Λουλουδάδικα: Στο χτες, στο αβέβαιο σήμερα και στο αύριο

της Κύας Τζήμου Εικόνες: Ελένη Βράκα

Την περιοχή χαρακτηρίζει το Λουτρό της αγοράς, το Παζάρ χαμάμ ή Γιαχουντί χαμάμ, αλλά αν πεις σε οποιονδήποτε Θεσσαλονικιό ραντεβού στο Παζάρ Χαμάμ θα σε κοιτάξει με απορία. Πες του στα Λουλουδάδικα να καταλάβει. Η περιοχή είναι γνωστή μ΄αυτό το όνομα από τις αρχές της δεκαετίας του 50. Τότε που το Σωματείο Ανθοπωλών ήρθε σε συνεννόηση με τον τότε Υπουργό Βορείου Ελλάδας, Ιασωνίδη για να στεγάσουν επιτέλους τα πλανώδια ανθοπωλεία τους. Ούτως ή άλλως από το 1936, οι πάγκοι των ανθοπωλών στήνονταν στην περιοχή, στην Κομνηνών και τη Βασιλέως Ηρακλείου μπροστά στην αγορά Μοδιάνο.

Ανθοπωλεία όπως τα γνωρίζουμε σήμερα δεν υπήρχαν τότε… Οι κυράδες ήξεραν, όμως, πού θα προμηθευτούν τα λουλούδια για τα βάζα τους… Στην ίδια περιοχή που γέμιζαν και το καλάθι τους με τα ψώνια της ημέρας. Στην κεντρική αγορά της πόλης. Ένα τετράγωνο 200 περίπου τ.μ. στέγασε 11 μικρές ευωδιαστές επιχειρήσεις μπροστά ακριβώς στο παλιό χαμάμ που δεν λειτουργούσε ήδη από το 1912 σαν χαμάμ. Στην πυρκαγιά του 17 είχε ήδη υποστεί ζημιές το κτίριο και είχε σουλουπωθεί όπως όπως για να στεγάσει μικρά μαγαζάκια. Ένα μανάβικο, το περίφημο μαγέρικο «Το Λουτρό» και ένα προποτζίδικο ήταν τα μαγαζιά που διατηρήθηκαν στο χαμάμ μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 90. Στην πλευρά προς την Βασιλέως Ηρακλείου ο δήμος έφτιαξε πρόχειρες κατασκευές εφαπτόμενες στο παλιό Χαμάμ και οι ανθοπώλες έστησαν εκεί τις επιχειρήσεις τους. Στο εσωτερικό του χαμάμ διατηρούσαν αποθήκες.

Ιστορίες πολλές είχαν να μας πουν οι ιδιοκτήτες των ανθοπωλείων που από παιδιά ζουν την περιοχή σαν το σπίτι τους. Ο κ. Ιωαννίδης ιδιοκτήτης εδώ και 30 χρόνια του ανθοπωλείου του θείου του ερχόταν συχνά από πιτσιρικάς και βοηθούσε τον θείο του. Θυμάται τους χειμώνες με το απίστευτο κρύο που ξενυχτούσαν στις αποθήκες εντός του χαμάμ για να δέσουν τα ου των Χριστουγέννων, θυμάται κάτι Χριστούγεννα που τους έβαλε ο θείος του σε μια καρότσα στην Φραγκίνη και φτιάχνανε ματσάκια με νάρκισσους και περίμενε ο κόσμος ουρά να πάρει. Ξεπούλησαν σε χρόνο μηδέν, 1,5 δραχμή το ματσάκι… Όταν αρρώστησε ο θείος του, έσπευσε να βοηθήσει και παρόλο που είχε διοριστεί σε θέση δημοσίου, αφού προσπάθησε να κάνει και τα δυο για λίγα χρόνια τελικά παραιτήθηκε για να μείνει αγκαλιά με τα λουλούδια, μια δουλειά που αγάπησε πραγματικά. Ο κόσμος αγοράζει ήλιους και λυσίανθους το καλοκαίρι, χρυσάνθεμα το φθινόπωρο, ανεμώνες τον Νοέμβρη, τουλίπες και νάρκισους τα Χριστούγεννα, φρέζες την άνοιξη και τριαντάφυλλα όλο τον χρόνο. Κόκκινα για τους ερωτευμένους, άσπρα για τις νύφες. «Η χρυσή εποχή ήταν για μας τα χρόνια από το 1965 μέχρι το 1985. Τότε οι Θεσσαλονικείς αντάλλαζαν επισκέψεις στις ονομαστικές τους εορτές, πάντα με λουλούδια στο χέρι. Οι επιχειρήσεις άφηναν λίστες με ονόματα των πελατών τους κι εμείς φροντίζαμε να φτάνουν στην πόρτα τους οι ανθοδέσμες. Μετά οι άνθρωποι έγιναν λιγότερο κοινωνικοί, οι πολλές βίζιτες και οι βεγγέρες κόπηκαν και σήμερα πια μη νομίζεις ότι έχουμε μείωση εσόδων μόνο λόγω κρίσης. Έμαθε ο κόσμος να τα κάνει όλα με μηνύματα.. Τα χρόνια πολλά, τα συχαρίκια, όλα…» μας λέει θλιμμένα ο Γιάννης Ιωαννίδης.

