Εύοσμος ― To νέο κέντρο στα δυτικά της Θεσσαλονίκης!
Ο σημερινός Εύοσμος συνθέτει την εικόνα μιας σύγχρονης πόλης στα δυτικά, μέσα στην πόλη της Θεσσαλονίκης!
Λέξεις: Ιωάννα Μ. Κωστοπούλου || Εικόνες: Δημήτρης Τσίπας
Τίποτα δεν υπάρχει πια στον Εύοσμο που να θυμίζει το παλιό Χαρμάνκιοϊ ή τον Νέο Κουκλουτζά. Τίποτα «εκτός ίσως από το τενεκεδένιο γλαστράκι με τον βασιλικό στο ξεχασμένο προσφυγόσπιτο που ξέφυγε από τη φαγάνα, τους δυο-τρεις παρατημένους στάβλους και την ιστορική εκκλησία του Αγίου Αθανασίου». Ο σημερινός, λοιπόν, Εύοσμος έχει σίγουρα γνωρίσει κοσμογονικές αλλαγές, με όλα τα θετικά και αρνητικά που αυτό συνεπάγεται.
Η ύπαρξη οικισμού στην περιοχή του Ευόσμου χρονολογείται από τις αρχές του 17ου αιώνα. Ονομαζόταν Χαρμάνκιοϊ και κατοικούνταν από γηγενείς και Βλάχους. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή πολλές προσφυγικές οικογένειες εγκαταστάθηκαν βορειοανατολικά των προσφυγικών παραγκών του Νέου ή Κάτω Χαρμάνκιοϊ. Η πλειοψηφία των Μικρασιατών προερχόταν από την ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης και ιδιαίτερα από τον Κουκλουτζά (ευώδης, εύοσμον άνθος). Με την εγκατάσταση των προσφύγων η περιοχή μετονομάστηκε το 1926 σε Νέο Κουκλουτζά και το 1955 απέκτησε πλέον την επωνυμία Εύοσμος, που πιθανώς αποτελεί ακριβή μετάφραση της πρότερης τουρκικής ονομασίας.
Μετά το 1950, ο Νέος Κουκλουτζάς γνώρισε μια άνευ προηγουμένου πληθυσμιακή έκρηξη, απότοκη του κύματος εσωτερικής μετανάστευσης στις μεγάλες πόλεις της χώρας μας, που κορυφώθηκε στις δεκαετίες του 1960 και 1970. Γύρω από τον άλλοτε κύριο οικισμό συνέρρευσαν και εγκαταστάθηκαν σχεδόν «άναρχα» εκατοντάδες οικογένειες από την δυτική και την κεντρική Μακεδονία. Το 1972 η Κοινότητα Ευόσμου αναγνωρίστηκε σε ομώνυμο Δήμο, ενώ το 2011 «γεννήθηκε» ο καλλικρατικός Δήμος Κορδελιού – Ευόσμου, που προήλθε από τη συνένωση των Δήμων Ευόσμου και Ελευθερίου – Κορδελιού.
Από το Χαρμάνκιοϊ, στον Νέο Κουκλουτζά
Το τοπωνύμιο Χαρμάνκιοϊ (Harmanköj ή Harmankioi, από τις τουρκικές λέξεις harman και köy=χωριό με αλώνια) συναντάται για πρώτη φορά στις αρχές του 17ου αιώνα. Σε φορολογικούς καταλόγους εκείνης της περιόδου αναφέρονταν και ως ένα από τα «χωριά που έδιναν κάρβουνο». Το Χαρμάνκιοϊ βρισκόταν πάνω στον οδικό άξονα που οδηγούσε προς τον κάμπο της Θεσσαλονίκης και βορειοδευτικά του αμαξιτού δρόμου Θεσσαλονίκης-Βιτωλίων (Μοναστηρίου). Γεωγραφικά εκτεινόταν σε μια πολύ μεγάλη περιοχή: βόρεια μέχρι το Ωραιόκαστρο-Παλαιόκαστρο (Daoubali, Δαούτ Μπαλί) και τη Νεοχωρούδα (Υeniköy), δυτικά μέχρι τη σιδηροδρομική γραμμή, τα Διαβατά (Dudular, Δουδουλάρ) και τη Μαγνησία (Arapli). Νότια έφθανε έως τον Κήπο των Πριγκίπων (Bes Cinar, Μπέχτσιναρ, σημερινό Φιξ) και το σιδηροδρομικό σταθμό Κωνσταντινουπόλεως, νοτιοανατολικά ως το λεγόμενο “Λοξό Λάκκο” (Egridere), ρέμα που ξεκινούσε έξω από την Ακρόπολη και διερχόταν δίπλα στο στρατόπεδο Παύλου Μελά. Αργότερα τα νοτιοααντολικά σύνορα του Χαρμάνκιοϊ συρρικνώθηκαν μέχρι τη σημερινή Κάτω Ηλιούπολη (Tavsantepe ή Ταουσάν Τεπέ, λόφος των λαγών). Τέλος, ανατολικά το Χαρμάνκιοϊ εκτεινόταν ως την τοποθεσία “Μαύρα Χρώματα”. Συνεπώς, επρόκειτο για μια τεράστια έκταση, η οποία περιλάμβανε τις σημερινές περιοχές Νέου Κορδελιού, Ελευθερίου, Διαλογής, Νέας Μενεμένης, Αμπελοκήπων, Ευόσμου και Ηλιούπολης.
