Τέσσερις Φορείς Πολιτισμού της Θεσσαλονίκης μιλούν για το «σήμερα» και το «αύριο» της πανδημίας στην Parallaxi
Τέσσερις κομβικοί φορείς πολιτισμού της Θεσσαλονίκης απαντούν για το σήμερα και το αύριο της πανδημίας για τον πολιτισμό.
Με την επέλαση της πανδημίας του κοροναϊού στις ζωές μας τους τελευταίους δύο μήνες, άπειροι τομείς της καθημερινής μας δραστηριότητας έλαβαν μια αόριστη παύση, καθώς επιχειρήσεις και οργανισμοί είδαν τις πόρτες τους να κλείνουν με την επιβολή των μέτρων. Κι ενώ το πλήγμα στην οικονομία με την προσωρινή διακοπή της επιχειρηματικότητας είναι σαφές, υπάρχει ένα επίσης σημαντικό πλήγμα που επιφέρει ο αποκλεισμός στον πολιτισμό. Από την πρώτη στιγμή που οι χώροι τέχνης της πόλης, μαζί με αυτούς της υπόλοιπης χώρας, έκλεισαν τις πύλες τους, η διαδικτυακή παρουσία αποτέλεσε τον σύνδεσμο που τους κράτησε σε επαφή με το κοινό τους, το οποίο είχε πια την ευκαιρία να μετάσχει στον πολιτισμό από την οθόνη του, είτε αυτό περιλάμβανε μαγνητοσκοπημένες θεατρικές παραγωγές, συναυλίες, εκδηλώσεις ή έργα τέχνης που διέθεταν οι φορείς διαδικτυακά σε κύμα αλληλεγγύης. Πώς αντιμετωπίζουν όμως οι κλειστοί χώροι τέχνης της Θεσσαλονίκης την κρίση; Ρωτήσαμε τέσσερις κομβικούς φορείς πολιτισμού της πόλης για το σήμερα και το αύριο της πανδημίας.
Νίκος Κολοβός
Καλλιτεχνικός Διευθυντής Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος
Το κλείσιμο είναι κλείσιμο. Πρόκειται για παύση των εργασιών. Είτε αυτό αφορά στη μη διεξαγωγή των παραστάσεων είτε στην οργάνωση των υπολοίπων καλλιτεχνικών δράσεων όπως δοκιμές, λοιπές εκδηλώσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα και δραστηριότητα της δραματικής σχολής, που σταμάτησαν λόγω επιβεβλημένης αποσυγκέντρωσης. Η συνθήκη ανάγκασε όχι μόνο εμάς αλλά και ολόκληρη τη χώρα σε μία οργανωμένη άμυνα, η οποία επέβαλε ευτυχώς έγκαιρα την αραίωση της επαφης και τον αποσυνωστισμό. Η ζημία είναι σαφέστατα οικονομική. Το κέρδος είναι πνευματικό μέσω της περισυλλογής και ασφαλώς κεφαλαιώδες εφόσον περιέσωσε τη δημόσια υγεία.
Το οικονομικό αποτέλεσμα είναι ηλίου φαεινότερον ότι υπέστη καθίζηση όπως άλλωστε πλείστοι όσοι τομείς δραστηριότητας της χώρας. Ειδικά στο θέατρο η ζημιά υπολογίζεται σε ένα 30 με 40% των γενικών εσόδων, αν ληφθεί υπόψιν ότι το διάστημα της παύσης ήταν φουλ σεζόν με ολοκληρωμένες τις πρόβες στα 19 έργα και τις παραστάσεις σε πλήρη εξέλιξη. Οι δυόμισι μήνες που χάθηκαν υπήρξαν καταστροφικοί για τον προϋπολογισμό και άδικοι για το καλλιτεχνικό έργο.
Παράλληλα έπρεπε έγκαιρα να συνειδητοποιήσουμε, ότι ο στόχος ήταν η εθνική επιβίωση. Και το νέο ζητούμενο απέναντι σε έναν τόσο άγνωστο αντίπαλο ήταν η εξεύρεση σωστού τρόπου διαχείρισης βάσει των εγκυκλίων από τη μία και επιθετική αλλαγή καλλιτεχνικών δράσεων μέσω του διαδικτύου από την άλλη. Νομίζω ότι και τα δύο μπήκαν έγκαιρα και ορθά στη σκέψη μας, έτσι ώστε περιφρουρώντας τη δημόσια υγεία να παρουσιάσουμε ταυτόχρονα και αποτέλεσμα καλλιτεχνικής παρουσίας στο διαδίκτυο. Θα μπορούσα δε να πω, πως η εξοικείωση με τα νέα μέσα έκφρασης μας αφήνει για το μέλλον και μία προίκα επικοινωνίας διόλου ευκαταφρόνητη. Διότι πέραν της παρουσίασης των παραστάσεων μέσω της ιστοσελίδας μας, όπως και αυτής του Υπουργείου Πολιτισμού, πράγμα που κάποια στιγμή θα τελειώσει και τούτο εύχομαι γρήγορα, διότι ο εξ ορισμού προορισμός του θεάτρου είναι η διεπαφή με την κοινό, η προσπάθεια επικοινωνίας δια του διαδικτύου με τα απώτερα σημεία της χώρας μας εμπλούτισε με μία δυνατότητα πολύ χρήσιμη εξασκώντας μας για το μέλλον.
