ξέρω, τον τόπο που έζησα». 

Ο Ευγενίδης ξεκίνησε να γράφει στα χρόνια του Κολεγίου, χωρίς καμία υπαρξιακή αναζήτηση εκείνη την εποχή. Όταν, όμως, μπήκε στη διαδικασία να δουλέψει μεθοδικά για το πρώτο του βιβλίο «Αυτόχειρες παρθένοι» άντλησε υλικό από τις αναμνήσεις της παιδικής του ηλικίας, από τους δρόμους που μεγάλωσε, από τις ιστορίες των ανθρώπων που θυμόταν στη γειτονιά του.

Για τις ανάγκες του Middlesex, που του χάρισε το βραβείο Πούλιτζερ, η συνθήκη της δημιουργίας υπήρξε εντελώς διαφορετική. Το μυθιστόρημα αφηγείται τη συνταρακτική ιστορία της Καλλιόπης Στεφανίδη και τριών γενεών της ελληνοαµερικανικής οικογένειας Στεφανίδη, οι οποίοι ταξίδεψαν από ένα µικρό χωριουδάκι απέναντι από τον Όλυµπο της Μικράς Ασίας στο Ντιτρόιτ της ποτοαπαγόρευσης, έζησαν τις ένδοξες ηµέρες στην πόλη της αυτοκινητοβιοµηχανίας και τις φυλετικές ταραχές του 1967, προτού µετακοµίσουν στις δεντροφυτεµένες λεωφόρους του Γκρος Πουέντ, στο Μίσιγκαν. Για να καταλάβει η Καλλιόπη τον λόγο που δεν είναι σαν τα άλλα κορίτσια, αναγκάζεται να αποκαλύψει ένα µεγάλο οικογενειακό µυστικό και την εκπληκτική γενετική ιστορία που µεταµορφώνει την Κάλλι σε Καλ. Η κεντρική ηρωίδα ξεκινά τη ζωή της σαν κορίτσι, η εφηβεία της αποκαλύπτει σιγά σιγά τον ανδρισµό που κρύβει µέσα της.

«Έπρεπε να καλύψω μεγάλο υλικό και να κάνω έρευνα για εποχές που δεν έζησα. Διάβασα βιβλία, πήγα σε μουσεία, έκανα έρευνα. Όταν γράφεις, η έρευνά σου δεν είναι ανάγκη να έχει να κάνει με μεγάλα γεγονότα, αλλά με αντικείμενα του τότε, με το πώς ζούσαν οι άνθρωποι, πώς ήταν το ραδιόφωνο που άκουγαν. Και όταν έχεις όλες τις εικόνες, μπορείς να γράψεις. Η έρευνα σου δίνει ιδέες που δεν γνώριζες μέχρι πριν για να συνεχίσεις την ιστορία σου», ανέφερε ο Τζέφρι Ευγενίδης. «Ήταν πιο δύσκολο να μιλήσεις για την ταυτότητα φύλου όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο, το 2002, σε σχέση με τώρα που τα πράγματα είναι αλλιώς. Τότε έπρεπε να εξηγήσω πράγματα». 

«Τα βιβλία μου πάντα ξεκινούν με μία ιστορία που με συναρπάζει». Το πρόσφατο πόνημα του, που έρχεται μετά το «Σενάριο Γάμου» το 2011, είναι μια συλλογή διηγημάτων με τον τίτλο «Δελτία Παραπόνων» και αποτελεί μόλις την τέταρτη κατά σειρά κυκλοφορία του Ευγενίδη, ιστορίες γραμμένες και διαλεγμένες μέσα από ένα διάστημα τριάντα ετών, ιστορίες ρεαλιστικές στις οποίες αποτυπώνεται το πέρασμα τόσων χρόνων.

«Υπάρχει πολύς χώρος για ρεαλισμό. Γύρω μας βλέπουμε τόσες ταινίες με καρτούν και υπερήρωες. Οι άνθρωποι κάποιες φορές ψάχνουν απεγνωσμένα για πραγματικότητα, για να νιώσουν ότι οι ζωές τους δεν είναι ασήμαντες, έχουν σημασία», σημείωσε ο Τζέφρι Ευγενίδης, τονίζοντας ότι τοποθετεί τον εαυτό του στο φάσμα του ρεαλισμού.

*Η εκδήλωση συνδιοργανώθηκε από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, τον Οργανισμό Τουρισμού Θεσσαλονίκης και το Γενικό Προξενείο των ΗΠΑ στη Θεσσαλονίκη, και πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη της ΕΑΔΠ ΑΠΘ, του Ιδρύματος Fulbright και του Συλλόγου Αποφοίτων Αμερικανικών Πανεπιστημίων Βορείου Ελλάδος. Με τον δημοφιλή συγγραφέα συνομίλησε η Τατιανή Ραπατζίκου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΑΠΘ, και ο Γιάννης Κοτσιφός, Δημοσιογράφος.