Ο Χάρτης της πόλης: Κρατικό Ωδείο υπό έξωση

Λέξεις-Εικόνες: Νένα Καζαντζίδου

Στο νούμερο 15 της οδού Φράγκων στέκεται επιβλητικό το κτίριο του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης. Αυτό όμως, ίσως το ήξερες.

Πόσοι όμως γνωρίζουμε πως στο παρελθόν έχει στεγάσει ακόμη και το ΙΚΑ, ή πως «κουβαλάει» μια ιστορία ανατίναξης; Ή ακόμη πόσοι έχουμε παρατηρήσει τα αγάλματα που βρίσκονται στην αυλή του κτιρίου;

Το σημερινό κτίριο του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης, λοιπόν, βρίσκεται στην περιοχή που παλιά ήταν οι «φραγκομαχαλάδες», μια πολύ πλούσια περιοχή της παλιάς Θεσσαλονίκης.

Από αρχιτεκτονικής σκοπιάς το κτίριο αποτελεί ένα εκλεκτικιστικό δείγμα με νεομπαρόκ στοιχεία και πολλές επιδράσεις από την γαλλική αρχιτεκτονική. Κυρίαρχο στοιχείο στην οργάνωσή του αποτελεί το εσωτερικό αίθριο, το οποίο στο ισόγειο εμφανίζεται κλειστό με θολωτή τζαμωτή στέγαση. Άλλο χαρακτηριστικό είναι η επίστεψη του μεγάλου εξώστη με φεγγίτη με αναγεννησιακά στοιχεία.

Ακόμη, στην πρόσοψη του κτιρίου υπάρχει κι επιγραφή με τα ονόματα των αρχιτεκτόνων, Barouh και Amar. Επιπλέον, τα αγάλματα που βρίσκονται στον κήπο παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς είναι του 20ου αιώνα και είχαν εισαχθεί από ευρωπαϊκές χώρες.

Την επόμενη φορά, λοιπόν, που θα περάσεις από εκεί στάσου στο απέναντι πεζοδρόμιο για να παρατηρήσεις τις εξαιρετικές αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες, τα αγάλματα, το μεγάλο εξώστη και την εντυπωσιακή σκάλα, αλλά και κάτι ακόμη. Τις περισσότερες φορές τα συνθήματα στους τοίχους απλά τους βρωμίζουν. Σπάνια γράφουν κάτι που θα «φωτίσει» το νου του περαστικού που θα τα κοιτάξει. Σ’ αυτά τα φωτεινά συνθήματα ανήκει κι αυτό που υπάρχει έξω από το κρατικό ωδείο μιας κι είναι το πιο ταιριαστό σύνθημα που θα μπορούσε να γραφτεί:

«Ας απελευθερώσουμε την έκφραση» συνοδευόμενο από μουσικές νότες…

Το 2013, λοιπόν, ας απελευθερώνουμε την έκφραση…

Κτίστηκε μετά το 1903 στη θέση που ήταν από το 1826 το αρχοντικό μιας από τις πλουσιότερες και σπουδαιότερες οικογένειες της Θεσσαλονίκης, των Άμποτ που κατάγονταν από τη Σκοτία. Eκεί μάλιστα είχε φιλοξενηθεί ο σουλτάνος Αβδούλ Μετζιτ, το 1858 που είχε επισκεφτεί την πόλη. Λίγα χρόνια αργότερα ο Τζέικ Άμποτ, πλούσιος έμπορος και κτηματίας καταστρέφεται οικονομικά, λόγω της σπάταλης ζωής του και πουλάει το αρχοντικό του στην Οθωμανική Τράπεζα, η οποία ιδρύει υποκατάστημα στη Θεσσαλονίκη το 1863.

Τον Απρίλιο του 1903 το παλιό κτίριο «έζησε» την πιο τραγική στιγμή του. Κατά τα «Απριλιανά του 1903» Βούλγαροι «γεμιτζήδες», δηλαδή βαρκάρηδες, το ανατίναξαν και μάλιστα με έναν «υπόγειο» τρόπο. Συγκεκριμένα, νοίκιασαν ένα μπακάλικο κι έναν ακόμη χώρο που στεγάζονταν σε δύο διπλανά κτίρια. Έτσι, άρχισαν να σκάβουν μεταφέροντας τα μπάζα με τη μορφή εμπορευμάτων μαναβικής για να μην κινήσουν υποψίες και κατάφεραν να φτιάξουν δύο σήραγγες που επικοινωνούσαν μεταξύ τους και τον Απρίλιο ανατίναξαν το κτίριο με αποτέλεσμα να καταστραφεί με εξαίρεση ένα τμήμα της πρόσοψης που είχε μερικές φθορές, ενώ υπήρξαν και πολλοί νεκροί.