Για την επόμενη μέρα βέβαια το στοίχημα είναι η προετοιμασία μας έγκαιρα και ολοκληρωμένα, έτσι ώστε η επάνοδος στην κανονική ζωή να μας βρει πληρως ετοιμοπόλεμους.
Όσο για ένα μήνυμα “τέχνης”, αυτό απορρέει από την αναμφισβήτητη εθνική επιτυχία. Το ότι ως κοινωνία σταθήκαμε στο ύψος των περιστάσεων μετά από μία οικονομική κρίση διαρκείας, είναι κάτι διόλου ευκαταφρόνητο για το χώρο της τέχνης. Εν ολίγοις Έμπνευση και Επιτυχία πηγαίνουν μαζί. Βρίσκω ιδιαίτερα ελκυστική πρόκληση την αναγέννηση μετά την προηγηθείσα περισυλλογή.
Στους μήνες που έρχονται θα έχουμε την ευκαιρία ελπίζω να μιλήσουμε με πράξεις πάνω στα όσα υποσχεθήκαμε. Τόσο πάνω στη θεατρική παιδεία όσο και στην εξωστρέφεια των παραστάσεων μας και στην επικοινωνία με το κοινο μας. Ετοιμάζονται παραστάσεις σε νέο ύφος και ρεπερτόριο, που να καλύπτουν όλο το φάσμα των απαιτήσεων τις οποίες ταχθήκαμε να υπηρετούμε εδώ και 60 χρόνια. Κάτω από το βλέμμα των δημιουργών του παρελθόντος οι οποίοι και μεγαλούργησαν! Οφείλουμε να τιμήσουμε το μεγαλείο τους. Αλλά και τους ίδιους….
Δείτε επίσης: Συνεχίζονται οι δωρεάν διαδικτυακές προβολές παραστάσεων από το ΚΘΒΕ
Social Media:
Βασίλης Γάκης
Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Οργανισμού Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης
Οι φορείς του πολιτισμού και ιδίως αυτοί που έχουν χώρους συνάθροισης κοινού ήταν από τους πρώτους που δέχθηκαν εύλογα τους περιορισμούς και τις απαγορεύσεις, στο πλαίσιο των μέτρων προστασίας της δημόσιας υγείας που έλαβε η Ελληνική Κυβέρνηση. Ακυρώθηκαν πολλές συναυλίες, πολλά συνέδρια και αναγκαστικά επήλθε ανατροπή όλου του προγραμματισμού των δράσεών μας. Όσον αφορά στην απασχόληση των εργαζομένων εφαρμόζουμε πιστά τον νόμο για εκ περιτροπής εργασία δίνοντας συγχρόνως τη δυνατότητα αξιοποίησης της εργασίας από το σπίτι. Η χρήση της τεχνολογίας είναι ένα πολύ μεγάλο εργαλείο. Παρόλα αυτά, μένουμε όχι μόνο στο σπίτι, αλλά μένουμε και ενεργοί, αφού και με τη σύμφωνη γνώμη της Υπουργού Πολιτισμού κας Λίνας Μενδώνη, αναπτύσσουμε δραστηριότητα και τώρα με τη διαδικτυακή ανάρτηση παραγωγών, αλλά και την εκπόνηση νέων προγραμμάτων σε συνεργασία με άλλους φορείς, όπως η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, το Κρατικό Ωδείο, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και άλλους. Σύνθημά μας «Μένουμε σπίτι Μένουμε ενεργοί». Ο κόσμος μας χρειάζεται τώρα περισσότερο από κάθε άλλη φορά.
Πάνω απ’ όλα είναι η ζωή και η υγεία μας, όλα τα άλλα προβλήματα αργά ή γρήγορα θα λυθούν. Το μόνο που δε λύνεται είναι η χαμένη ζωή. Όλα τα μέτρα που αυτή τη στιγμή έγκαιρα έχει εφαρμόσει η Ελληνική Κυβέρνηση, έχουν σαν στόχο την προάσπιση της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής. Σαφώς δεν είναι ότι πιο ευχάριστο οι κλειστές αίθουσες του Μεγάρου, θα έρθει όμως η μέρα και ελπίζω σύντομα που θα ανοίξουν και πάλι οι πύλες του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης.
Στο εργατικό δυναμικό του θεσμού δεν υπάρχει καμία συνέπεια λόγω της κρίσης και οι αμοιβές τους καταβάλλονται κανονικά. Εφαρμόζουμε το νομοθετικό πλαίσιο που ρυθμίζει εργασιακά θέματα με ιδιαίτερη ευαισθησία στους γονείς και σε όσους ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες. Βέβαια όσον αφορά στα έσοδα από τρίτους, αυτά έχουν μηδενιστεί. Τη συνολική απώλεια εσόδων θα μπορέσουμε να την αποτιμήσουμε στο τέλος του Ιουνίου και σε σύγκριση με τη περσινή χρονιά.
Το Μέγαρο σε συνεργασία και με άλλους φορείς αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα. Ήδη διαδικτυακά αναρτούμε παλαιές και σύγχρονες παραγωγές κατόπιν σχετικής αδείας των συντελεστών, τους οποίους και ευχαριστούμε, αλλά και με στόχο τη στήριξη του καλλιτεχνικού κόσμου που πλήττεται ιδιαίτερα έχουμε προβεί σε αναθέσεις για την παραγωγή καλλιτεχνικού προϊόντος με τήρηση των όρων ασφαλείας και τη χρήση τεχνολογίας.