«Ήταν ωραία χρόνια εκείνα, η περιοχή είχε περισσότερο την αίσθηση της γειτονιάς και εμείς όλοι σαν παιδιά βοηθούσαμε τους πατεράδες και τους θείους μας στη δουλειά. Εδώ μεγαλώσαμε και δουλεύαμε από πιτσιρικάδες», μας λέει ο Στέφανος Δήμου που μαζί με τον αδελφό του κληρονόμησαν την επιχείρηση από τον πατέρα τους. Την ήξεραν ήδη τη δουλειά και την αγαπούσαν, δεν θέλησαν να κάνουν κάτι άλλο. Τα «δύσκολα» ξεκίνησαν την δεκαετία του 90 όταν στο πλαίσιο του Πιλοτικού Προγράµµατος Ανάπλασης του Ιστορικού Κέντρου της Θεσσαλονίκης παράλληλα µε τις εργασίες αποκατάστασης του µνηµείου, πραγµατοποιήθηκαν παρεµβάσεις και στον υπαίθριο περιβάλλοντα χώρο του. Αυτές περιλάµβαναν την διαµόρφωση του πεζόδροµου Φραγκίνη και την µετατροπή της οδού Κοµνηνών σε οδό ελεγχόµενης κυκλοφορίας και την επίστρωσή της µε γρανιτοκυβόλιθους.

Οι ανθοπώλες δεν είδαν με καλό μάτι τις ενέργειες της 9ης Εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων για την αποκατάσταση του μνημείου. Όταν ξεκίνησαν οι εργασίες (το 1993) βρέθηκαν αμέσως σε αντίπαλα στρατόπεδα με την Εφορία, που έκανε από την αρχή φανερό ότι ήθελε να «καθαρίσει» την περιοχή γύρω από το μνημείο. Οι ανθοπώλες βρήκαν μια ωραία πρωία το φιρμάνι στην πόρτα τους. «Απομακρύνετε τα μαγαζιά σας εντός 15 ημερών από τον τοίχο του μνημείου αλλιώς θα προχωρήσουμε σε κατεδάφισή τους, έγραφε το χαρτί μας λένε τα αδέλφια. Τα τελεσίγραφα δεν άρεσαν ποτέ σε κανένα, το χαρτί σφράγισε την εφεξής και δια παντός κακή σχέση των επιχειρηματιών και της Εφορίας που πολύ σωστά βέβαια έκανε τη δουλειά της προσπαθώντας να διασώσει τα μνημεία – μάρτυρες της ιστορίας της πόλης.

Η Εφορία θέλησε να διώξει τελείως από την περιοχή τα λουλουδάδικα, να αφήσει χώρο για μια πλατεία, να αναδείξει το μνημείο. Η περιοχή όμως είχε ήδη σφραγιστεί από την ευωδιά των λουλουδιών, είχε ήδη όνομα και ο Δήμος, επί δημαρχίας Κοσμόπουλου τότε, τάχθηκε με τους ανθοπώλες που έφτασαν στα δικαστήρια… Και δικαιώθηκαν. Τα λουλουδάδικα συμφωνήθηκε να μετακινηθούν αφήνοντας ελεύθερο τον περίβολο του μνημείου. Η συμφωνία ήταν να δοθεί σε κάθε επιχείρηση 6 τετραγωνικά στεγασμένου χώρου (ο οποίος χαρακτηρίστηκε αποθηκευτικός) και από 6 τετραγωνικά υπαίθριου χώρου μπροστά σε κάθε κατασκευή. Έγινε μελέτη από τον δήμο για την κατασκευή των μαγαζιών με προδιαγραφές που δόθηκαν στους μαγαζάτορες. Η ανέγερση των ελαφρών κατασκευών-περιπτέρων θα επιβάρυνε τους ανθοπώλες. Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλιζόταν κατά κάποιο τρόπο και η μη αλλαγή χρήσης των μαγαζιών αφού ο δήμος δεσμευόταν έτσι να μην τα ενοικιάσει σε άλλους, πράγμα που τυπικά θα μπορούσε να κάνει αφού οι συμβάσεις ανανεώνονται κάθε χρόνο. Σφραγίστηκε έτσι μια άτυπη συμφωνία ότι τα λουλουδάδικα θα παρέμεναν εκεί χωρίς τον φόβο αλλαγής του χαρακτήρα της περιοχής. “ Όλα καλά ως εδώ” μας λέει ο Γιάννης Ιωαννίδης εκπρόσωπος σήμερα των ανθοπωλών, “Αλλά υπήρξαν και ψιλά γράμματα που ο δικηγόρος δεν θα έπρεπε να παραβλέψει, αλλά επειδή το κύριο ζητούμενο εκείνη την περίοδο ήταν η παραμονή των λουλουδάδικων στο σημείο και αυτό είχε κερδηθεί κανείς δεν έδωσε την απαιτούμενη σημασία. Άλλωστε τότε οι εποχές ήταν καλές για την αγορά. Η συμφωνία λοιπόν περιελάμβανε τον όρο της προσαύξησης του ενοικίου (με τη μορφή των δημοτικών τελών) κάθε χρόνο».