«Κατοικούνταν αρχικά από λίγες οικογένειες γηγενών (32 οικίες στα τέλη του 18ου αιώνα). Η επωνυμία του προσδιόριζε αναμφίβολα και το κύριο χαρακτηριστικό της παραγωγικής απασχόλησης των κατοίκων του, την γεωργία. Στις αρχές του 19ου αιώνα προστέθηκαν στις γηγενείς οικογένειες και οι ημινομάδες κτηνοτρόφοι Βλάχοι από τα Μεγάλα Λιβάδια του Πάικου (Ν. Κιλκίς)», σημειώνει ο Κυριάκος Στ. Χατζηκυριακίδης, Επίκουρος Kαθηγητής επώνυμης Έδρας Ποντιακών Σπουδών, του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας, ΑΠΘ*.
Πυρήνας του αμιγούς ελληνικού Χαρμάνκιοϊ, κατοικούμενου από «217 ελληνοφρονούσας ψυχάς» (1905), ήταν, σύμφωνα με τις πηγές, η περιοχή γύρω από τον Ιερό Ναό του Αγίου Αθανασίου. Με την πάροδο του χρόνου και συνεπεία των εξελίξεων στα Βαλκάνια και την Εγγύς Ανατολή (τέλη 19ου – αρχές 20ού αιώνα), το Χαρμάνκιοϊ και το Καράμπουρνου αποτέλεσαν τους βασικούς στη Βόρεια Ελλάδα χώρους υποδοχής των χιλιάδων Ελλήνων προσφύγων από την Ανατολή.
«Θα μπορούσε να πει κανείς, τολμώντας ένα παιχνίδι με τις λέξεις, ότι προφητικά είχε ονομαστεί έτσι ο τόπος, αφού θα ερχόταν εκείνη η εποχή που πρόσφυγες και γηγενείς, ένα «χαρμάνι» όλοι, ένα «μείγμα», ως άλλη ερμηνεία της τουρκικής λέξης harman, θα προσπαθούσαν μαζί να επιβιώσουν και να συμβιώσουν», εξηγεί ο κ. Χατζηκυριακίδης.
Αναμφισβήτητα, η άφιξη των προσφύγων αποτέλεσε τη σημαντικότερη τομή στην οικιστική «διαδρομή» του Χαρμάνκιοϊ. Επίσης, προκάλεσε για πρώτη φορά την «διαίρεση» του τοπωνυμίου: α. Παλαιό Χαρμάνκιοϊ ήταν πλέον η περιοχή γύρω από τον ιστορικό ναό του Αγίου Αθανασίου, β. Νέο ή Κάτω Χαρμάνκιοϊ ονομάσθηκε η περιοχή (σημερινό Ελευθέριο) με τις σκηνές, τις παράγκες και τους γαλλικούς θαλάμους της Στρατιάς της Ανατολής (Armée d’ Orient).
Από τον Νέο Κουκλουτζά, στον Εύοσμο
Στην περιοχή του Χαρμάνκιοϊ διαμορφώθηκαν μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών προσφυγικοί οικισμοί, σε κάποιους από τους οποίους δόθηκαν τα ονόματα των τόπων προσέλευσης των προσφύγων. Ειδικότερα, μετά την εγκατάσταση 266 προσφυγικών οικογενειών (από την ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης και ιδιαίτερα από τον Κουκλουτζά, προάστιο και θέρετρο της Σμύρνης), ο συνεχώς αναπτυσσόμενος γεωγραφικά και πληθυσμιακά οικισμός του Παλαιού Χαρμάνκιοϊ, μετονομάσθηκε σε Νέο Κουκλουτζά (1926).