Με το καλό να έρθει αυτή η ώρα που θα αρθούν τα μέτρα. Έχω τις επιφυλάξεις μου για τον ψυχολογικό παράγοντα, όσον αφορά στη συμμετοχή του κοινού σε κλειστό χώρο. Βέβαια η εύρεση εμβολίου και φαρμάκου κατά του κορωνοϊού θα αλλάξει πολύ την κατάσταση. Παρόλα αυτά ετοιμάζουμε ένα πρόγραμμα για το καλοκαίρι αξιοποιώντας την πλατεία μεταξύ των δύο μεγάρων και φυσικά τις οροφές σε μία άλλη λογική και σύμφωνα πάντα με τις οδηγίες του ΕΟΔΥ. Δεν πρόκειται με τίποτα να θέσουμε σε κίνδυνο την υγεία του κοινού, των καλλιτεχνών και των εργαζομένων.
Στην εποχή της «καραντίνας» σαφώς η χρήση του διαδικτύου και των άλλων ηλεκτρονικών μέσων παίζει καθοριστικό ρόλο. Όμως όπως όλοι μας καταλαβαίνουμε άλλη αξία έχει η προσωπική επαφή όχι μόνο στην παρακολούθηση του καλλιτεχνικού έργου, αλλά κυρίως στη δημιουργία του. Για αυτήν την επαναφορά της προσωπική επαφής ελήφθησαν τα μέτρα από Ελληνικό Κράτος και για αυτήν την ανθρώπινη προσωπική επαφή επιδεικνύουμε όλοι φρόνηση και υπομονή όλο αυτόν τον καιρό.
Ένα μήνυμα τέχνης; Αυτές τις μέρες συχνά σιγοτραγουδάω την «Όμορφη Πόλη» του Μίκη Θεοδωράκη, ίσως σαν μία έντονη εσωτερική επιθυμία επαναφοράς στην κανονικότητα και συχνά θυμάμαι τον αγώνα ζωής από την Ιταλική ταινία «Η Ζωή Είναι Ωραία» του Ρομπέρτο Μπενίνι.
Social Media:
Ζωή Τσόκανου
Καλλιτεχνική Διευθύντρια της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης
Η κύριά μας δραστηριότητα, που είναι οι συναυλίες στο κοινό, έχει σταματήσει. Έχουμε όλο το προσωπικό μας αυτή τη στιγμή στο σπίτι και δουλεύουμε από εκεί. Το μουσικό προσωπικό είναι 108 μουσικοί, συν 15 περίπου άτομα το διοικητικό μας προσωπικό. Έχουμε συνεχείς δράσεις στις οποίες εντάσσουμε τους μουσικούς και από εκεί και πέρα είναι υποχρέωση κάθε μουσικού να μελετά από το σπίτι, να ετοιμάζει τις επόμενες συναυλίες από τώρα, να μένει ενεργός, γιατί αν ένας μουσικός αφήσει το όργανό του είναι πολύ δύσκολο να επιστρέψει πάλι σε μια τόσο απαιτητική δουλειά όπως είναι το να παίζεις στην Κρατική Ορχήστρα.
Το μεγαλύτερό μας πρόβλημα αυτή τη στιγμή, πλην του οικονομικού, είναι το ότι είναι πολύ δύσκολο να προγραμματίσουμε. Αυτή τη στιγμή συνεχίζουμε να υπάρχουμε μέσα από τις δράσεις που κάνουμε από το σπίτι, αλλά είναι πάρα πολύ δύσκολο να προγραμματίσουμε την επόμενη μέρα, την επόμενη σεζόν. Για μένα, σαν καλλιτεχνική διευθύντρια, αυτή τη στιγμή, είναι το μεγαλύτερό μου πρόβλημα. Ακριβώς επειδή δεν ξέρω τι θα επικρατεί από Σεπτέμβριο, δεν ξέρω πώς θα αντιδράσει ο κόσμος, ποια θα είναι η ψυχολογία του κόσμου, αν ο κόσμος θα θέλει να μπει σε μια αίθουσα που χωράει 1.500 άτομα, όπως είναι το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, και είναι πολύ δύσκολο να κάνω προγραμματισμό εφόσον δεν έχω ακόμα αφουγκραστεί την ψυχολογία του κόσμου. Νομίζω αυτή είναι η μεγαλύτερη δυσκολία για όλους μας, το θέμα της επόμενης μέρας.
Η οικονομική ζημιά είναι μια μετρήσιμη ζημιά. Είναι μια μεγάλη ζημιά, αλλά είναι μια ζημιά για την ΚΟΘ που, σαν επιχορηγούμενος φορέας, δεν είναι μια ζημιά που θα μας βγάλει πολύ εκτός προγράμματος. Μεγαλύτερη είναι η μη μετρήσιμη ζημιά, η άυλη ζημιά, που είναι ο αντίκτυπος όλης αυτής της υγειονομικής κρίσης στην ψυχολογία του κόσμου και στο αύριο, στο κατά πόσο ο κόσμος μετά από αυτήν την κρίση θα ξαναβάλει στο πρόγραμμά του την επίσκεψη σε χώρους συναυλιών. Κι αυτό είναι το άυλο κόστος, το οποίο το μετρούμε αυτή τη στιγμή αλλά ακόμα δεν ξέρουμε τι διάσταση θα πάρει. Την οικονομική ζημιά αυτή τη στιγμή την έχουμε μετρήσει μέχρι και όλο τον Μάιο, διότι ειλικρινά δεν νομίζω θα υπάρξει δραστηριότητα σε εσωτερικό χώρο για την Ελλάδα. Αυτή τη στιγμή προσπαθούμε να σώσουμε τις καλοκαιρινές μας παραγωγές. Προσπαθούμε να ξεκινήσουμε να λειτουργούμε το καλοκαίρι σε εξωτερικές παραγωγές που έχουμε ετοιμάσει.