Και φτάνουμε στο σήμερα. Τα δημοτικά τέλη που πληρώνουν τα λουλουδάδικα πια έχουν γίνει δυσβάσταχτα και έχουν φτάσει στα ύψη. Οι 5 επιχειρήσεις που απέμειναν στην περιοχή και κατά κάποιο τρόπο συγχώνευσαν τις 11 παλαιότερες, μοιράζονται τα 120 τ.μ. του συνολικού χώρου και καλούνται να πληρώσουν ενοίκια υψηλότερα από οποιονδήποτε άλλον στην περιοχή. Η τιμή έχει φτάσει στα 408 ευρώ ανά τ.μ. το χρόνο και παρόλο που έχει μείνει σταθερή τα τελευταία 5 χρόνια μοιάζει υπέρογκη σε σχέση με τα 127 ευρώ το τετραγωνικό που πληρώνουν οι υπόλοιποι μαγαζάτορες για τη χρήση του δημόσιου χώρου. Επί προσθέτως, αν τα τέλη δεν πληρωθούν μέχρι τον Απρίλιο του τρέχοντος έτους, ο κ. Ιωαννίδης μας είπε ότι οι προσαυξήσεις που επιβάλλονται κατά τη μη εμπρόθεσμη καταβολή των τελών είναι κάτι παραπάνω από τοκογλυφικές, μια και ο Δήμος Θεσσαλονίκης επιβαρύνει τα ήδη υψηλά τέλη με 5% επιτόκιο ανά μήνα, ως πρόστιμο. Αγανακτισμένοι αλλά και ανίκανοι να αντεπεξέλθουν, αφού λόγω κρίσης είδαν τα έσοδά τους να μειώνονται στο 60%, οι ιδιοκτήτες των ανθοπωλείων έχουν σταματήσει να καταβάλλουν τα δημοτικά τέλη και τα πρόστιμα από το 2010 και έχουν προσφύγει, από κοινού, στα δικαστήρια Έτσι μαζί με τα πρόστιμα, τα χρέη των ανθοπωλών για τα χρόνια 2011,12,13 ξεπερνούν τα 60.000€ ετησίως, για τις πέντε επιχειρήσεις, που έχουν μείνει πια στην περιοχή, και καταλαμβάνουν τα συνολικά 120 τ.μ. του τετραγώνου των λουλουδάδικων. Οι λουλουδάδες φυσικά ζητούν εδώ και χρόνια τη μείωση των δημοτικών τελών στα επίπεδα των τελών της περιοχής. Ο κ. Ιωαννίδης μας είπε πως ο αντιδήμαρχος εσόδων κ. Καπόν τους υποσχέθηκε πως η μείωση θα ισχύσει από το 2015 μέχρι το ποσό των 204 ευρώ το τ.μ., ποσό που θα επιβληθεί σε όλες τις επιχειρήσεις της περιοχής. Δηλαδή για αυτούς θα γίνει μια σημαντική μείωση και για τους υπόλοιπους μια αύξηση.

Ο κ. Ιωαννίδης προσθέτει πως ο κ. Μπουτάρης, πριν ακόμα εκλεγεί δήμαρχος, τους είχε υποσχεθεί την πολυπόθητη μείωση. Μάλιστα το 2012, αναζητώντας μια λύση και ο ίδιος έθεσε στο συμβούλιο θέμα προς ψήφιση τον χαρακτηρισμό της περιοχής ως παραδοσιακή γειτονιά κατά το παράδειγμα των ανθοπωλείων της Βουλής, που χάρη σ΄αυτόν τον χαρακτηρισμό έφτασαν να πληρώνουν ένα συμβολικό ποσό σαν ενοίκιο στον δήμο Αθηνών. “Τα οφέλη αυτού του χαρακτηρισμού που όντως δόθηκε στη γειτονιά”, συνεχίζει ο κ Ιωαννίδης, “δεν τα είδαμε ποτέ μέχρις στιγμής”.

Παρατηρήσαμε πάντως και την κατάχρηση του πεζοδρομίου από τους ανθοπώλες. Τουλάχιστον 2 μέτρα πέρα απ΄το επιτρεπόμενο απλώνονται τα λουλούδια, οι περαστικοί γκρινιάζουν, αναγκάζονται να περάσουν στο απέναντι πεζοδρόμιο. Πρόστιμα μπαίνουν από τον δήμο και για την καταπάτηση αυτή, αλλά οι μαγαζάτορες δεν φαίνεται να συμμορφώνονται, θεωρούν ότι ο χώρος που τους έχει παραχωρήσει ο δήμος μετά την απομάκρυνσή τους από τον τοίχο του Χαμάμ δεν επαρκεί για την έκθεση των λουλουδιών τους. Ο κ. Ιωαννίδης, προς τιμή του, παραδέχεται ότι οι περαστικοί έχουν δίκιο και κάποια στιγμή πρέπει να συμμορφωθούν.