Ο Χάρτης της πόλης: Το σπίτι του ποιητή

της Νένας Καζαντζίδου

Η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη που μεταξύ άλλων φημίζεται και για το γεγονός πως είτε αποτελεί τη γενέτειρα, είτε τόπο διαμονής πολλών καλλιτεχνών και συγγραφέων. Ένας από αυτούς ήταν και ο Μανόλης Αναγνωστάκης.

Ο Μανώλης Αναγνωστάκης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 10 Μαρτίου του 1925. Σπούδασε Ιατρική και ειδικεύτηκε ως ακτινολόγος στη Βιέννη. Πήρε μέρος στην Αντίσταση και για την πολιτική του δράση στο φοιτητικό κίνημα φυλακίστηκε στο διάστημα 1948-1951.

Το 1949 καταδικάστηκε σε θάνατο από έκτακτο στρατοδικείο για τις ιδέες του και χαρακτηρίστηκε ως ο «ποιητής της ήττας», καθώς με τους στίχους του εξέφρασε τη διάψευση των οραμάτων της Αριστεράς. Το ποιητικό του έργο καθόρισε την ομάδα των στρατευμένων ποιητών της μεταπολεμικής ποίησης.

Τα δημοσιευμένα ποιήματα που άφησε πίσω του είναι 88 και γράφτηκαν από το 1941 έως το 1971. Τα επόμενα χρόνια ακολούθησε σιωπή. «Στο αλλοιωμένο τοπίο της εποχής μας δεν θα ξαναγράψω», είχε ξεκαθαρίσει, αφού «το έργο μου το ολοκλήρωσα. Επιλέγω τη σιωπή». Έφυγε από τη ζωή τα ξημερώματα της 23ης Ιουνίου 2005 σε ηλικία 80 ετών.

Καταβεβλημένος από χρόνια αναπνευστικά και καρδιαγγειακά προβλήματα άφησε την τελευταία του πνοή στο νοσοκομείο «Αμαλία Φλέμινγκ» όπου μεταφέρθηκε εσπευσμένα.

Τη Θεσσαλονίκη την αγάπησε πολύ. Άλλωστε σε αυτή γεννήθηκε και μεγάλωσε. Η αγάπη μάλιστα που της έτρεφε είναι εμφανής σε πολλά από τα ποιήματά του. Ήταν παιδί της πυρίκαυστης καρδιάς της πόλης, της Πλατείας Δικαστηρίων.

Στις αρχές της δεκαετίας του 70’ μάλιστα είχε τη «Βιβλιοθήκη», ένα προοδευτικό βιβλιοπωλείο στη Χρυσοστόμου Σμύρνης. Αξίζει, λοιπόν, να εντοπίσουμε στο χάρτη της πόλης το σπίτι του που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Μητροπολίτου Γενναδίου και Ιουστινιανού, δηλαδή λίγο πιο πάνω από την Αριστοτέλους. Σε αυτό γεννήθηκε και έμεινε μαζί με όλη την οικογένειά του ως το 1941. Είναι ένα τριώροφο κτίριο με ημιυπόγειο και με πολλά ανοίγματα.

Μόνο στη μία όψη υπάρχουν 12 (!) παράθυρα. Ενδιαφέρον προκαλούν οι επιστέψεις των παραθύρων που ενώ στον πρώτο όροφο ακολουθούν το ρεύμα του νεοκλασικισμού, στους άλλους δύο ορόφους είναι απόλυτα λιτές και διακριτικές. Η είσοδος είναι επί της οδού Μητροπολίτου Γενναδίου και υπάρχει ακόμη η υπέροχη ξύλινη πόρτα, που ωστόσο έχει «πέσει» θύμα των τωρινών ιδιοκτητών (Στο σπίτι στεγάζεται σήμερα το οπαδικό κίνημα του Ηρακλή, η Αυτόνομη Θύρα 10). Αυτό που ζήλεψα ήταν οι δύο εξώστες στη νότια όψη του σπιτιού. Ίσως φταίει η αγάπη που έχω στο Μανόλη Αναγνωστάκη που αμέσως μπόρεσα να τον φανταστώ να περιφέρεται εκεί, ίσως όμως και να μη φταίει.

Γι’ αυτό σου προτείνω να διασχίσεις κι εσύ την οδό Ιουστινιανού και να σταθείς για λίγο κάτω από τους εξώστες αυτούς. Θα μεταφερθείς σε μια άλλη εποχή. Αν μάλιστα συναντήσεις κάποιον που είχε την τύχη να γνωρίζει τον Μανόλη Αναγνωστάκη θα σου πει πως ήταν πολύ σεμνός, πανύψηλος και λίγο γυρτός, με μεγάλα γυαλιά και παχύ μουστάκι, είχε εκφραστικά μάτια και μια μόνιμη παιδικότητα στο πρόσωπό του που συνδυαζόταν άψογα με το χαρακτηριστικό του χιούμορ. Έτσι, τώρα που ξέρεις και πως έμενε στην πόλη σου αυτός ο σπουδαίος ποιητής έχω να σου προτείνω κάτι. Διάβασέ τα ποιήματά του και θα δεις πως θα τον αγαπήσεις. Και την επόμενη φορά που θα φιλοξενήσεις κάποιον φίλο σου από μια άλλη πόλη, πήγαινέ τον μια βόλτα στο σπίτι του Μανόλη Αναγνωστάκη και μίλησέ του γι’ αυτόν που άρχισε να αλλάζει τον κόσμο από τα 17 του. Δεν ξέρω για εσάς, πάντως εμένα με συναρπάζει να ξεχνιέμαι σκεπτόμενη τον τρόπο με τον οποίο θα περνούσε τις μέρες του σε αυτό το σπίτι ένας μεγάλος ποιητής όπως ο Μανόλης Αναγνωστάκης φτιάχνοντας εικόνες της ζωής του στο μυαλό μου.

Υ.Γ.: Σκέφτηκα να κάνω την αρχή και να μοιραστώ το αγαπημένο μου ποίημά του. Και για δες, έχει και μια αρχιτεκτονική αναφορά…

“Για τους ερωτευμένους που παντρεύτηκαν

Για το σπίτι που χτίστηκε

Για τα παιδάκια που μεγάλωσαν

Για τα πλοία που άραξαν Για τη μάχη που κερδήθηκε

Για τον άσωτο που επέστρεψε

Για όλα όσα τέλειωσαν χωρίς ελπίδα πια”.

Αφιέρωση – Μανόλης Αναγνωστάκης

*Οι φωτογραφίες είναι της Νένας Καζαντζίδου