Από την πρώτη στιγμή νομίζω πως όλοι μας θέλαμε να συνεχίσουμε να υπάρχουμε από το σπίτι. Η μουσική δεν σταματάει. Η πρώτη κίνηση που κάναμε με το lockdown ήταν να ανοίξουμε το αρχείο μας και επιλέξαμε στιγμές για να τις μοιραστούμε με το κοινό μας. Βγάλαμε ολόκληρες συναυλίες του παρελθόντος και τις ανεβάσαμε στα κοινωνικά μας δίκτυα, κάτι που είχε πολύ μεγάλη απήχηση. Επίσης, παλαιότερες μεταδόσεις από την ΕΡΤ, αλλά και άλλες συναυλίες, είτε στιγμές είτε ολόκληρες. Το να δώσουμε μουσική από το αρχείο μας ήταν η πρώτη μας κίνηση, η οποία είχε και πολύ μεγάλη ανταπόκριση. Μετά, ζητήσαμε από τους μουσικούς να μας στείλουν μηνύματα από το σπίτι. Μέσω βίντεο, ο καθένας να παίξει κάτι στο όργανό του και να μας πει δύο λόγια γι’ αυτό που βιώνει. Ήταν επίσης πάρα πολύ επιτυχημένο και με πάρα πολλά views, με πάρα πολλή ανταπόκριση και για μένα το πιο σημαντικό σε αυτό ήταν το ότι ήταν η φωνή μας η «τώρα», όχι η φωνή του αρχείου, η φωνή η τωρινή. Ο μουσικός στο σπίτι του κατά τη διάρκεια της κρίσης, ο μουσικός στο σπίτι του που μελετάει το όργανό του, που κάνει τις σκέψεις του, που θέλει να μοιραστεί την μουσική του με τον κόσμο. Μετά, κάναμε μια μεγάλη συνεργασία με την ΕΡΤ3, όπου φτιάξαμε ένα βίντεο με την ένατη συμφωνία του Μπετόβεν, το φινάλε, το πολύ γνωστό θέμα, όπου συμμετείχαν 46 μουσικοί, ο οποίοι παίξανε από στο σπίτι όλοι μαζί. Ήταν ένα πολύ ισχυρό μήνυμα. Ήταν μια πολύ ωραία παραγωγή την οποία έκανε η ΕΡΤ3 και με αυτόν τον τρόπο εγκαινιάσαμε την συνεργασία μας με τους φορείς της πόλης για να φτιάξουμε τις νέες κοινές δράσεις παρουσίας μας κατά τη διάρκεια της κρίσης. Συνεχίσαμε με μια συνεργασία ποίησης μουσικής, όπου η Ιουλίτα Ηλιοπούλου, μια ποιήτρια, απαγγέλλει πάνω σε μουσική της ΚΟΘ κάθε ημέρα της Μ. Εβδομάδας, την Ακολουθία της αντίστοιχης ημέρας, το οποίο προβλήθηκε από το κρατικό ραδιόφωνο και άλλα ραδιόφωνα της πόλης και φυσικά από τα κοινωνικά δίκτυα της Ορχήστρας.
Εκτός από μια άλλη συνεργασία με χορό, όπου έχουμε συνδυάσει μουσική και χορό, ετοιμάζουμε μια πολύ μεγάλη συνεργασία με το MOMus και συγκεκριμένα με το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Είναι μια πρωτότυπη συνεργασία, η οποία αν όλα πάνε καλά θα ξεκινήσει να προβάλλεται τον Μάιο, όπου έχουμε επιλέξει τέσσερις σταθμούς στο Μουσείο και τέσσερις δημιουργούς, τέσσερις συνθέτες της πόλης, οι οποίοι εμπνευσμένοι από τέσσερα μέρη του μουσείου θα γράψουν μουσική και αυτό θα προβληθεί σε τέσσερα επεισόδια. Θα είναι ένα βίντεο όπου θα παίξουν μουσικοί της ΚΟΘ, ένας ή δύο μουσικοί, όχι παραπάνω, για να καλύψουμε όλους τους κανόνες ασφαλείας. Και γνωρίζουμε το μουσείο μέσα από τη μουσική και μέσα από μία πρωτότυπη σύνθεση, εφόσον ένα έργο τέχνης εμπνέει να δημιουργηθεί ένα άλλο έργο τέχνης. Οι συνθέτες θα γράψουν καινούργια μουσική ειδικά για αυτά τα τέσσερα επεισόδια. Αυτά τα τέσσερα επεισόδια που έχουν δρομολογηθεί, έχουν βρεθεί οι συνθέτες και αρχίζουμε να τα δημιουργούμε, θέλουμε να τα προβάλουμε ένα την εβδομάδα τον Μάιο στο κοινό μας. Αυτή είναι και η τελευταία μας δράση που την δρομολογούμε τώρα. Έχουμε και τις συναυλίες, πρωτότυπο υλικό, που θα προβάλλονται στα κοινωνικά δίκτυα του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης. Είναι δύσκολο να υπάρχουμε μέσα από αυτές τις συνθήκες, αλλά είναι και κάτι που μας κάνει και πιο δημιουργικούς, να βρίσκουμε νέους τρόπους επαφής με το κοινό. Η Κρατική Ορχήστρα δεν σταματάει και οφείλουμε να είμαστε κοντά στο κοινό μας ακόμα κι όταν είμαστε στο σπίτι.
