Ο Χάρτης της πόλης: Βίλλα Μορντώχ

της Νένας Καζαντζίδου

Έχουμε πει για κρυμμένους αρχιτεκτονικούς θησαυρούς της πόλης μας, έχουμε πει για «ξεχασμένους» θησαυρούς, αλλά αν θέλουμε να είμαστε αισιόδοξοι θα πρέπει να λέμε για τους ολοφάνερους αρχιτεκτονικούς θησαυρούς που κάθε φορά που περνάμε από μπροστά τους μας θυμίζουν γιατί είναι όμορφο να ζούμε στη Θεσσαλονίκη. Ένας τέτοιος θησαυρός είναι η Βίλλα Μορντώχ που στολίζει τη διασταύρωση των οδών Βασιλίσσης Όλγας και 25ης Μαρτίου.

Η Βίλλα Μορντώχ κτίστηκε για τον Τούρκο μέραρχο Σεϊφουλάχ πασά, σε σχέδια του γνωστού αρχιτέκτονα Ξ. Παιονίδη, το 1905. Η χρονολογία αυτή επαληθεύεται και από την υπογραφή του Τούρκου καλλιτέχνη των τοιχογραφιών του κτιρίου που φέρουν το έτος κατασκευής τους σε αραβική γραφή: «Νουρεντίν 1905». Για το όνομα «Μορντώχ» ευθύνεται η οικογένεια Μορντώχ που κατοίκησε εκεί από το 1930 ως το 1940.

Όπως ολόκληρη η περιοχή των εξοχών της Βασιλίσσης Όλγας με τους περίφημους «πύργους» που εμφανίστηκαν κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, έτσι και η Βίλλα Μορντώχ που ανήκει σε αυτήν την περιοχή αποτελεί δείγμα εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής. Είναι διώροφη και κεραμοσκεπής ενώ έχει ημιυπόγειο και σοφίτα. Χαρακτηριστική είναι η συνύπαρξη νεοκλασικών, αναγεννησιακών, baroque και art-nouveaux στοιχείων τα οποία μάλιστα διαφοροποιούνται στις όψεις, υπογραμμίζοντας έτσι στον επισκέπτη το μορφολογικό πλουραλισμό του κτηρίου.

Επιπλέον, η γωνιακή πυργοειδής διαμόρφωση με τον τρούλο προσδίδει μια ιδιαιτερότητα στη Βίλλα. Ενδιαφέρον βέβαια παρουσιάζει και η ζωγραφική διακόσμηση του αρχοντικού, που σε ορισμένες αίθουσές του σώζεται σε μεγάλη έκταση. Εντύπωση προκαλούν τα αραβικά που είναι γραμμένα στο αέτωμα της πρόσοψης του κτιρίου και γράφουν «μασαλά» που σημαίνει «τι ωραίο».

Το «ωραίο» αυτό κτίριο χρησιμοποιήθηκε από την Γκεστάπo κατά τη διάρκεια του πολέμου, αργότερα από την ΕΛΑΣ, ενώ στη συνέχεια και γύρω στο 1947 από την ελληνική βασιλική αεροπορία. Από το 1947 ως το 1950 λειτούργησε εκεί η παιδόπολη «Αγία Ειρήνη» και από το 1952 ως το 1973 νοικιάστηκε στο ΙΚΑ. Το κτίριο ανήκει στον δήμο Θεσσαλονίκης και από το 1986 ως πριν λίγο καιρό στέγαζε τη Δημοτική Πινακοθήκη που ιδρύθηκε το 1966 και το Ε’ Δημοτικό διαμέρισμα. Σήμερα έχει την έδρα της εκεί το Τμήμα Τουρισμού, αφού η Αντιδημαρχία Πολιτισμού που μετακόμισε εκεί πέρσι μετακινήθηκε και πάλι και εγκαταστάθηκε στο Κέντρο Μουσικής στο Λιμάνι και το Ε’ Διαμέρισμα, που κατέλαβε και τον όροφο του κτιρίου εκτός από το υπόγειο στο οποίο περιοριζόταν όλα αυτά τα χρόνια. Κρίμα που ένα κτίριο τεράστιας αρχιτεκτονικής αξίας έπαψε να είναι και χώρος Πολιτισμού. Βέβαια, εκτός από όσα γίνονται στο εσωτερικό της, αξίζει και μια βόλτα μόνο για τον υπέροχο κήπο της, μιας και έχουν τοποθετηθεί ακόμη και παγκάκια για τους επισκέπτες. Συνήθως θα δεις παιδάκια να παίζουν και μαμάδες με καροτσάκια. Μια όαση όμορφων εικόνων, δηλαδή, ανάμεσα στο θόρυβο της πόλης.