Ο οικισμός του Νέου Κουκλουτζά ήταν «δυτικώς της πόλεως της Θεσσαλονίκης συνορευόμενος από τους συνοικισμούς Νέου Κορδελιού, Νέα Μενεμένης, Νέου Χαρμάν-Κιοϊ και την σιδηροδρομικήν γραμμήν Κωνσταντινουπόλεως», όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην βιβλιογραφία της εποχής εκείνης. Τα νέα ονόματα τα οποία δόθηκαν στους προσφυγικούς οικισμούς καταδείκνυαν την μείζονα σημασία που απέδιδαν οι πρόσφυγες στην πατρογονική εστία. Μολονότι μάλιστα το Υπουργείο Εσωτερικών είχε συντάξει σαφείς οδηγίες για τον τρόπο μετονομασίας, στις περισσότερες περιπτώσεις οι υποδείξεις αυτές δεν τηρήθηκαν. Το νέο όνομα δεν εξέφραζε μόνο το συναισθηματικό δεσμό με την πατρίδα, αλλά και την αναζήτηση καταφυγίου για ασφάλεια και κοινωνική αυτοεκτίμηση.
Το Νέο ή Κάτω Χαρμάνκιοϊ επέλεξαν ως μόνιμο τόπο εγκατάστασης 249 οικογένειες, από τις οποίες οι περισσότερες κατάγονταν από το Πόντο και την ενδοχώρα της Μ. Ασίας. Επίσης, πολύ κοντά στο Χαρμάνκιοϊ συγκροτήθηκε ένας ακόμη οικισμός, το Νέο Κορδελιό, από 68 οικογένειες (282 άτομα) από το παραλιακό Παπά Σκάλα της Σμύρνης, παρακείμενο του ξακουστού και χιλιοτραγουδισμένου Κορδελιού (Καρσί Γιακά ή Περαία). Το Νέο Κορδελιό επέλεξαν επίσης ως τόπο προσφυγικής εγκατάστασης και 50 οικογένειες (191 άτομα) από τον Βασιλικό της Ανατολικής Ρωμυλίας (ακτές Μ. Θάλασσας).
Οι τρεις οικισμοί συναποτέλεσαν την Κοινότητα Ν. Κορδελιού, με έδρα τον Ν. Κουκλουτζά (ΦΕΚ τ. Α΄ 23/18.01.1934). Μετά από 20 περίπου χρόνια κοινής διαδρομής, η Κοινότητα διαλύθηκε (ΦΕΚ 2/5.01.1953). Ο Νέος Κουκλουτζάς έγινε ξεχωριστή κοινότητα και δύο χρόνια αργότερα (1955) απέκτησε πλέον την επωνυμία Εύοσμον-Εύοσμος (πιθανόν ακριβής μετάφραση της πρότερης τουρκικής ονομασίας).
Η πρώτη αναγνώριση || Δήμος Ευόσμου
Από την δεκαετία του 1950, με το κύμα εσωτερικής μετανάστευσης στις μεγάλες πόλεις της χώρας μας, ο γεωργοκτηνοτροφικός οικισμός της κοινότητας Ευόσμου γνώρισε μια άνευ προηγουμένου πληθυσμιακή έκρηξη, αφού γύρω από αυτόν εγκαταστάθηκαν σταδιακά εκατοντάδες οικογένειες, κυρίως από την Βόρεια Ελλάδα. Η πολύ μεγάλη αύξηση του πληθυσμού οδήγησε στην αναγνώριση της κοινότητας Ευόσμου σε ομώνυμο Δήμο το 1972. Αναφορικά με την πληθυσμιακή αύξηση, αυτή οφειλόταν στην άφιξη πολιτικών προσφύγων (Τσεχοσλοβακία, Βουλγαρία κλπ.) στην δεκαετία του ’80, και κυρίως στο κύμα ομογενών από τις Δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και την Βόρεια Ήπειρο σε μικρότερο βαθμό (αρχές δεκαετίας ’90). Η εσωτερική μετανάστευση, που επίσης υπήρξε έντονη την ίδια εποχή, αποτέλεσε, σύμφωνα με όσα εξηγεί ο κ. Χατζηκυριακίδης, την τελευταία μεγάλη τομή στην οικιστική ανάπτυξη της περιοχής. «Θα ήταν παράλειψη, τέλος, να μην επισημανθεί ότι ειδικά ο τόπος μας, που αδιάλειπτα (υπο)δέχθηκε και (υπο)δέχεται μέχρι και σήμερα νέους κατοίκους, φιλοξενεί τα τελευταία χρόνια και μεγάλο αριθμό αλλοεθνών οικονομικών μεταναστών, με τους Αλβανούς να κατέχουν τη ‘μερίδα του λέοντος’», εξηγεί.
