Μπήκαμε ίσως στο πιο «κλειστό» μέχρι χθες κτίριο της Θεσσαλονίκης

Λέξεις: Έλενα Ταξίδου

Στρίβοντας στην Φιλικής Εταιρείας γύρω στις 12 το πρωί του Σαββάτου, η κοσμοσυρροή έξω από την καγκελόπορτα του Τεκτονικού Μεγάρου φαίνεται να επιβεβαιώνει πως πρόκειται τελικά για ένα από τα πιο «κλειστά» κτίρια της Θεσσαλονίκης προκαλώντας τουλάχιστον μέχρι και χθες, σχεδόν μαζικά, την δίψα ή και την περιέργεια για μια ματιά στο εσωτερικό του.

Πλήθος ετερόκλητου κόσμου, διάφορες ηλικίες, διαφορετικά στιλ, παρέες, ζευγάρια και οικογένειες καλύπτουν ο ένας μετά τον άλλον με τα βήματά τους στην σειρά το πεζοδρόμιο σχεδόν όλου του οικοδομικού τετραγώνου μπροστά από το μεγαλοπρεπές εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής κτίριο που στέκει «κρυφό σε κοινή θέα» για χρόνια στο κέντρο της πόλης.

Το Τεκτονικό Μέγαρο ανοίγει για πρώτη φορά τις πόρτες του στο κοινό, καθώς η Στοά των Μασόνων συμμετέχει φέτος στο πλαίσιο του 8ου OPEN HOUSE Thessaloniki για δύο ημέρες (Σάββατο 23 – Κυριακή 24/11/2019 από τις 11:00 έως και τις 17:00). Kρίνοντας από την ώρα και τον κόσμο που πληθαίνει ολοένα και περισσότερο στην πρώτη μέρα της δράσης, η πόλη μάλλον ήθελε πολύ να περάσει την συζητημένη «πόρτα πίσω από το Μακεδονικόν».

Περιμένοντας στην ουρά ακούγονται διάφορα. Από σενάρια συνωμοσίας και «μεταμοντέρνα» αστεία έως απορίες με εύλογη βάση αλλά και χαλαρές προσωπικές κουβέντες για καφέδες και έρωτες που εναρμονίζονται περισσότερο με το κλίμα της ημέρας και τον ήλιο που ψήνει τα κεφάλια των υπομονετικών παρά με τους μύθους και τις αλήθειες που κουβαλάει η ιστορία του τεκτονισμού.

Σε κάθε άνοιγμα της πόρτας περνάνε στο εσωτερικό της αυλής δύο γκρουπ αυστηρά των 12 ατόμων. Ακολουθεί η επίδειξη της ταυτότητας και η καταγραφή κάποιων στοιχείων, μία υπογραφή και η πρώτη ενημέρωση για το κτίριο.

Εθελοντές κάνουν μια σύντομη αναδρομή στην ιστορία του. Ανεβαίνοντας τα μεγαλοπρεπή σκαλοπάτια και περνώντας πια στο εσωτερικό του, αφήνουμε τις ταυτότητές μας και εισερχόμαστε στην πρώτη από τις δύο αίθουσες συνολικά που θα είχαμε την ευκαιρία να δούμε, αυτή της αίθουσας υποδοχής.

Εύλογα δεν υπάρχουν περιθώρια για βήματα εκτός των προγραμματισμένων εντός του χώρου και η μυρωδιά είναι ακριβώς αυτή που φανταζόσουν. Μυρίζει παλιό, εντός και εκτός εισαγωγικών και η ατμόσφαιρα είναι επιβλητική ενώ σε συνάρτηση με όσα αντικρίζεις “ενισχύονται”, ανερυθρίαστα έστω για λίγο, κάποια από τα σενάρια που άκουγες έξω στην ουρά.

Η φωνή της εθελόντριας μας επαναφέρει στο εδώ και τώρα της πραγματικότητας εξηγώντας αρκετά συνοπτικά τι είναι όσα βλέπουμε κρεμασμένα στους τοίχους -όχι το τι συμβολίζουν αλλά πρακτικά το τι είναι- και δίνει μερικά στοιχεία για την αρχιτεκτονική. Στο συγκεκριμένο δωμάτιο δεσπόζει το επιβλητικό άγαλμα που αναπαριστά τους τρεις βαθμούς του τεκτονισμού (μαθητής, εταίρος, δάσκαλος) ενώ γύρω υπάρχουν διάφορα κειμήλια μέσα σε προθήκες, όπως μετάλλια και επιγραφές σημαντικών τεκτόνων.

Με την έντονη παρουσία του ξύλου, των πολυελαίων, των καθρεφτών και της ιδιαίτερης αρχιτεκτονικά οροφής, προκαλείται η αίσθηση πως βρίσκεσαι κάπου ανάμεσα σε μουσείο και σπίτι αστών της Θεσσαλονίκης παλιά.

Αποχωρούμε γρήγορα και ανεβαίνουμε την σκάλα με την ξύλινη κουπαστή για τον επόμενο όροφο πατώντας στην κόκκινη μοκέτα αλλά και το ιδιαίτερο ασπρόμαυρο πάτωμα δημιουργημένο όπως μας εξηγούν με πια παλιά τεχνική ψημένης άμμου πράγμα που το κάνει πολύ γερό και σπάνιο.

