Πάμε στα παλιά σινεμά με τους ζωγράφους της Θεσσαλονίκης

Η εξάπλωση του κινηματογράφου ξεκινάει στις αρχές του 1896. Στη Θεσσαλονίκη πρωτοεμφανίζεται λίγους μήνες αργότερα, στα μέσα του 1897, αμέσως μετά την λήξη του ελληνοτουρκικού πολέμου (18 Απριλίου έως 19 Μαΐου 1897). Στα Βαλκάνια η πρώτη κινηματογραφική προβολή γίνεται στο Βελιγράδι στις 6 Ιουνίου 1896, ενώ τον Νοέμβριο του ιδίου χρόνου γίνεται στην Αθήνα και τον Δεκέμβριο στην Κωνσταντινούπολη.

Στη Θεσσαλονίκη η πρώτη προβολή ταινίας έγινε στις 3 Ιουλίου 1897. Όπως μας πληροφορεί η εφημερίδα Journal de Salonique στο φύλλο της 4ης Ιουλίου 1897: «ο κινηματογράφος έκανε χθες το ντεμπούτο του στη σάλα Καφέ-μπυραρία Η Τουρκία». Το πρόγραμμα περιλάμβανε ταινίες των αδελφών Λυμιέρ από την Γαλλία.

Ο πρώτος κινηματογράφος τα «Ολύμπια», στην παραλία, ανοίγει το 1903 από τον Πλούταρχο Ιμπροχώρη. Το 1905 λειτουργεί ο κινηματογράφος στον Κήπο του Λευκού Πύργου, το 1911 εγκαινιάζεται το «Πατέ» με 860 θέσεις και τον επόμενο χρόνο το «Μοντέρν», που αργότερα θα μετονομασθεί πρώτα «Εθνικόν» και στη συνέχεια «Κεντρικόν».

Ιδιοκτήτης του «Μοντέρν» ήταν ο Εβραίος Σεγούρα και η αίθουσα κάθε Σάββατο, που ήταν αργία για τους Εβραίους, γέμιζε από τις οικογένειες τους που παρακολουθούσαν το έργο «τρώγοντας σακούλες πασατέμπο, που τα τσόφλια τους άσπριζαν το πάτωμα σαν χιόνι και έπιναν γκαζόζες και σινάλκο σχολιάζοντας ή επεξηγώντας στη γλώσσα τους, στους γέρους και τα παιδιά, την εξέλιξη του έργου».

Μετά την πυρκαγιά του 1917 δημιουργείται το «Πάνθεον» στη λεωφόρο Αμύνης 31. Με την έλευση των προσφύγων μετά την Μικρασιατική καταστροφή, το 1925, το Γενί Χαμάμ (πίσω από τον Άγιο Δημήτριο) μετατρέπεται σε κινηματογράφο με το όνομα «Αίγλη» και το 1932 εγκαινιάζεται το «Αλκαζάρ» στην αυλή του τζαμιού Χαμζά Μπέη.

Όνομα που παραπέμπει στην Ισπανία φέρει και ο κινηματογράφος «Αλάμπρα». Τέλη Ιουνίου του 1925 εμφανίζεται και ο κινηματογράφος «Κουρσάλ» πάνω σε πλοίο αγκυροβολημένο στον Λευκό Πύργο. Όπως γράφει ο Κ. Τομανάς «μια φαρδιά σανίδα με κάγκελα εκατέρωθεν, οδηγούσε από το μουράγιο στο κατάστρωμα, όπου είχαν τοποθετηθεί τα καθίσματα και η οθόνη, ένα μεγάλο λευκό καραβόπανο, που κυμάτιζε σαν σημαία στο βραδινό αεράκι, με αποτέλεσμα οι εικόνες να μην είναι και τόσο καθαρές».

Τον Αύγουστο του 1925 η εφημερίδα «Μακεδονία» χαρακτηρίζει το «Κουρσάλ» ως «παρδαλή μαούνα» και ψέγει τον δήμαρχο που δεν την καίει. Στο τέλος του καλοκαιριού το «Κουρσάλ», «ο περίφημος πλωτός κινηματογράφος, έλαβε πάλιν την μορφήν παλιομαούνας και κατέλαβε την προτέραν του θέσιν μεταξύ των ρημαγμένων καραβιών» γράφει το αθηναϊκό περιοδικό «Κινηματογραφικός Αστέρας».

Το 1926 υπήρχαν επτά κινηματογράφοι στη Θεσσαλονίκη. Στα τέλη Νοεμβρίου του ιδίου χρόνου εγκαινιάζονται τα «Διονύσια» που, μαζί με τα θεωρεία, αριθμεί 1.000 καθίσματα. Η πρόσοψη του κτιρίου μιμείται την αρχιτεκτονική αιγυπτιακού ναού και βρίσκεται στην οδό Αγίας Σοφίας, λίγο πριν την Τσιμισκή.

Πέντε χρόνια αργότερα, τον Νοέμβριο του 1930, εγκαινιάζεται ο κινηματογράφος «Ηλύσια», του οποίου «αι εξωτερικαί εμφανίσεις του νεόδμητου κτιρίου είναι πολύ ανώτεραι πολλών μεγάλων κινηματογράφων της Ευρώπης».

Υπάρχουν και άλλοι κινηματογράφοι όπως το «Σπλέντιτ», το «Αχίλειον», ο «Απόλλων», «Κυβέλεια», «Νέον Εθνικόν», «Φοίνιξ», το «Πάνθεον» στην πλατεία Βαρδαρίου και το «Αττικόν» στην αρχή της Εγνατίας, σχεδόν απέναντι από το ξενοδοχείο «Βιέννη». Το «Αττικόν», τον Ιούνιο του 1930 κατέρρευσε από εκσκαφή σε διπλανό οικόπεδο και ανοικοδομήθηκε εκ νέου.

Στην περίοδο της κατοχής οι κινηματογράφοι «Διονύσια», «Πατέ» και «Παλλάς» μετατρέπονται σε κινηματογράφους για την εξυπηρέτηση των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής, ενώ τα «Ηλύσια» παραχωρούνται στον ιταλικό στρατό. Στο τέλος της δεκαετίας του 1940 λειτουργεί ο κινηματογράφος «Ολύμπιον» στην πλατεία Αριστοτέλους. Το 1964 υπάρχουν στην πόλη 54 κινηματογραφικές αίθουσες πρώτης και δεύτερης προβολής και έξι χρόνια αργότερα, το 1970, 94 αίθουσες.

Πηγές:

Α) Κ. Τομανάς «Οι κινηματογράφοι της Παλιάς Θεσσαλονίκης» Β) Ν. Θεοδοσίου «Οι παλιοί κινηματογράφοι της Θεσσαλονίκης».

Διαβάστε περισσότερα κείμενα του Άρη Παπάζογλου ΕΔΩ.