Πλατεία Διοικητηρίου: Μια ανοιχτή πληγή στην καρδιά της Θεσσαλονίκης

Λέξεις: Τάσος Τζήκας*

Στη δεκαετία του ’60, η Θεσσαλονίκη ζούσε κυρίως στις γειτονιές και στις πλατείες της. Θυμάμαι ότι η Αγίου Δημητρίου είχε κυβόλιθους και η απόσταση από την εκκλησία των 12 Αποστόλων μέχρι τον Άγιο Δημήτρη φάνταζε τεράστια στα παιδικά μου μάτια. Την πρωτοκάναμε, με τα αδέρφια μου τον Γιώργο και τον Δημήτρη, τον Οκτώβριο, νομίζω, του ’68, όταν για πρώτη φορά μάς πήγε η μητέρα μας στη γιορτή του Πολιούχου της πόλης.

Μέναμε στο 12, διαγώνια απέναντι από τον κινηματογράφο Αγγέλικα και λίγο πριν από τη γωνία με την οδό Κάλβου. Δύο ήταν οι βασικές διαδρομές της παιδικής μου καθημερινότητας. Η πρώτη ήταν η σχολική, κάθε πρωί, που με οδηγούσε μέσω της Παπαζώλη και της Αντιγονιδών στο μεγάλο κτιριακό συγκρότημα στη γωνία Κρυστάλλη και Συγγρού, που στέγαζε τα 4 δημοτικά σχολεία (55ο, 56ο, 57ο και 58ο) και το Δ’ Γυμνάσιο. Η δεύτερη ήταν η ποδοσφαιρική, που την έκανα, σχεδόν κάθε απόγευμα, μέσω της Ολύμπου και της Ίωνος Δραγούμη, και κατέληγε στην αγαπημένη Πλατεία Διοικητηρίου, για να συναντήσω τους φίλους μου και να παίξω ποδόσφαιρο.

Στη μαρμάρινη και διεπίπεδη αυτή Πλατεία που υπήρξε, για δεκαετίες, το νεανικό και αθλητικό κέντρο μιας μεγάλης γειτονιάς, η οποία ξεκινούσε από την Παπαρρηγοπούλου και τα Δυτικά Τείχη και εκτεινότανε μέχρι τη Ρωμαϊκή Αγορά, έχοντας νότια και βόρεια, άτυπα σύνορα, την Εγνατία και την Ολυμπιάδος.

Τα απογεύματα οι δρόμοι γίνονταν παιδικά ποτάμια που συναντιόντουσαν στα «Μάρμαρα», όπως ήταν το «χαϊδευτικό όνομα» της Πλατείας Διοικητηρίου, για να αναμετρηθούν παρέες και γειτονιές στα αυτοσχέδια απογευματινά «ντέρμπι», που οι μεγαλύτεροι παρακολουθούσαν σκαρφαλωμένοι στα μαρμάρινα σκαλοπάτια.

Εκεί δίναμε και τα πρώτα αμήχανα ραντεβού, μετά το φροντιστήριο των αγγλικών, και ξεκινούσαμε τις βόλτες προς την Αριστοτέλους και τον Λευκό Πύργο.

Εκεί μεγαλώσαμε, ματώσαμε τα γόνατά μας, μάθαμε να κερδίζουμε και να χάνουμε και ακούσαμε ιστορίες για ποδοσφαιρικά παιχνίδια στα οποία συμμετείχε ο Γιώργος Κούδας, με τους παιδικούς του φίλους, ακόμα και όταν πια έπαιζε στον ΠΑΟΚ και στην Εθνική Ελλάδας.

Σ΄ αυτή τη μαγική Πλατεία μάθανε επίσης τα μυστικά του ποδοσφαίρου ποδοσφαιριστές όπως: ο Γιάννης Γιακουμής, ο Διονύσης Ψωμιάδης, ο Κώστας Παπαϊωάννου, ο Χρήστος Εμβολιάδης, ο Γιώργος Λυσαρίδης, ο Κώστας Λεπτοκαρύδης και ο Παναγιώτης Μηλιωρίτσας, που ο καθένας τους έγραψε τη δική του ποδοσφαιρική ιστορία.