Συνεχίζουμε προς την δεύτερη ανοικτή αίθουσα προσπερνώντας κλειστές πόρτες με σκαλιστά σύμβολα, αναφορές γύρω σε ονόματα γνωστά όπως Σκουφάς, Τσακάλωφ, Κωνσταντινίδης, ασπρόμαυρες εικόνες προσώπων λιγότερο αναγνωρίσιμων τουλάχιστον για τους περισσότερους, συμβολισμούς και αριθμούς σαν σε γρίφους στο πάτωμα, έργα Τέχνης και άλλα, φτάνοντας στην αρκετά μεγαλοπρεπή -συγκριτικά με την πρώτη- επίσημη αίθουσα, όπου λαμβάνουν χώρα οι τεκτονικές εργασίες.

Ουσιαστικά στεκόμαστε ακριβώς πάνω από τον κινηματογράφο Μακεδονικόν. Εδώ δεσπόζουν παντού αρχαιοελληνικά και μεσαιωνικά σύμβολα, μία μεγάλη επιγραφή ψηλά στο βάθος με το σύνθημα της γαλλικής επανάστασης, «Ελευθερία, Ισότης, Αδελφότης», ξύλινες καρέκλες με δερμάτινη επένδυση στοιχισμένες δεξιά και αριστερά της αίθουσας αλλά και μία σειρά στο πίσω μέρος της σε χαμηλότερο των άλλων επίπεδο.

Το βλέμμα σου χάνεται και δεν ξέρεις πού να πρωτοκοιτάξεις. Σηκώνοντας το κεφάλι βλέπεις τον ζωδιακό κύκλο σε βιτρό περιμετρικά ενός μικρού θόλου, έναν έναστρο ουρανό που σχηματίζονται με απόλυτη ακρίβεια οι αστερισμοί, γύρω κιονόκρανα και πίσω από τον εξώστη να διακρίνονται βιβλιοθήκες.

Το έντονο χρώμα στους τοίχους και οι αναφορές στην Αρτ Νουβώ, το υπερυψωμένο επίπεδο στο βάθος με την διάταξη των καθισμάτων που δείχνει επιτηδευμένα διαφορετική από των υπολοίπων, τα ιδιαίτερα κηροπήγια και η αύρα του χώρου προκαλούν μια αίσθηση μυσταγωγίας. Το σίγουρο είναι πως πρόκειται για ένα απίστευτο αρχιτεκτονικό δημιούργημα.

Αφού καθίσαμε λίγα λεπτά στις θέσεις αφουγκραζόμενοι τον χώρο ξεκινάει η αποχώρησή μας κατεβαίνοντας την σκάλα, παίρνοντας πίσω τις ταυτότητές μας και βγαίνοντας αυτή την φορά από την πραγματικά μικρή πόρτα που βλέπαμε μόνο από έξω έως και σήμερα, στο πλάι του κτιρίου.

Η ξενάγηση διαρκεί περίπου δέκα λεπτά και περιορίζεται σε δύο αίθουσες με αναφορές σχεδόν αποκλειστικά -όπως είναι λογικό- στην αρχιτεκτονική του κτιρίου. Βγαίνοντας ξανά στην Φιλικής Εταιρείας είναι ήδη 15:00 και δεκάδες κόσμου εξακολουθούν να στέκονται στην ουρά η οποία πλέον καλύπτει ξεκάθαρα το πεζοδρόμιο όλου του τετραγώνου.

Μερικά σημεία της ιστορίας του Τεκτονικού Μεγάρου

Μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 1917 στη Θεσσαλονίκη και το τέλος του Ά Παγκοσμίου Πολέμου ιδρύεται ο Αποταμιευτικός και Πιστωτικός Συνεταιρισμός Ελεύθερων Τεκτόνων «Ο Φίλιππος». Τα μέλη του Συνεταιρισμού αποφασίζουν να αποκτήσουν στέγη στη Θεσσαλονίκη και να ενώσουν μελλοντικά τις τότε υπάρχουσες Στοές της πόλης που έδρευαν σε διάφορες πολυκατοικίες εντός αστικού ιστού. Έτσι το 1931 ο “Φίλιππος” αποκτά τα οικόπεδα που βρίσκονται σήμερα επί της Δημ. Μαργαρίτη και Φιλ. Εταιρείας ξεκινώντας την υλοποίηση της ανέγερσης του κτιρίου. Το Τεκτονικό Μέγαρο ξεκίνησε να κτίζεται το 1932 και ολοκληρώθηκε το 1935 / Αρχιτέκτονες Γ. Μανούσος και Συμεών Μυλωνάς. Αρχικά κατασκευάστηκε η ανατολική πτέρυγα του κτιρίου, έπειτα η αίθουσα στο ισόγειο και η βορειοανατολική πλευρά. Πρόκειται για μία από τις πιο παλιές και ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής Μεγάλες Στοές στην Ευρώπη. Κατά την διάρκεια της γερμανικής κατοχής το Μέγαρο επλήγη σημαντικά από την καταστροφή σπάνιων βιβλίων, αγαλμάτων και κειμηλίων. Στον μεγάλο σεισμό του 1978 στη Θεσσαλονίκη, το Μέγαρο επλήγη ξανά και χαρακτηρίστηκε “κόκκινο”. Περί το 1985 ήταν ξανά επισκευασμένο και ανακαινισμένο και σήμερα στεγάζει όλες τις τεκτονικές ομάδες της πόλης.