Μια ιστορία από παλιά || Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου: Ο ναός- έμβλημα της Δυτικής Θεσσαλονίκης
Ο ναός του Αγίου Αθανασίου είναι ο παλαιότερος, σωζόμενος μεταβυζαντινός ναός της Δυτικής Θεσσαλονίκης κι αποτελεί σύμβολο του Ευόσμου, αλλά και της ευρύτερης περιοχής. Άρχισε να οικοδομείται το 1816 -σύμφωνα με άλλη εκδοχή το 1812- και αποπερατώθηκε το 1819, όπως προκύπτει από την κτιτορική επιγραφή στο τέμπλο του. Ο ναός, ο τύπος του οποίου είναι τρίκλιτη βασιλική με ξύλινη δίρριχτη στέγη και ξύλινο περίστωο -τύπος ευρέως διαδεδομένος στην περιοχή της Θεσσαλονίκης-, έχει ανακηρυχθεί με υπουργική απόφαση ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Αποτελεί μάλιστα βάση ειδικής μελέτης της Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων ως σπουδαίο ιστορικό μνημείο. Η μικρή αυτή εκκλησία αποτελούσε το επίκεντρο της θρησκευτικής ζωής των κατοίκων της περιοχής. Δεν μπορούσε να είναι άλλωστε διαφορετικά, αφού το Χαρμάνκοϊ αρχικά, και στη συνέχεια ο Κουκλουτζάς και ο Εύοσμος μέχρι το 1970, είχαν μόνον την μικρή αυτή εκκλησία για τη χριστιανική πίστη και για την τέλεση των μυστηρίων. Ο ναός αναπαλαιώθηκε υποδειγματικά το 2013. Έτσι και φανερώθηκε η πέτρα στους τοίχους του, αφού αφαιρέθηκαν τα πολλαπλά στρώματα σοβά.
Η «μικρά κώμη» που έγινε «μεγαλούπολη» || Δήμος Κορδελιού – Ευόσμου
Ο Δήμος Κορδελιού – Ευόσμου, που προήλθε από τη συνένωση των Δήμων Ελευθερίου – Κορδελιού και Ευόσμου, βρίσκεται στην βορειοδυτική πλευρά του πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης, σε απόσταση 5 χλμ. από το κέντρο της και με έκταση περίπου 14.000 στρεμμάτων. Εγγύς των ορίων του Δήμου είναι η δυτική είσοδος της Θεσσαλονίκης, ενώ διέρχονται απ’ αυτόν οι βασικές αρτηρίες-οδικοί άξονες: οδός Μοναστηρίου, (εσωτερική) Περιφερειακή Οδός και Εγνατία Οδός.
Ο πληθυσμός του Δήμου Κορδελιού – Ευόσμου, σύμφωνα με την τελευταία επίσημη απογραφή (2011) που διενήργησε η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ), ανέρχεται στις 101.753 κατοίκους (Εύοσμος 74.686, Ελευθέριο – Κορδελιό 27.067). Η περιοχή του Δήμου Κορδελιού – Ευόσμου παρουσίασε ραγδαία οικιστική ανάπτυξη (περιοχές Νέας Πολιτείας, άνωθεν της περιφερειακής οδού) την τελευταία εικοσαετία, καθώς οι χαμηλές -τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια- τιμές αγοράς ή ενοικίασης των ακινήτων προσείλκυσαν πολλές οικογένειες ομογενών από την πρώην ΕΣΣΔ, οικονομικούς μετανάστες, αλλά και πολλά νέα ζευγάρια από περιοχές της Θεσσαλονίκης και από όλη τη Βόρεια Ελλάδα.
Το σήμερα
Σήμερα, ο αρτισύστατος «καλλικρατικός» Δήμος Κορδελιού – Ευόσμου, είναι από τους πολυπληθέστερους στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης. «Μπορεί και πρέπει να προοδεύσει, μπορεί και πρέπει να αξιοποιήσει το ικανό ανθρώπινο δυναμικό του, τους πολίτες του, όραμα των οποίων είναι ένας Δήμος σύγχρονος και λειτουργικός. Έχει άλλωστε το κοινό παρελθόν του, τις μνήμες των προσφύγων και των γηγενών, «τρέφεται» από την αρμονική συμβίωση ανομοιογενών πληθυσμών», καταλήγει κ. Χατζηκυριακίδης.