Το μεγάλο ερώτημα για τον πολιτισμό είναι το πλάνο της επόμενης ημέρας. Δεν γνωρίζω πώς θα είναι η ψυχολογία του κόσμου και φυσικά τα ιατρικά δεδομένα, που είναι αυτά που θα καθορίσουν την πορεία μας. Δεν γνωρίζω αν τα επόμενα ένα ή δύο χρόνια η ανταπόκριση του κοινού σε κλειστούς χώρους θα είναι η ίδια όπως ήταν μέχρι τώρα. Εκεί κρατάω μεγάλο ερωτηματικό, θα το δείξει η πορεία, θα το δείξει η πορεία της πανδημίας.
Σε κάθε περίπτωση, είμαστε προετοιμασμένοι να ανταποκριθούμε και σε αυτό, και πώς μπορούμε να ανταποκριθούμε σε αυτό; Σίγουρα θα πρέπει να κρατάμε ίσως και στις αίθουσες συναυλιών κάποιες αποστάσεις ασφαλείας. Δηλαδή, εκεί που θα έμπαιναν χίλια άτομα, πρέπει να μπαίνουν μόνο πεντακόσια, για να μπορείς να τηρείς μια απόσταση ασφαλείας. Ένας τρόπος είναι αυτός. Ένας άλλος τρόπος είναι η μαγνητοσκόπηση συναυλιών, έτσι ώστε να υπάρχει φυσικά και το live, αλλά να προχωρήσουμε πολύ περισσότερο σε ένα εξειδικευμένο επίπεδο μαγνητοσκόπησης συναυλιών και μετάδοσης συναυλιών της Ορχήστρας, έτσι ώστε να μην χάσουμε την επαφή με το ευρύ κοινό, γιατί μια μετάδοση έχει φυσικά πολύ μεγαλύτερη ανταπόκριση από ότι μια συναυλία. Νομίζω θα πρέπει να κινηθούμε και σε αυτούς τους δύο τομείς, βλέποντας και κάνοντας, γιατί κανείς δεν ξέρει πώς θα είναι. Σε κάθε περίπτωση, ετοιμάζουμε διάφορα πλάνα για να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στις συνθήκες που θα απαιτήσουν οι καιροί. Πάντως είναι πραγματικά πολύ δύσκολο το πλάνο. Είμαστε τώρα κάπου στη μέση και περιμένουμε πώς θα εξελιχθεί. Πάντως εξετάζονται όλα τα ενδεχόμενα.
Είναι πλήγμα για τον πολιτισμό. Όσο εφευρετικοί και να γινόμαστε την digital εποχή, με τον πολιτισμό ηλεκτρονικά, δεν μπορεί σε καμία περίπτωση αυτό να αντικαταστήσει την τέχνη που γίνεται στους χώρους της τέχνης, στο θέατρο, στον κινηματογράφο, στην αίθουσα συναυλιών. Είμαστε τώρα σε μια ειδική περίπτωση και φυσικά είμαστε χαρούμενοι που έχουμε αυτόν τον τρόπο, αλλά δεν αντικαθιστά σε καμία περίπτωση την πραγματική συνθήκη του πολιτισμού, η οποία συμβαίνει στον χώρο του πολιτισμού. Τώρα, αυτό το πλήγμα θα γίνει μετρήσιμο επίσης μετά. Και αυτό είναι ξανά η ψυχολογία του κόσμου και το πόσο θα μπορεί να αναζητεί τον πολιτισμό στον χώρο του ή απλά από το σπίτι του όπως έχουμε συνηθίσει να κάνουμε αυτές τις μέρες. Και ίσως εκεί είναι το πλήγμα που πρέπει να δούμε και να κρίνουμε, εμείς οι άνθρωποι του πολιτισμού, αν πραγματικά μπορέσουμε να ξεπεράσουμε αυτή την κρίση και να μην γίνει ο πολιτισμός ηλεκτρονικά η λύση. Είναι η προσωρινή λύση, δεν είναι η λύση. Πρέπει πάλι να αναζητήσουμε και να βρούμε τους τρόπους να επιστρέψουμε στον πολιτισμό στον χώρο που του αρμόζει.