Σ΄ αυτή την εμβληματική Πλατεία που στα παιδικά μας μάτια ήταν κάτι ανάμεσα στο Γουέμπλεϊ και στο Μπερναμπέου, παρακολούθησα άπειρες ώρες να κάνουν τους ακροβατικούς ελιγμούς τους οι μικροί ποδοσφαιρικοί μου ήρωες: ο Νίκος Γουργούμης, ο Θόδωρος Γκιούρης και ο Γιώργος Μάντζας.

Θέλω να πω με άλλα λόγια ότι αν μια Πλατεία είναι κυρίως η κοινωνική «καρδιά» μιας γειτονιάς, η πλατεία Διοικητηρίου ήταν συγχρόνως η κοινωνική, η αθλητική και η νεανική «καρδιά» της δικιάς μας γειτονιάς.

Κατασκευάστηκε το 1937, στον χώρο που μέχρι την πυρκαγιά του 1917 υπήρχαν παράγκες και χαμόσπιτα και στη συνέχεια μία χωμάτινη μεγάλη αλάνα. Όσον αφορά τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, το ύφος και τη χρήση των υλικών, ακολούθησε χρονολογικά το πνεύμα της εποχής του μεσοπολέμου.

Θύμιζε αντίστοιχες μαρμάρινες και μνημειακές πλατείες της Ρώμης, όπως η Piazza di Spagna και η Piazza Venezia.

Για περίπου μισόν αιώνα υπήρξε σίγουρα η πιο ωραία Πλατεία της Θεσσαλονίκης, μαζί με την Αριστοτέλους, και μια από τις πιο λειτουργικές της Ελλάδας, εκείνης της περιόδου.

Η καταστροφή της συντελέστηκε το 1992, όταν η τότε διοίκηση του Δήμου Θεσσαλονίκης αποφάσισε να κατασκευάσει υπόγειο parking, χωρίς να πάρει υπόψη της την ύπαρξη αρχαίων κτισμάτων, τα οποία αναδύθηκαν με τα πρώτα σκαψίματα. Ήταν μοιραίο λάθος για την κανονικότητα στην καθημερινή ζωή της πόλης, που το πληρώνουν από τότε ακριβά οι κάτοικοι της περιοχής.

Σήμερα η παλιά πλατεία Όνειρο, είναι μία ανοιχτή πληγή στο αστικό σώμα της πόλης, αφού τα αρχαία ευρήματα χορταριάζουν, χωρίς να τα επισκέπτεται κανείς, και τα μάρμαρα περιμένουν μάταια σ’ ένα οικόπεδο στη Νέα Ελβετία να αναστηλωθούν, όπως είχε υποσχεθεί ο Δήμος.

Εν τω μεταξύ σ’ έναν αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που έγινε το 1998 η μελέτη της εταιρείας Schema 4 πήρε το πρώτο βραβείο, αλλά δεν υλοποιήθηκε ποτέ.

Κι ύστερα εμφανιστήκαμε εμείς.

Οι Φίλοι της Πλατείας Διοικητηρίου. Παλαιοί και νέοι κάτοικοι της περιοχής, συμμαθητές στο Δ’ Γυμνάσιο και συναθλητές στις ομάδες της Μεγάλης μας Γειτονιάς, κυρίως στον ΠΑΟΔ και στη Νίκη, που μας συνδέουν ακόμη και σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, μνήμες σμιλευμένες από τα Μάρμαρα της Πλατείας.

Βασικός μας στόχος να δρομολογηθεί αμέσως η ανάπλαση με πρώτο βήμα την επικαιροποίηση της βραβευμένης πρότασης, που θα συνδυάζει στοιχεία από το ύφος και τη λειτουργικότητα της παλαιάς Πλατείας Διοικητηρίου και τις σύγχρονες ανάγκες της περιοχής., αλλά θα επιτρέπει και την απρόσκοπτη είσοδο των επισκεπτών στα αρχαία ευρήματα. Στις συναντήσεις εργασίας που διοργανώσαμε, φάνηκε ότι συμφωνούν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς: Ο Δήμος Θεσσαλονίκης, η Εγνατία Οδός, η Αρχαιολογική Υπηρεσία, η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και το Υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης.

Οι μόνοι αντίπαλοι είναι ο χρόνος και η γραφειοκρατία. Αυτή τη φορά πρέπει να τους κερδίσουμε.

*Ο Τάσος Τζήκας είναι πρόεδρος της ΔΕΘ-Helexpo

Διαβάστε ακόμα: