Ίδια ερωτήματα, ίδιοι φόβοι, ίδιοι «βρικόλακες»

H κ. Καλαϊτζή, μας μιλά για την πετυχημένη παράσταση του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κοζάνης, «Βρικόλακες», του Ίψεν που έρχεται να κατακτήσει το θεατρόφιλο κοινό της πόλης. Η ίδια επιμελείται την απόδοση και τη σκηνοθεσία του έργου.  «Γι’ αυτό και τα τελευταία χρόνια προτιμώ να μεταφράζω ή να διασκευάζω εγώ τα κείμενα που δουλεύω. Ίσως και γιατί πριν τα δω τα κείμενα έχω την ανάγκη να τα ακούσω.»

Παρακολουθούμε με αμείωτο ενδιαφέρον και ψυχογραφικές κορυφώσεις τον αγώνα μιας γυναίκας να ελευθερωθεί από τα δεσμά μιας συντηρητικής κοινωνίας. Το γυναικείο φύλο φαίνεται να παραγκωνίζεται ιστορικά και να δίνει τις πιο αυτονόητες μάχες. Τα αμείλικτα ερωτήματα του Ίψεν ταξιδεύουν στο χρόνο και στην εξέλιξη της κοινωνίας, παραμένοντας διαχρονικά αναπάντητα. «Τα ερωτήματα του Ίψεν εξακολουθούν να μας απασχολούν. Επειδή στα έργα του μας δείχνει το πώς εσωτερικεύουμε ως άτομα την κοινωνική παθογένεια κι αυτό είναι κάτι που δεν αλλάζει.». Ίδια ερωτήματα, ίδιοι φόβοι, ίδιοι «βρικόλακες».

Οι σκηνοθετικές δυσκολίες ενός τέτοιου κειμένου. «Τα έργα του Ίψεν κουβαλάν για πολλούς τη ρετσινιά του αριστουργήματος. Και χρησιμοποιώ επίτηδες τη λέξη ρετσινιά, επειδή η στάση μας απέναντι στα αριστουργήματα είναι συνήθως είτε αβασάνιστα απορριπτική είτε, εξίσου αβασάνιστα, αποθεωτική. Στην πρώτη περίπτωση η τάση μας είναι να τα πειράξουμε, να τα αποδομήσουμε, να τα εκσυγχρονίσουμε παντί τρόπω, ενώ στη δεύτερη να τα αντιμετωπίζουμε λίγο πολύ ως ιερά κείμενα, που μιλούν από μόνα τους. Κανένα κείμενο όμως δεν μιλά από μόνο του. Χρειάζεται πάντα κάποιο πρόσωπο να μιλήσει το κείμενο. Κι εκεί ακριβώς βρίσκεται και η δυσκολία. Στο πώς να κάνεις ένα έργο που γράφτηκε για άλλη εποχή να μιλάει στο σήμερα, στο πώς ο λόγος αυτών των κειμένων θα γίνει δραστικός για ένα σύγχρονο κοινό, ώστε να αναδειχτούν οι συγκρούσεις των ηρώων, τόσο με το περιβάλλον τους όσο και με τον ίδιο τον εαυτό τους.»

Η μετάφραση ως πρώτη σκηνοθεσία του κειμένου.«Σίγουρα. Για μένα το κείμενο είναι η βάση, το θεμέλιο θα έλεγα, πάνω στο οποίο θα χτιστούν η παράσταση και οι ερμηνείες. Ίσως επειδή μεγάλωσα ακούγοντας φανατικά το θέατρο στο ραδιόφωνο τρέφω μια μεγάλη αδυναμία για τις λέξεις, για το πώς μπορούν να πυροδοτήσουν τη φαντασία μας και για το πώς μπορούν να μας βάλουν σ’ ένα παιχνίδι συζήτησης με τον εαυτό μας. Σαν σκηνοθέτης δουλεύω πολύ το λόγο και η δουλειά αυτή ξεκινάει από μένα την ίδια. Γι’ αυτό και τα τελευταία χρόνια προτιμώ να μεταφράζω ή να διασκευάζω εγώ τα κείμενα που δουλεύω. Ίσως και γιατί πριν τα δω τα κείμενα έχω την ανάγκη να τα ακούσω.»

Οι δικοί μας βρικόλακες. «Οι φόβοι μας. Το κατεστημένο. Το να υποτάσσεσαι στην πολιτική και κοινωνική ορθότητα, ακόμα κι αν διαφωνείς. Το να μην τολμάς να αντιδράσεις απέναντι σε πράγματα και καταστάσεις που σε καταπιέζουν. Το να αφήνεις τους άλλους να επιλέγουν για σένα, επειδή φοβάσαι να αναλάβεις το κόστος. Με λίγα λόγια, όλα όσα μας εμποδίζουν να ζήσουμε σύμφωνα με τις πραγματικές μας ανάγκες και επιθυμίες.»

Το γυναικείο φύλο φαίνεται να παραγκωνίζεται ιστορικά και να δίνει τις πιο αυτονόητες μάχες. Η γυναίκα επαναστατεί και πληρώνει το τίμημα.«Φοβάμαι πως έτσι είναι. Μπορεί τα πράγματα για τη γυναίκα να έχουν αλλάξει πολύ από τα χρόνια του Ίψεν, αλλά η αντίληψη ότι ο προορισμός της γυναίκας είναι να παντρευτεί και να κάνει παιδιά εξακολουθεί, ακόμα κι αν δεν δηλώνεται ρητά, να ισχύει, με αποτέλεσμα η γυναίκα να φορτώνεται με χιλιάδες ενοχές και διλήμματα, ειδικά αν έχει επιλέξει ένα επάγγελμα καριέρας. Αλλά και στους εργασιακούς χώρους πρέπει να παλέψει για τα αυτονόητα. Για την ισότητα στην αμοιβή, για τον σεβασμό των συναδέρφων της, για την καχυποψία με την οποία αντιμετωπίζεται η όποια επιτυχία της και τα σεξιστικά σχόλια που συνήθως τη συνοδεύουν, για την εμφάνιση και το στιλ της και τόσα άλλα.»

Σε μια φανταστική κουβέντα, η γυναίκα του Ίψεν συζητά με τη σύγχρονη γυναίκα. «Μπορεί τα διαζύγιο σήμερα να έγινε πιο εύκολο και να είναι κοινωνικά αποδεκτό, αλλά η διάλυση ενός γάμου παραμένει μια επιλογή μεγάλου συναισθηματικού κόστους. Ακόμα και σήμερα δεν είναι λίγες οι γυναίκες που μένουν σ’ ένα γάμο που τις κάνει δυστυχισμένες, επειδή φοβούνται να κάνουν το βήμα στο άγνωστο. Έπειτα είναι η ευθύνη της μητέρας. Πώς επιλέγει κανείς το καλύτερο για τα παιδιά του ή πώς τα προστατεύει από τις συνέπειες ενός τοξικού γάμου; Είναι όμως και οι εξετάσεις που διαρκώς δίνει η γυναίκα, τόσο μέσα στην οικογένεια όσο και στην κοινωνία. Είναι και το να παλεύεις μόνος απέναντι στους προσωπικούς σου βρικόλακες και τόσα άλλα.»

Εναγώνια ερωτήματα του Ίψεν που ταξιδεύουν στο πέρασμα του χρόνου και την εξέλιξη της κοινωνίας παραμένοντας ίδια και αναπάντητα.«Ο Ίψεν έγραφε για να καταγγείλει τις κοινωνικές συμβάσεις, αλλά αυτό που τον κάνει μεγάλο συγγραφέα είναι ότι έγραφε κυρίως για παγιδευμένα άτομα. Οι ήρωές του και κυρίως οι ηρωίδες τους βρίσκονται παγιδευμένες ανάμεσα στο κοινωνικώς ορθό και τη συνείδησή τους, η οποία αρνείται να υποταχτεί. Βιώνουν όλες μια αδιέξοδη κατάσταση ανάμεσα στο «πρέπει» και το «θέλω», που στο τέλος είτε τις καταστρέφει είτε τις οδηγεί σε αχαρτογράφητα νερά. Κάποιες, όπως η Νόρα, βρίσκουν τη δύναμη να φύγουν, εντελώς ανέτοιμες όμως για μια ζωή έξω από το σπίτι. Άλλες, όπως η κ. Άλβινγκ, εκτιμούν ότι μπορούν να παραμείνουν υγιείς μέσα σε μια μολυσματική κοινωνία κι άλλες, όπως η Έντα Γκάμπλερ αποφασίζουν να αντιμετωπίσουν τα αδιέξοδα με μια σφαίρα στο κεφάλι. Σε κάθε περίπτωση εκείνο που έχει ενδιαφέρον είναι η εσωτερική πάλη του ήρωα. Γι’ αυτό και τα ερωτήματα του Ίψεν εξακολουθούν να μας απασχολούν. Επειδή στα έργα του μας δείχνει το πώς εσωτερικεύουμε ως άτομα την κοινωνική παθογένεια κι αυτό είναι κάτι που δεν αλλάζει.»