Επίσης, όσον αφορά τον ηλεκτρονικό πολιτισμό, δεν αφορά τους κρατικά επιχορηγούμενους οργανισμούς όπως είμαστε εμείς, όμως αφορά πάρα πολλούς ελεύθερους επαγγελματίες καλλιτέχνες. Αυτή τη στιγμή στο διαδίκτυο, κυκλοφορεί δωρεάν τέχνη υψηλού επιπέδου σε πολύ μεγάλο βαθμό. Είναι πάρα πολλοί οι ελεύθεροι επαγγελματίες καλλιτέχνες οι οποίοι έχουν χάσει τη δουλειά τους αυτή τη στιγμή, οι οποίοι παρόλα αυτά προσφέρουν δωρεάν, με βίντεο, με συναυλίες που θα μαγνητοσκοπήσουν για να τις μοιραστούν με το κοινό τους στα δίκτυα. Υπάρχει ένα μικρό καμπανάκι κινδύνου για αυτούς τους ανθρώπους, τους ελεύθερους επαγγελματίες καλλιτέχνες. Επίσης, η τόσο δωρεάν τέχνη τώρα να μην γίνει ο κανόνας. Είναι κι αυτό ένας μικρός κίνδυνος. Η τέχνη έχει την αξία της, ο καλλιτέχνης πρέπει να πληρωθεί. Φυσικά είμαστε σε μια περίοδο κρίσης, απλά για τους ελεύθερους επαγγελματίες που αυτή τη στιγμή δεν έχουν δουλειά, είναι σημαντικό να επιστρέψουν πάλι σε μια κανονική κατάσταση πολιτισμού, είναι πολύ σημαντικό για τη δουλειά όλων μας.
Επειδή είμαι αισιόδοξος άνθρωπος, θα πάρω το μήνυμα του Ουίνστον Τσόρτσιλ, ο οποίος είπε «O αισιόδοξος άνθρωπος βρίσκει πάντα σε μια κρίση μια ευκαιρία». Οπότε θα κρατήσω αυτό και θα πω ότι, ναι, είναι ευκαιρία για όλους μας να επαναπροσδιορίσουμε τους στόχους μας, να ξαναδούμε λίγο την δουλειά μας, να την κοιτάξουμε με ένα διαφορετικό μάτι και να οργανώσουμε το επόμενο βήμα στον πολιτισμό και γενικά.
Social Media:
Μαρία Τσαντσάνογλου
Αν. Γενική Διευθύντρια του Μητροπολιτικού Οργανισμού Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης (MOMus)
Από τις 13 Μαρτίου οι πέντε χώροι του MOMus είναι κλειστοί για το κοινό και από τις 23 Μαρτίου εργάζεται μέσα στους χώρους το προσωπικό φύλαξης. Οι διευθύνσεις, τα τμήματα, η γραμματεία, το λογιστήριο λειτουργούν κανονικά και με πλήρες ωράριο αλλά απομακρυσμένα, το ίδιο και το επιστημονικό προσωπικό, μουσειοπαιδαγωγοί και επιμελητές και επιμελήτριες. Εξακολουθούμε να δουλεύουμε τόσο για τις επόμενες δραστηριότητές μας, γιατί χρειάζεται πολλαπλή δουλειά και όχι μόνο για τις επερχόμενες δράσεις αλλά και για να επανασχεδιαστούν εκθέσεις λόγω της αναγκαίας χρονικής μετακίνησής τους και για την σταθερή παρουσία του MOMus στο διαδίκτυο μέσα από τις νέες ψηφιακές δράσεις που προτείνουμε στο κοινό.
Είναι εξαιρετικά απογοητευτικό να έχουν πρόσφατα εγκαινιαστεί ενδιαφέρουσες εκθέσεις που προέκυψαν μέσα από έρευνα, επικοινωνία και εργασία πολλών μηνών, όπως λ.χ. η έκθεση του πολύ σημαντικού φωτογράφου Roger Ballen “Shadows of the mind” στο Μουσείο Φωτογραφίας, ο οποίος έχει συμβάλει με το ύφος και την αισθητική του στην εξέλιξη της φωτογραφίας διεθνώς, ή η έκθεση «Τίμιοι παράνομοι – Πρόσωπο. Ελευθερία. Σιωπή» στο Πειραματικό Κέντρο Τεχνών που είναι το αποτέλεσμα προγράμματος στο οποίο συμμετείχαν εικαστικοί καλλιτέχνες και κρατούμενοι του σχολείου δεύτερης ευκαιρίας των Διαβατών, ή η έκθεση στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης με τίτλο «Βάλ’τους Χ» με θέμα τον ρατσισμό και η έκθεση για τον Στήβεν Αντωνάκο και την συνομιλία του με έργα ρωσικής πρωτοπορίας που εγκαινιάστηκε λίγο πριν την έναρξη των περιοριστικών μέσων στο Μουσείο Άλεξ Μυλωνά στην Αθήνα. Ελάχιστοι πρόλαβαν να δουν τις εκθέσεις αυτές προτού κλείσουν τα μουσεία για το κοινό. Επίσης, όλα τα σχεδιασμένα μαθήματα, οι προγραμματισμένες διαλέξεις και συναυλίες έπρεπε εσπευσμένα να ακυρωθούν, ή στην καλύτερη περίπτωση, να αναβληθούν για άγνωστη, ακόμα, ημερομηνία. Ακυρώθηκαν ή αναβλήθηκαν και οι συμμετοχές μας σε εκθέσεις του εξωτερικού και δύο προγραμματισμένες εκθέσεις μας πήραν αναβολή για μετά την λήξη του συναγερμού. Πρόκειται για την έκθεση “Utopia Revisited. Λογοτεχνία, Φιλοσοφία και Πολιτική στην τέχνη της ρωσικής πρωτοπορίας” με έργα από τη συλλογή Κωστάκη στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης που ήταν προγραμματισμένο να συνοδευτεί από μεγάλο διεθνές συνέδριο με θέμα την Ουτοπία στην Τέχνη και την Πολιτική – συνδιοργάνωση του MOMus με το Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης -, και την ατομική έκθεση του Luchezar Boyadjiev «Ξαναχτίζοντας τον κόσμο των εικόνων», ενός από τους σημαντικότερους σύγχρονους καλλιτέχνες της ΝΑ Ευρώπης που ήταν προγραμματισμένη να εγκαινιαστεί στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Αναβλήθηκε για άγνωστο χρόνο και το διακαλλιτεχνικό φεστιβάλ InBetween με συνδιοργανωτή το Πειραματικό Κέντρο Τεχνών. Ελπίζουμε πως οι περισσότερες δραστηριότητες θα μπορέσουν να μετακινηθούν χρονικά και για τον σκοπό αυτό δουλεύουμε. Ωστόσο, αυτή η αρχική απογοήτευση δεν μας παρέσυρε γιατί αμέσως μπήκαμε στην διαδικασία του σχεδιασμού νέων, απομακρυσμένων προγραμμάτων που θα μας βοηθούσαν να παραμείνουμε ενεργοί και να κρατήσουμε και τους φίλους των μουσείων κοντά μας, να τους προσφέρουμε τέχνη μέσω του διαδικτύου, έστω κι αν αυτή η απομακρυσμένη δραστηριότητα μόνο σε μικρό βαθμό μπορεί να αντικαταστήσει την κανονική λειτουργία των μουσείων.
