Το παλιό Ρωσικό Νοσοκομείο, ένα κρυμμένο διατηρητέο κτίριο
Ένας αιώνας Ιστορίας σε ένα όμορφο διατηρητέο κτίριο που δεν το πιάνει το μάτι σου.
Η γνωριμία με την πόλη στην οποία ζεις, αναπνέεις, προχωράς και συχνά αναδημιουργείς τον ίδιο σου τον εαυτό είναι μια διαδικασία που δεν σταματά ποτέ. Οτιδήποτε κι αν κοιτάζεις γύρω σου, είναι φορέας πολλών προηγούμενων ζωών πριν από σένα, διατηρεί στους τοίχους του και τα θεμέλιά του αύρα εποχών αλλοτινών και σε καλεί – έμμεσα και άρρητα – να ανακαλύψεις την ταυτότητά του.
Το κτίριο όπου στεγάζεται σήμερα το Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας, περιφερειακή υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους, επί της οδού Παπαναστασίου 21, υπήρξε στο παρελθόν Ρωσικό Νοσοκομείο, με την ανέγερσή του να υπολογίζεται στις αρχές του 20ου αιώνα.
Πιο συγκεκριμένα, τον Ιούνιο του 1907 ανακοινώθηκε η ανέγερση του Ρωσικού Νοσοκομείου, μέσω της έκδοσης σχετικού αυτοκρατορικού διατάγματος. Σε μία περιοχή που περιελάμβανε άλλα δύο νοσοκομεία, το Ελληνικό (Θεαγένειο) και το Ισραηλιτικό (Χιρς), η διαδικασία για την κατασκευή του ξεκίνησε ουσιαστικά από το 1904, όταν αγοράστηκε η εν λόγω έκταση από τον Νικόλαο Χατζηλαζάρου, αντιπροσώπο της ρωσικής κυβέρνησης.
Τον Δεκέμβριο του 1907, με την ευκαιρία της ονομαστικής εορτής του Τσάρου, πραγματοποιήθηκε η κατάθεση θεμέλιου λίθου και στις 31 Ιανουαρίου 1910 (αν και άλλες αναφορές κάνουν λόγο για το έτος 1909) έγινε η τελετή των εγκαινίων.
Τα σχέδια του νοσοκομείου ανήκουν στον αρχιτέκτονα Σ. Σέρκισσωφ.
Στην έκθεση Ν. Κυριαζίδη περιγράφεται ως «διώροφον κτίριον περιλαμβάνον 16 κλίνας μετά χειρουργείου, μικροβιολογικού εργαστηρίου και χημείου, θερμαινόμενον δια κεντρικής θερμάνσεως μετά θερμού ύδατος, απαστράπτον εκ καθαριότητος και εκπληρούν πάντας τους όρους της υγιεινής». Αξίζει να σημειωθεί ότι στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου διευθυνόταν από Ρώσους γιατρούς με την εποπτεία της υπηρεσίας υγείας του γαλλικού στρατού.
Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση το κτίριο εγκαταλείφθηκε και καταλήφθηκε από Έλληνες πρόσφυγες από τη Ρωσία. Το 1925, εκεί στεγάστηκε η δημόσια Μαιευτική Γυναικολογική Κλινική, η οποία στη συνέχεια μετονομάστηκε σε Δημόσιο Μαιευτήριο και παρέμεινε στο χώρο μέχρι το 1975.
Το κτίριο εγκαταλείφθηκε ξανά στα μέσα της δεκαετίας του ’70 και το 1983 χαρακτηρίστηκε διατηρητέο μνημείο. Το 1984, το κτίριο παραχωρήθηκε από την Εφορεία Δημοσίων Κτημάτων (στην κυριότητα της οποίας είχε περιέλθει στο μεταξύ) για τη στέγαση του Ιστορικού Αρχείου Μακεδονίας και ξεκίνησαν οι προκαταρκτικές εργασίες για την αποκατάστασή του. Η όλη διαδικασία μελέτης και επισκευών κράτησε μια ολόκληρη δεκαετία, μέχρι το Μάιο του 1994.
«Η εξωτερική όψη του κτiρίου είναι επιβλητική και ιδιαίτερα η πρόσοψη: έξι συμμετρικοί μεγάλοι ημικίονες με επίκρανα κορινθιακού τύπου, επιστύλιο με ελικοειδή ανάγλυφα κοσμήματα και η μνημειώδης μαρμάρινη κλίμακα που οδηγεί στην περίτεχνη είσοδο του ορόφου. Δυστυχώς, με τη διάνοιξη της οδού Παπαναστασίου, χάθηκε η πρώτη μαρμάρινη σκάλα που οδηγούσε στην υπερυψωμένη αυλή, καθώς και η περίφραξη μαζί με αρκετά πεύκα της αυλής. Αντί γι’ αυτά, σήμερα υπάρχει ένας ψηλός αναλημματικός τοίχος ο οποίος ουσιαστικά κρύβει το κτήριο από τους διαβάτες», σημειώνεται στο επίσημο ιστορικό του κτιρίου.
Το κτίριο άνοιξε τις πόρτες του στους επισκέπτες του Open House 2017, προκειμένου να περιηγηθούν στους χώρους και να απολαύσουν την ενός αιώνα αρχιτεκτονική του, και ελπίζουμε να βρίσκεται και φέτος στη λίστα του θεσμού.
Μέχρι τότε, μπορείτε να μάθετε περισσότερα για το Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας στην επίσημη σελίδα του (gak.thess.sch.gr) ή τηλεφωνικά στο 2310 855 255.
*Αλ. Παπαναστασίου 21 (κοντά στη συμβολή με Κων. Καραμανλή)
Πηγές: Η Θεσσαλονίκη εκτός των τειχών, Εικονογραφία της Συνοικίας των Εξοχών (1885 – 1912), Βασίλης Κολώνας, University Studio Press, 2014 | Επίσημα στοιχεία του Ιστορικού Αρχείου Μακεδονίας