Η Ελένη Δημοπούλου, ως πρωταγωνίστρια της παράστασης. «Η Ελένη, ένα χρόνο τώρα που βρίσκεται στο τιμόνι του ΔΗΠΕΘΕ Κοζάνης προσπαθεί να στήσει ένα ποιοτικό και εξώστροφο θέατρο, με καλλιτεχνικές παραγωγές, φεστιβάλ, εκπαιδευτικά προγράμματα, και συνεργασίες που στόχο έχουν να κινητοποιήσουν το κοινό απέναντι στην τέχνη του θεάτρου, αλλά και να δείξουν ότι το θέατρο στην περιφέρεια δεν είναι μια χαμένη υπόθεση αλλά μια αναγκαιότητα. Και είναι πραγματικά συγκινητική η ανταπόκριση που έχει στο κοινό της Κοζάνης και όχι μόνο. Όσο για τη συνεργασία μας τι να πω. Με την Ελένη μας συνδέουν πολλά. Μια κοινή πορεία στην Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης» αλλά και μια κοινή αντίληψη για το θέατρο. Κατά κάποιο τρόπο μιλούμε την ίδια θεατρική γλώσσα. Οι «Βρικόλακες» ήταν για μας ένας ακόμα κρίκος σε μια αλυσίδα που άρχισε να πλέκεται ήδη από το 1992,  από την πρώτη μου σκηνοθεσία, με το «Περπατώ εις το δάσος» της Στέλλας Μιχαηλίδου, όπου η Ελένη έπαιζε τον πρωταγωνιστικό ρόλο.»

Δίωρη παράσταση και αντιδράσεις του κοινού.«Ενδιαφέρουσα η σύνδεση της διάρκειας της παράστασης με τις αντιδράσεις του κοινού. Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια, όταν σχεδιάζουμε να πάμε σε μια παράσταση, μια από τις πρώτες ερωτήσεις μας είναι: πόση ώρα κρατάει; Φταίει λίγο και η εποχή μας γι’ αυτό, που μας εθίζει στους γρήγορους ρυθμούς μιας ενημέρωσης που εξαντλείται στην πληροφορία. Έτσι βλέπουμε πια και τις παραστάσεις, για να τις έχουμε δει, κι αυτό από μόνο του περιορίζει τις αντοχές μας. Αλλά φταίει λίγο και το θέατρο. Ειδικά τα τελευταία χρόνια, η ανάγκη να ξεφύγουμε από ένα θέατρο απαγγελίας και πόζας οδήγησε σε μια άλλη υπερβολή, στην καλλιτεχνική αδιαφορία για τα κείμενα και το λόγο. Από κει όμως, από το λόγο, προκύπτει η επικοινωνία και πάνω στη σκηνή και ανάμεσα στη σκηνή και την πλατεία. Και στην επικοινωνία υπάρχει αναγκαστικά συμμετοχή, επειδή αυτό που γίνεται στη σκηνή μας επηρεάζει και νοητικά και συναισθηματικά. Κι όποτε συμβαίνει αυτό, η διάρκεια παύει να μας απασχολεί. Μ’ άλλα λόγια, όταν περνάμε καλά, ο χρόνος κυλάει γρήγορα. Κι αν κρίνω από τον κόσμο που επισκέπτεται στα καμαρίνια τους ηθοποιούς ή παραμένει για αρκετή ώρα στο θέατρο συζητώντας μετά το τέλος της παράστασης, οι «Βρικόλακες» του Ίψεν εξακολουθούν να μας επηρεάζουν ποικιλοτρόπως.»