Θα ήθελα καταρχήν να πω ότι πρόθεσή μας είναι να μην χαθούν θέσεις εργασίας ως επίπτωση της πανδημίας. Ούτως ή άλλως κανένας και καμία δεν περισσεύει στο MOMus, το οποίο είναι υποστελεχωμένο και έχει ανάγκη από προσωπικό και όχι από περικοπές. Όσον αφορά την οικονομική ζημιά, βρισκόμαστε ακόμη στο μέσο της διαδικασίας κι επομένως είναι δύσκολο στην φάση αυτή να υπολογίσουμε ξεκάθαρα και με απόλυτους αριθμούς το πλήγμα στην οικονομία. Θα είμαστε σε θέση να το μετρήσουμε όταν λήξουν τα μέτρα. Όπως είναι αυτονόητο, τα κλειστά μουσεία με ό,τι συνεπάγεται η έλλειψη επισκεψιμότητας, όπως και η ακύρωση μαθημάτων αλλά και διεθνών συμμετοχών σε εκθέσεις, επιφέρει αναπόφευκτα και οικονομικό κόστος.
Το MOMus είναι ένας δημόσιος πολιτιστικός οργανισμός, είναι λειτούργημα να παραμένουμε κοινωνικά ενεργοί και αυτό επιδιώκουμε. Αντιδράσαμε ακαριαία με ένα διαδικτυακό πρόγραμμα που ξεκίνησε αμέσως μόλις ανακοινώθηκε το κλείσιμο των μουσείων. Αναρτούμε καθημερινά εδώ κι έναν μήνα σχολιασμένα έργα τέχνης από τις μόνιμες συλλογές μας αλλά και από τις τρέχουσες εκθέσεις που δεν είναι επισκέψιμες. Ήδη την εβδομάδα αυτή αναρτούμε ψηφιακά μια σειρά από εκπαιδευτικά και ψυχαγωγικά προγράμματα για παιδιά και οικογένειες με θέα την τέχνη. Ταυτόχρονα επεξεργαζόμαστε μια διαδικτυακή διαδραστική δράση με ανοιχτή πρόσκληση προς όλους τους καλλιτέχνες που θα θελήσουν να μοιραστούν μαζί μας μια εικαστική εικόνα, στατική ή βιντεοσκοπημένη, μπορεί να είναι φωτογραφία, ζωγραφική ή κατασκευή, μπορεί να περιέχει κείμενο, ήχο ή κίνηση σαν ανταπόκριση στις συνθήκες που βιώνουμε. Το MOMus προσβλέπει και στην αγορά έργων τέχνης μέσα από αυτή την ανοικτή διαδικασία, έργων που θα έχουν πειραματικό χαρακτήρα και θα μιλούν για την επόμενη ημέρα της τέχνης. Δημιουργούμε μια διαδικτυακή πλατφόρμα που θα προσφέρει επιπλέον και την δυνατότητα γραπτού σχολιασμού, αλλά και την δημιουργία διαδικτυακών εκθέσεων από όλο τον κόσμο. Τις επόμενες ημέρες θα ανακοινώσουμε και έναν ψηφιακό τρόπο αντικατάστασης των τακτικών και αγαπητών στον κόσμο ξεναγήσεών μας μέσα από την διοργάνωση διαδικτυακών, διαδραστικών συζητήσεων με το κοινό για έργα τέχνης των συλλογών και των εκθέσεών μας.
