Κτίρια της Εταιρείας Τροχιοδρόμων και Ηλεκτροφωτισμού

Στη συμβολή των οδών Βας. Όλγας και Δελφών, λίγο μετά τη Βίλα Μπιάνκα, ένας ψηλός μαντρότοιχος περιβάλει το Σταθμό Οχημάτων της Αστυνομίας. Στην πλευρά που βλέπει στη Βασ. Όλγας δυό πολύ όμορφα κτίρια σε εγκατάλειψη, μαρτυρούν την προηγούμενη χρήση του Σταθμού. Σ΄αυτόν άλλωστε οφείλει και το όνομά της η περιοχή: Ντεπώ. Στα γαλλικά η λέξη σημαίνει αποθήκες και εκεί στις αρχές του πρηγούμενου αιώνα ήταν οι εγκαταστάσεις της Εταιρείας Τροχιοδρόμων και Ηλεκτροφωτισμού, κοινώς οι Σταύλοι (αρχικά), οι αποθήκες και τα γραφεία του Τραμ.

Τα κτίρια είναι σε σχέδια του αρχιτέκτονα της Συνοικίας των Εξοχών, Πιερό Αριγκόνι (Βίλα Μπιάνκα, Ιπποκράτειο κ.ά.) Το Τραμ εγκαινιάστηκε επίσημα, ως ιππήλατο καταρχάς, το Μάιο του 1893, (ηλεκτροκίνητο σταδιακά από το 1908) στο εξοχικό κέντρο «Κήπος του Αλέξανδρου» (σήμερα εκεί βρίσκεται η εκκλησία της Ανάληψης). Η γραμμή που ξεκιινούσε από το κέντρο τελείωνε στη σημερινή στάση Γεωργίου και κοβόταν από το ρέμα Μπουγιούκ Ντερέ που έφτανε μέχρι τη θάλασσα. Το ρέμα τελικά γεφυρώθηκε το 1911, οπότε και μεταφέρθηκαν εδώ οι αποθήκες και τα γραφεία στο Ντεπώ (από τις εγκαταστάσεις απέναντι από το Λευκό Πύργο).

Οι βασικές γραμμές του Τραμ ήταν:

1. Ντεπώ- Πλατεία Ελευθερίας (μέσω Όλγας και Παραλίας και από το 1927 μέσω Τσιμισκή)

2. Ντεπό- Βαρδάρη που διακλαδωνόταν μετά προς Παλαιό Σταθμό ή Μπεχ Τσινάρ (μέσω Όλγας- Εθνικής Αμύνης- Εγνατίας) και από το Σιντριβάνι προς το νοσοκομείο Χιρς από το 1927.

3. Από το 1924, προστίθεται και η γραμμή Ντεπώ-Χαριλάου (μέσω Μαρτίου

Το τραμ καταργείται οριστικά τον Ιούλιο του 1957, όταν και η τλευταία γραμμή μέσω Εγνατίας κλείνει εξαιτίας της επικράτησης του λεωφορείου σαν κύριο μέσο μαζικής μεταφοράς και των πιέσεων του νεοσύστατου ΟΑΣΘ. Έτσι την ώρα που στις ευρωπαϊκές πόλεις κρίνεται απαραίτητη μια οικολογική και αποσυμφορητική δημόσια μετακίνηση, εδώ κόβουμε οριστικά την ανάσα της πόλης με την επιβολή των μηχανοκίνητων Μέσων Μαζικής Μεταφοράς.

Τα κτίρια του Ντεπώ παραχωρήθηκαν λίγο αργότερα στην Αστυνομία και καμιά ενέργεια δεν γίνεται για την αποκατάστασή τους αλλά και του περιβάλλοντα χώρου. Η απόφαση του 1994 που τα χαρακτηρίζει ως διατηρητέα, αναφέρει: «Χαρακτηρίζουμε ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία, τα κτίρια της ” Εταιρείας Τροχιοδρόμων και Ηλεκτροφωτισμού ” στο Ντεπώ Θεσσαλονίκης, ιδιοκτησίας του Δημοσίου, διότι πρόκειται για σημαντικά κτίρια νεώτερης αστικής υποδομής, έργο του αρχιτέκτονα Ρ.Αrigoni, τα οποία αποτελούν ιστορικό σημείο αναφοράς και σημαντική μαρτυρία για την πολεοδομική ανάπτυξη της πόλης της Θεσσαλονίκης προς τα ανατολικά. Επίσης ορίζεται ζώνη προστασίας τα όρια του οικοπέδου (ΑΒΓΔ στο συνημμένο τοπογραφικό διάγραμμα) για την προβολή και ανάδειξη των διατηρητέων κτιρίων”.

Ένας ακόμη μνημειακός χώρος φαίνεται να ρημάζει όχι πολύ μακρύτερα από το αριστουργηματικό βιομηχανικό συγκρότημα των Μύλων Αλλατίνι, που ακολουθεί την ίδια μοίρα. Δυο συγκροτήματα της βιομηχανικής κληρονομιάς της Θεσσαλονίκης κινδυνεύουν άμεσα.