Τι συνιστά καλό θέατρο. «Δύο πράγματα. Η καλά δομημένη ιστορία και οι πολυπρισματικοί χαρακτήρες. Δύο αρετές που τις διαθέτουν όλα σχεδόν τα έργα του Ίψεν. Κανένα ωστόσο από τα δύο δεν είναι εύκολο. Γι’ αυτό και ενώ γράφονται πάρα πολλά θεατρικά έργα κάθε χρόνο πολύ λίγα είναι αυτά που αντέχουν στη σκηνή κι ακόμα λιγότερα αυτά που αντέχουν στο χρόνο.»

Μια φράση της παράστασης που περικλείει όλο το νόημα στο κείμενο του Ίψεν.«Μακάρι να μην ήμουν τόσο δειλή». Είναι μια φράση που τη λέει κατ’ επανάληψη η κ. Άλβινγκ, και συνοψίζει για μένα όλους τους αγώνες που δεν δώσαμε ή δεν τολμήσαμε να δώσουμε, με αποτέλεσμα οι βρικόλακες ακόμα να μας στοιχειώνουν.»

«ΒΡΙΚΟΛΑΚΕΣ» Του Ίψεν

Μια συμπαραγωγή του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Κοζάνης και Θεάτρου Τ

Μετά τις επιτυχημένες παραστάσεις στην Κοζάνη, οι «Βρικόλακες» του Ίψεν έρχονται και στη Θεσσαλονίκη.

Από το Σάββατο 19  Δεκεμβρίου, στο Θέατρο Τ

Στους «Βρικόλακες» (1881), το αριστούργημα του Ίψεν, που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων από τους συντηρητικούς κύκλους, όταν πρωτοπαίχτηκε, παρακολουθούμε τον αγώνα μιας γυναίκας να αποτινάξει τα δεσμά που της επιβάλλουν η κοινωνία, η εκκλησία και η οικογένεια, αλλά και το κόστος που καλείται να πληρώσει γι’ αυτή της την «επανάσταση». Τα ερωτήματα του Ίψεν αμείλικτα: μπορούμε να ζήσουμε με τον τρόπο που επιθυμούμε; Πόσο εύκολο είναι να απαλλαγούμε από το παρελθόν μας; Πόσο αιχμάλωτοι είμαστε στις κοινωνικές προκαταλήψεις και επιταγές;

Η δίψα για την κατάκτηση της ελευθερίας στέκεται εδώ απέναντι στην υποκρισία, την άρνηση της σεξουαλικότητας και τις κοινωνικές συμβάσεις. Η διεισδυτική ματιά του Ίψεν δεν αφήνει τίποτα όρθιο σε ένα αγέραστο κείμενο υψηλής δραματικής έντασης και αξεπέραστης ψυχογραφικής αλήθειας που δίνει τη δυνατότητα για σπουδαίες ερμηνείες και μια σύγχρονη, καίρια σκηνική ανάγνωση.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Απόδοση-σκηνοθεσία: Γλυκερία Καλαϊτζή Σκηνικά: Ευαγγελία Κιρκινέ Κοστούμια: Μαρία Καραδελόγλου Ηχητικός σχεδιασμός: Οδυσσέας Γκάλλιος Φωτισμοί: Ρίτσαρντ Άντονυ

Παίζουν: Ελένη Δημοπούλου, Δημήτρης Ναζίρης, Δημήτρης Φουρλής, Σοφία Αντωνίου, Γιώργος Φράγκογλου

INFO Είδος: Κοινωνικό δράμα Διάρκεια: 100 λεπτά (με διάλειμμα)

Παραστάσεις: Παρασκευή, Σάββατο Κυριακή & Δευτέρα στις 9.30 μ.μ.

Τιμές εισιτηρίων: 12 € κανονικό & 8 € μειωμένο Κρατήσεις Θέσεων: Στο ταμείο του Θεάτρου Τ,  Αλεξάνδρου Φλέμινγκ 16, τηλέφωνο 2310854333

Προπώληση: Μέσω του Viva.gr, sτα καταστήματα: Public, Παπασωτηρίου, Ιανός, Seven Spots, Reload Stores, Media Markt Parking: Με 3 ευρώ και την επίδειξη του εισιτηρίου σας, μπορείτε να αφήνετε το αυτοκίνητό σας στο parking που βρίσκεται ακριβώς δίπλα στο Θέατρο Τ.

*19/12/15-31/1/16, Θέατρο Τ, Ώρα: Παρασκευή – Δευτέρα: 21.30, Είσοδος: 12€, 8€(μειωμένο)