Μετά από τη μεγάλη καταστροφή ο περίφημος αρχιτέκτονας της εποχής Βιταλιάνο Ποζέλι που είχε συνεργαστεί σε πολλά έργα με τις οθωμανικές αρχές, σχεδίασε το νέο οικοδόμημα διατηρώντας τον κάνναβο της πρόσοψης του πρώτου κτιρίου, ενώ τα επόμενα χρόνια έγιναν διάφορες επισκευές και προσθήκες σύμφωνα με μελέτες των μηχανικών Πλέυμπερ (1921) και Μοδιάνο (1924). Κατα τη διάρκεια της μεγάληε πυρκαγιάς του 1917, το κτίριο προστατεύεται από πυροσβεστικές δυνάμεις και διασώζεται με ελάχιστες ζημιές.

Μέχρι το 1930 εξακολουθεί να λειτουργεί εκεί το υποκατάστημα της Οθωμανικής Τράπεζας ώσπου το 1949 το κτίριο περιήλθε στο ΙΚΑ και παρέμεινε σε αυτό ως το 1978, οπότε εγκαταλείπεται λόγω των καταστροφών από τον σεισμό. Μάλιστα στην πρόσοψη φαίνεται και σήμερα η επιγραφή «Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων». Έπειτα το 1983, μετά από μικροεπεμβάσεις στο εσωτερικό προκειμένου το κτίριο να μπορέσει να ανταποκριθεί στη νέα του χρήση παραχωρήθηκε στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης όπου η αρχική συμφωνία εκμετάλλευσής του ήταν για 15 χρόνια, όμως στη συνέχεια επεκτάθηκε και μέχρι σήμερα λειτουργεί εκεί το ωδείο που όμως τελεί υπό έξωση από το ΙΚΑ. Την άνοιξη που μας πέρασε ένας δικαστικός επιμελητής παρέδωσε στη διευθύντρια του Ωδείου απόφαση έξωσης εκτελεστέα εντός πέντε ημερών. Τότε οι άνθρωποι του Ωδείου, μαθητές και δάσκαλοι, υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν το κτίριο.

Πριν ένα μήνα η Parallaxi με το Θεσσαλονίκη Αλλιώς, ξεκίνησε την ανακαίνιση ενός μεγάλου χώρου στο κτίριο, βασισμένη σε χορηγίες. Η διοίκηση του Ωδείου, αλλά και ο Δήμος προσπαθούν μήνες τώρα να εντάξουν το κτίριο σε πρόγραμμα ΕΣΠΑ που θα εξασφαλίσει την ανακαίνιση και την συνέχιση λειτουργίας του. Ο Πολιτισμός στη χώρα αυτή βρίσκεται επισήμως υπό δίωξη. Μετά την παρέμβαση του δημάρχου οι διαδικασίες έξωσης είχαν σταματήσει και όλοι νόμιζαν ότι κάπου εκεί θα τελείωνε και η περιπέτεια. Μάλιστα ο υπουργός πολιτισμού είπε στους δημοσιογράφους είπε ότι «σε καμία περίπτωση δεν θα βγουν στον δρόμο εργαζόμενοι». Ο δήμαρχος δεσμεύτηκε στην κάλυψη μέρους του ενοικίου του. Μια νέα απειλή εμφανίζεται στον ορίζοντα. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Voria, επιχειρηματικός όμιλος με διεθνή δραστηριότητα κάνει προσφορά στο ΙΚΑ για την απόκτηση του κτιρίου έναντι 6 εκατομμυρίων ευρώ. Η προσφορά μοιάζει απίστευτα μεγάλη για να αρνηθεί το ΙΚΑ και τώρα μένει το ηθικό μέρος μιας τέτοιας απόφασης και η διευθύντρια του Ωδείου ειδοποιήθηκε πως μέχρι τα Χριστούγεννα θα προχωρήσει η έξωση. Το ωδείο παραμένει χωρίς διοικητικό συμβούλιο από τον Αύγουστο, οι νέοι του εισακτέοι δεν έχουν ανακοινωθεί και φυσικά δεν έχουν ξεκινήσει μαθήματα για κείνους. Ο υπουργός δεν μοιάζει να είναι άξιος των περιστάσεων και να ανταποκριθεί στις δεσμεύσεις του αποφεύγοντας να συναντήσει τους ανθρώπους του Ωδείου. Το μέλλον του μοιάζει και πάλι αμφίβολο…