Εκεί που η ιστορία σωπαίνει και οι μνήμες πληγώνουν

Λέξεις-Εικόνες: Δημήτρης Κανονίδης

Το φρούριο του Γεντί Κουλέ βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο στα τείχη της ακρόπολης της Θεσσαλονίκης. Γεντί Κουλέ στα τούρκικα σημαίνει ‘’Επταπύργιο’’.

Κατά την διάρκεια της τουρκοκρατίας χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή.

Το 1890 χτίστηκαν νέα κτήρια, και το Γεντί Κουλέ χρησιμοποιείται ως φυλακή για ποινικούς άντρες, γυναίκες, αλλά και ως στρατιωτικές φυλακές.

Θεωρείτο από τις πιο ‘’σκληρές’’ ποινικές φυλακές. Οι κρατούμενοι ζούσαν σε απάνθρωπες συνθήκες και η κακομεταχείριση τους περιελάμβανε και σωματικά βασανιστήρια.

Κατά την διάρκεια του εμφυλίου φυλακίζονται και οι ηττημένοι του αδελφοκτόνου σπαραγμού, ιδεολογικοί αντίπαλοι των νικητών.

Κατά την δικτατορία των συνταγματαρχών, φυλακίζονται οι αντίπαλοι του καθεστώτος. Εκεί και ο Λεωνίδας Κύρκος, εμβληματική μορφή της αριστεράς, ο οποίος είπε για το Γεντί Κουλέ: ’’Το Γεντί Κουλέ είναι ένα μνημείο της βυζαντινής εποχής και της ανθρώπινης βαρβαρότητας. Είναι μια έπαλξη για την υπεράσπιση της ελευθερίας κι ένα σύμβολο καταπίεσης και απανθρωπιάς.’’

Πολλά τραγούδια αναφέρονται στο Γεντί Κουλέ, τραγούδια αργόσυρτα με πόνο.

Το 1989 το Γεντί Κουλέ σταμάτησε να λειτουργεί ως φυλακή. Έκτοτε χρησιμοποιείται ως χώρος πολιτιστικών εκδηλώσεων και μνήμης.

Περνώντας τη βαριά πόρτα της εισόδου ο επισκέπτης περιπλανιέται στους χώρους των φυλακών… στο προαύλιο όπου προαυλίζονταν οι φυλακισμένοι, στην εκκλησία του Αγίου Ελευθερίου, στο φυλάκιο όπου οι φύλακες-σκοποί επόπτευαν τον χώρο του προαυλισμού.

Στη συνέχεια μπορεί κανείς να επισκεφθεί τους χώρους κράτησης των καταδίκων, που σήμερα έχουν μετατραπεί σε μουσείο, με εκθέματα χρηστικά αντικείμενα των καταδίκων, βιβλία κ.α.

Ανεβαίνοντας σκαλοπάτια, οδηγείται κανείς στην Αίθουσα Διδασκαλίας όπου οι φυλακισμένοι μπορούσαν να διαβάσουν, και να ακούσουν τα ‘’μαθήματα Ηθικής Διαπαιδαγώγησης και Σωφρονισμού’’. Εκεί ο ποιητής Μανώλης Αναγνωστάκης δίδαξε ανάγνωση και γραφή στο μετέπειτα σημαντικό συγγραφέα Χρόνη Μίσσιο.

Η περιήγηση συνεχίζεται με επίσκεψη στα τείχη και στους πύργους των φυλακών όπου η θέα στην πόλη είναι μαγευτική.

Και καταλήγεις στην Απομόνωση των φυλακών, όπου από μια βαριά πόρτα οδηγείται κανείς σε ένα υγρό σκοτεινό διάδρομο δεξιά του οποίου υπάρχουν τα κελιά της απομόνωσης.

Άναυδος ο επισκέπτης βλέπει τα κελιά αυτά, ένα χώρο μακρύ όσο ένας ξαπλωμένος άνθρωπος, φαρδύ όσο να μπορεί να χωρά μόνο ένα άνθρωπο, υγρό χωρίς παράθυρο.

Καθώς αποχωρείς από το χώρο των φυλακών, νοιώθεις ότι ‘’ακούμπησες’’ την ιστορία και εκείνο που μένει είναι οι μνήμες να πληγώνουν.