Αγκαλιασμένα με τα τείχη

Λέξεις: Γιώργος Τσιτιρίδης Εικόνες: Γιώργος Τσιτιρίδης, Ελένη Βράκα

Με τον όρο καστρόπληκτα περιγράφονται τα σπιτάκια που χτίστηκαν δίπλα στα τείχη της πόλης από πρόσφυγες που ήρθαν στη Θεσσαλονίκη μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Τα προσφυγικά οικήματα χτίστηκαν κατά μήκος του τείχους, και σε κάποιες περιπτώσεις έτσι ώστε να εφάπτονται σ’ αυτό, χρησιμοποιώντας το βυζαντινό τείχος ως μέρος του κτίσματος. Μ΄αυτό τον τρόπο προφύλαγες τα νώτα σου αλλά μείωνες και το κόστος της κατασκευής. Αποτέλεσμα ήταν να κρύβονται τα τείχη, τα οποία ο Δήμος Θεσσαλονίκης και η 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων αποφάσισαν να αναδείξουν. Δεκάδες κκαστρόπληκτα, ολόκληρες συνοικίες εντός κι εκτός Ανω Πόλης (αυτά στην πίσω πλευρά των τειχών ανήκουν στον Δήμο Συκεών), αποτελούν κομμάτι της ιστορικής της συνέχειας αλλά πολλά έστεκαν εγκαταλελειμμένα, ετοιμόρροπα, εδώ και χρόνια, προσδοκώντας τη μοίρα τους. Οι πρώτες ενέργειες για την κατεδάφισή τους ξεκίνησαν στη διάρκεια της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας αλλά το έργο σταμάτησε λόγω των αντιδράσεων. Από τότε έγιναν απολλοτριώσεις και το 2010 ξεκίνησε η κατεδάφισή τους.  Δημιουργήθηκε έτσι μια ζώνη πρασίνου που αναδεικνύει τα Τείχη αλλά δυσυχώς θυσίασε ένα μεγάλο κομμάτι από τη νεότερη ιστορική μνήμη. Η διατήρηση της ιστορικής μνήμης της προσφυγικής Θεσσαλονίκης θωρήθηκε αναγκαία έτσι αποφασίστηκε να διατηρηθούν και να αναστηλωθούν κάποια σπίτια (γύρω στα 20 συννολικάκ) παράλληλα με την ανάδειξη των βυζαντινών τειχών.

Εικόνα: Ελένη Βράκα

Πολλά, λοιπόν, από αυτά απαλλοτριώθηκαν και οι κάτοικοί τους αποζημιώθηκαν. Άλλα έχουν εγκαταλειφθεί εδώ και χρόνια, από τους ιδιοκτήτες τους, με αποτέλεσμα να καταστρέφονται, να πέφτουν με την φθορά του χρόνου από μόνα τους, να καταλήγουν να γίνονται σκουπιδότοποι και εστίες μόλυνσης, αναμένοντας την τελική εκκαθάριση. Υπάρχουν βεβαίως και κάποια που συνεχίζουν να κατοικούνται, αφού οι ιδιοκτήτες τους βρίσκονται ακόμα σε δικαστικές διαμάχες με το Δήμο Θεσσαλονίκης. Η επίσημη απόφαση του Δήμου ανέφερε, βέβαια, μεταξύ άλλων  ότι  ο σκοπός δεν είναι να γκρεμιστούν όλα και γι’ αυτό άλλωστε θα διατηρηθούν οι προσόψεις των καστρόπληκτων σπιτιών της Άνω Πόλης από τη Δυτική έως την Κεντρική Πορτάρα.

Και όλα  αυτά μόνο για τα σπίτια της Ανω πόλης διότι αυτά του Δήμου Συκεών-Νεάπολης  δεν αποτελούσαν μέχρι πρόσφατα πρώτη προτεραιότητα. Πριν 2-3 μήνες ένας από τους κατοίκους μου είχε πει ότι τους είχε σταλεί ενημέρωση  πως πρόκειται να γκρεμιστούν όλα τα σπίτια που εφάπτονται στα Βυζαντινά τείχη και οι κάτοικοι θα αποζημιωθούν και θα μετακινηθούν σε άλλες οικίες. Οι κάτοικοι στα εναπομείναντα αυτά σπίτια είναι στην πλειοψηφία τους Έλληνες μουσουλμάνοι, και μετανάστες Βαλκανικών χωρών.

Εικόνα: Ελένη Βράκα

Επειδή συνήθως τέτοιου τύπου αποφάσεις καθυστερούν και δεν ήταν η πρώτη φορά σύμφωνα με μαρτυρίες που έχει σταλεί ειδοποίηση κανείς δεν πίστευε ότι αυτό θα γινόταν σύντομα.  Περνώντας  τυχαία από εκεί πρόσφατα παρατήρησα ότι έχουν απομείνει μόνο δυο τρείς κατοικίες χτισμένες δίπλα στο τοίχος και όχι μπροστά από αυτό. Από τα υπόλοιπα έχουν μείνει απλά τα χαλάσματα και ότι από το μπετόν δεν πρόλαβαν να καθαρίζουν οι μπουλντόζες. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό ότι εδώ ζούσαν πριν από λίγες μέρες άνθρωποι που αφήσανε τις  ιστορίες, τις αγωνίες  τις χαρές και τις λύπες τους και μετακινήθηκαν για αλλού για να κάνουν και πάλι μια  νέα αρχή χωρίς να ρωτηθούν ποτέ και χωρίς να έχουν ουσιαστικά και το δικαίωμα επιλογής. Ένα από τα τελευταία δείγματα οικιστικού πρότυπου της εποχής των προσφύγων, που εγκαταλείφθηκε στη φθορά του αδυσώπητου χρόνου, ουσιαστικά χάνεται αφού διακόπτεται η συνέχειά του, διασώζοντας μόνο αυτά που από θαύμα και εντελώς τυχαία δεν καταστράφηκαν.

Τα Καστρόπληκτα πριν

Καστρόπληκτα σήμερα