«Τα σημαντικότερα προβλήματα που ταλανίζουν τον Δήμο Κορδελιού – Ευόσμου είναι η ανεργία, η έλλειψη χώρων στάθμευσης και η ρύπανση από τις γειτνιάζουσες βαριές βιομηχανίες. Στα πλεονεκτήματά του όμως συγκαταλέγονται οι χιλιάδες των νέων -επομένως ο χαμηλός δείκτης πληθυσμιακής γήρανσης-, η θέση του και η διαπολιτισμική κοινωνία του», τονίζει ο κ. Χατζηκυριακίδης.
Οι δράσεις του Δήμου, σύμφωνα με όσα σημείωσε ο κ. Χατζηκυριακίδης αφορούν: στην εξυπηρέτηση του πολίτη με τη χρήση των νέων τεχνολογιών, στην μέριμνα για το περιβάλλον, στην βελτίωση των υποδομών και την αναβάθμιση των περιοχών κατοικίας με την εκτέλεση έργων. Αφορούν ακόμη στην ανάπτυξη της αστικής συμμετοχής, με την δημιουργία νέων θεσμών και την εφαρμογή προγραμμάτων, αλλά και στην φροντίδα για τον άνθρωπο μέσα από την κοινωνική πολιτική, την παιδεία, τον αθλητισμό και τον πολιτισμό.
Ο «νεότερος» Δήμος || Κέντρο Πληροφόρησης Νέων Κορδελιού – Ευόσμου**
Ο Δήμος Κορδελιού – Ευόσμου, αποτελεί έναν σύγχρονο και δυναμικά εξελισσόμενο οργανισμό, με έντονη δραστηριότητα σε όλους τους τομείς της κοινωνικής, πολιτιστικής και οικονομικής ζωής. Πρόκειται εξάλλου για έναν από τους µεγαλύτερους δήµους στην Βόρεια Ελλάδα µε 102.000 µόνιµους κατοίκους και έναν από τους «νεότερους» στην χώρα! Ο µέσος όρος ηλικίας των δηµοτών του είναι τα 34,6 χρόνια. Είναι ενδεικτικό πως στην περιοχή υπάρχουν 107 σχολεία µε περίπου 18.000 µαθητές, ενώ διαθέτει οκτώ γήπεδα ποδοσφαίρου και έξι κλειστά γυµναστήρια.
Έτσι και, από το 2000, λειτουργεί στην περιοχή το Κέντρο Πληροφόρησης Νέων. Σύμφωνα με την κα. Σοφία Γιαννουχίδου, Προϊσταμένη Τμήματος Σχεδιασμού Πολιτιστικών Δραστηριοτήτων και υπεύθυνη του Κέντρου Πληροφόρησης Νέων, το κέντρο «υπήρξε πιστοποιημένος φορέας υποδοχής και αποστολής εθελοντών και ομάδων, μέσω του Ευρωπαϊκού Προγράμματος «Νεολαία», από το 2001 έως το 2007, και από το 2007 έως το 2014, μέσω του Ευρωπαϊκού προγράμματος «Νέα Γενιά σε Δράση». Από το 2014 έως το 2020 το Κέντρο έχει πιστοποιηθεί ως φορέας υποδοχής αποστολής και συντονισμού στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού προγράμματος Erasmus +».
Κάποια από τα προγράμματα του Κ.Π.Ν. είναι: 1. η ανταλλαγή νέων, η οποία και δίνει την δυνατότητα σε ομάδες νέων από διάφορες χώρες να έρθουν σε επαφή, να γνωριστούν και να συζητήσουν πάνω σε μια σαφή ευρωπαϊκή διάσταση και θεματική κοινού ενδιαφέροντος, 2. στρατηγικές συμπράξεις στον τομέα της Νεολαίας. Μέσω αυτών δίνεται η δυνατότητα σε οργανισμούς, ιδρύματα και φορείς που δραστηριοποιούνται στους τομείς της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της Νεολαίας σε όλη την Ευρώπη να δημιουργήσουν συνεργασίες για θέματα κοινού ενδιαφέροντος, 3. Ευρωπαϊκή Εθελοντική Υπηρεσία. Η συγκεκριμένη δράση παρέχει σε νέους ανθρώπους ηλικίας 17 έως 30 χρονών την δυνατότητα να προσφέρουν εθελοντικές υπηρεσίες, πλήρους και δωρεάν απασχόλησης, διάρκειας έως και 12 μηνών, σε χώρα του εξωτερικού, εντός ή εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το Κ.Π.Ν. παρέχει ακόμη και διοργανώνει: συμβουλευτικές υπηρεσίες για διάφορα θέματα (π.χ. επαγγελματικού προσανατολισμού), παρουσιάσεις, ημερίδες, εκθέσεις και φεστιβάλ νέων. «Προσπαθούμε να τους εφοδιάσουμε, μέσω των δράσεών μας, για ένα καλύτερο μέλλον. Άλλοτε μέσω των social media και άλλοτε από στόμα σε στόμα. Κάποιοι από τους νέους, τις βλέπουν ως εμπειρίες απλώς, ενώ άλλοι ως ευκαιρίες με συγκεκριμένους στόχους», καταλήγει η κα. Γιαννουχίδου.