Δείτε επίσης: Νέο πρόγραμμα διαδικτυακών συναντήσεων από το MOMus!
https://www.facebook.com/MOMusContemporary/photos/a.188142237941093/3129846577103963/?type=3&__xts__%5B0%5D=68.ARA2WhYA5UtGNYFRVIx6E797rX6G6A7iTWnEnXZD7BKYL8NrllLYjAkmLvlqXsXC1sbXw6c2wzcvElZPolQ4I7EvfQ6KX7_pawTVwsRxU2ZL2Hd3tDOq1rbylu4TRDo2qc121ww2HU7yufgYvPV4CQqaWbTf5yQDlI9hPk6yftD6Dgtj-p1hWp_Hiqb5vCE_die4mqZFnSuCd89WrcKOkyeYP33pFVtDv-U84Pp3cqrda1ord3ycPfKzrpFZKMhG-71Xpu4wxpNMAQgx4idS8cc-y8pz3O6-Pb_BQXsbq0q4Ii50sXhWnd8hPqgelmPCi29eirdv2OIhEjDNX4CjKH0-3w&__tn__=-R
Καταρχήν είναι αυτονόητο ότι το MOMus θα υποδεχθεί τον κόσμο στα μουσεία με πολύ μεγάλη χαρά. Ήδη ονειρευόμαστε να οργανώσουμε γιορτές για τον λόγο αυτό. Ακούγεται, ίσως, υπερβολικό, αλλά έχω την αίσθηση ότι οι εκθέσεις μας θα δείχνουν πιο φωτεινές και πιο δοτικές και ότι θα δούμε, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, τους επισκέπτες στις εκδηλώσεις μας ως αλληλέγγυους φίλους, με τους οποίους μοιραζόμαστε ιδέες και έμπνευση για να βελτιώνεται διαρκώς αυτό το κοινό, ετεροτοπικό μας σπίτι που είναι το μουσείο. Ασφαλώς η επόμενη μέρα θα μας βρει προβληματισμένους. Οφείλουμε να κάνουμε έρευνες σχετικά με τις σημερινές συνθήκες και τις επιπτώσεις που δεν έχουν ακόμη φανεί, θα προσπαθήσουμε να χειριστούμε τα συμπεράσματα αυτών των ερευνών με τον καλύτερο δυνατό τρόπο με ζητούμενο την καλύτερη κατανόηση της τέχνης διότι έχει ήδη καταστεί σαφές ότι τίποτα δεν είναι αυτονόητο, όπως – ίσως – από κεκτημένη ταχύτητα πολλές φορές θεωρούσαμε.
Ο κόσμος αποζητά τον πολιτισμό πάντα, έστω και ηλεκτρονικά. Τις ημέρες που μένουμε κλεισμένοι στο σπίτι παρακολουθούμε ταινίες, ακούμε μουσική, διαβάζουμε βιβλία και βλέπουμε εικόνες με εικαστικό περιεχόμενο. Η τέχνη είναι αυτό που πρωτίστως μας βοηθά να ξεπερνούμε αυτό που μοιάζει αδιανόητο, έναν αναγκαστικό εγκλεισμό, έναν κοινό πανανθρώπινο και αόρατο εχθρό που μας έχει κλειδώσει στα σπίτια μας. Όπως έχω ήδη πει, ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος μηδένισε τα σύμβολα του παρελθόντος και γέννησε τις ιστορικές πρωτοπορίες στην Ευρώπη, ενώ ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος προκάλεσε την αντίδραση των ανθρώπων των γραμμάτων και της τέχνης απέναντι στον ναζισμό, τον ρατσισμό και την απολυταρχία και οδήγησε τους καλλιτέχνες σε μια τέχνη πολιτικής διαμαρτυρίας. Παρόλο που δεν πιστεύω πως ζούμε ακριβώς σε συνθήκες παγκοσμίου πολέμου, ο πανανθρώπινος χαρακτήρας αυτού του δύσκολου βιώματος και ο μη ορατός ορίζοντας της λύσης του, μας κάνει να το αντιμετωπίζουμε σαν πόλεμο μ’ έναν αόρατο εχθρό. Για τον λόγο αυτό, έχω προσδοκίες από την τέχνη της επόμενης μέρας που ελπίζω να μην είναι μουδιασμένη και αμυντική αλλά να δώσει την δυνατότητα επαναπροσδιορισμού αξιών όπως η ελευθερία, η ισότητα, η δικαιοσύνη, η αλληλεγγύη και η ισότιμη πρόσβαση όλων στα βασικά αγαθά της υγείας, της παιδείας και του πολιτισμού.
Είναι πολλά «μηνύματα» που έρχονται στο νου. Αν και συχνά τον τελευταίο καιρό σκέφτομαι τον αφορισμό του ρώσου Δανιήλ Χαρμς που μέσα στις ανυπέρβλητες δυσκολίες της ζωής του στο Λένινγκραντ, απομονωμένος από το σταλινικό καθεστώς και ενόψει του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έγραψε πως «η ζωή νίκησε το θάνατο μ’ έναν άγνωστο για μένα τρόπο», θα μείνω στο κειμενάκι που πρόσφατα δημοσίευσε ο Nick Cave στο online ημερολόγιό του «The Red Hand Files», το οποίο πρόχειρα μεταφράζω:
“Σας καλλιτέχνης ομολογώ πως το να χαθεί αυτή την ιδιαίτερη στιγμή προκαλεί την αίσθηση του ανάρμοστου. Ξαφνικά όμως, η πράξη της συγγραφής ενός μυθιστορήματος, ενός σεναρίου ή μιας σειράς τραγουδιών μοιάζουν με εντρυφήσεις που προέρχονται από μια προγενέστερη εποχή. Για μένα, δεν είναι αυτός ο κατάλληλος καιρός για να βυθιστεί κανείς σε δημιουργικά εγχειρήματα. Είναι καιρός να ξαπλώσουμε στο κάθισμά μας και να εκμεταλλευτούμε αυτήν την ευκαιρία για να αναλογιστούμε ποιά είναι, ακριβώς, η λειτουργία μας – για ποιόν λόγο υπάρχουμε ως καλλιτέχνες”.