Ένα νέο κέντρο στην δυτική Θεσσαλονίκη || Η πλατεία και ο πεζόδρομος
Ο Εύοσμος αναμφισβήτητα έχει γνωρίσει κοσμογονικές αλλαγές με όλα τα θετικά και αρνητικά που αυτό συνεπάγεται. «Τίποτα δεν θυμίζει πια την παλιά προσφυγική γειτονιά. Εκτός ίσως από το τενεκεδένιο γλαστράκι με τον βασιλικό στο ξεχασμένο προσφυγόσπιτο που ξέφυγε από τη φαγάνα, τους δυο-τρεις παρατημένους στάβλους και την ιστορική εκκλησία του Αγίου Αθανασίου», καταλήγει ο κ. Χατζηκυριακίδης.
Ο σημερινός, λοιπόν, Εύοσμος συνθέτει την εικόνα μιας σύγχρονης πόλης στα δυτικά, μέσα στην πόλη της Θεσσαλονίκης! Η πλατεία Δημαρχείου, όπως είναι γνωστή, περικλείεται από την Μ. Αλεξάνδρου, την Π. Μελά, την Αγ. Δημητρίου και τη Τζαβέλλα, με την εκκλησία του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου να δεσπόζει, έχοντας αντίκρυ της το Δημαρχιακό Μέγαρο. Η φήμη της ανταγωνίζεται ακόμη και αυτήν της πλατείας Αριστοτέλους, ενώ ο πεζόδρομος της Παύλου Μελά συναγωνίζεται ισάξια τον πεζόδρομο της Καλαμαριάς, στα ανατολικά της πόλης.
Άνθρωποι όλων των ηλικιών δίνουν καθημερινά ραντεβού στην πλατεία. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία συναντώνται τις πρώτες πρωινές ώρες για να διασχίσουν τον πεζόδρομο και έπειτα να ξαποστάσουν σε κάποιο από τα παγκάκια. Με μια εφημερίδα στα χέρια συνεχίζουν για τον επόμενό τους σταθμό· ένα κάποιο καφενείο οι κύριοι, ένα κάποιο καφέ οι κυρίες. Χαρμάνια, τρανταχτές φωνές και κινήσεις σχεδόν θεατρικές.
Την σκυτάλη δίνουν στις μαμάδες. Κυρίως! Οι οποίες αφού αρχικά «παρελάσουν» με τα παιδικά καρότσια τους, διαμοιράζονται στην συνέχεια είτε σε τοπικές υπηρεσίες, για την φροντίδα υποχρεώσεων, είτε σε κάποιο από τα δεκάδες μικρά ή μεγαλύτερα εμπορικά καταστήματα. Η αγορά, εξάλλου, του Ευόσμου είναι μια από τις καλύτερες του πολεοδομικού συγκροτήματος.
Και μετά. Καταφθάνουν οι νέοι. Του Ευόσμου, του Κορδελιού, της Ηλιούπολης, των Αμπελοκήπων, της Μενεμένης. Μαθητές, φοιτητές και εργαζόμενοι. Φασαρία, γέλια και γρήγορα περπατήματα. Φροντιστήρια και διαλείμματα. Ψώνια. Συναντήσεις και συζητήσεις ωρών. Και περικυκλώνουν την πλατεία για καφέ ή φαγητό, σε μαγαζιά άλλοτε κρυμμένα κι άλλοτε πιο κοσμικά, «επιμένοντας» και παραμένοντας δυτικά!
Έτσι και την ζωντανεύουν. Καθημερινά και κυρίως τα Σαββατοκύριακα!
