Το μυστικό στην οδό Ολυμπιάδος 90
Ένας ολοκληρωμένος αρχαιολογικός χώρος στον οποίον το ευρύ κοινό δεν εισήλθε ποτέ, μαραζώνει.
Εικόνες: Σοφία Λαμπρινοπούλου
Η βυζαντινή κινστέρνα της οδού Ολυμπιάδος στον αριθμό 90 βρίσκεται δίπλα στο Βυζαντινό Λουτρό της οδού Θεοτοκοπούλου, στις παρυφές του οικισμού της Άνω Πόλης. Το μεν Βυζαντινό Λουτρό παραδόθηκε επιτέλους στην πόλη μετά από πολλά χρόνια αλλά η βυζαντινή Κινστέρνα παραμένει άγνωστη και απροσπέλαστη για το ευρύ κοινό. Ένας αρχαιολογικός χώρος έτοιμος εδώ και 14 χρόνια και ερμητικά κλειστός εδώ και 14 χρόνια. Μια κατάσταση η οποία αφορά και σε πολλά άλλα μνημεία της πόλης.
Η ιστορία
Στη διάρκεια εργασιών για τη διαπλάτυνση της ιδού Ολυμπιάδος (στη διασταύρωση με την Αγίας Σοφίας) εντοπίστηκε κινστέρνα μεγάλων διαστάσεων (Δεξαμενή νερού, στέρνα έχουσα κρουνούς) που καταλαμβάνει το μισό του πλάτους της οδού Ολυμπιάδος και το υπόλοιπο εκετείνεται σε παρακείμενο οικόπεδο. Κταστράφηκε μερικώς η θολωτή τη στέγη και η κινστέρνα ήταν γεμάτη χώματα. Η πρώτη φάση της ανασκαφής διήρκησε από το 1987 έως το 1989.
Πρόκειται για ένα τετράπλευρο κτίσμα διαστάσεων 19χ11,70 και εσωτερικών 17χ9,10 μ. Το ύψος της υπολογίζεται άνω των 7,5 μ. Οι τοίχοι της έχουν πλάτος 1 μ. και είναι χτισμένοι με αργούς λίθους, πλίνθους και ασβεστοκονίαμα και επιχρισμένοι εσωτερικά με υδραυλικό κονίαμα. Τα τόξα και οι θόλοι είναι πλινθόκτιστα. Στεγαζόταν με 8 θόλους σε 2 σειρές των τεσσάρων και τρία στηρίγματα στον κατά μήκος άξονά της εκ των οποίων βρέθηκε ένα στη διάρκεια της ανασκαφής. Πρόκειται για έναν μονόλιθο αράβδωτο μαρμάρινο κίονα με ιωνικό κιονόκρανο.
Η πρόσβαση στο εσωτερικό της κινστέρνας γίνεται με μια σκάλα πλάτους 0,72χ0,86μ. που αρχίζει από τη νότια γωνία σε επαφή με την εξωτερική πλευρά του νοτιοδυτικού τοίχου της. Η τροφοδοσία της κινστέρνας γίνεται μέσω κτιστού αγωγού με ορθογώνια διατομή. Προφανώς η κινστέρνα ήταν ενταγμένη στο υδρευτικό δίκτυο της πόλης. Σε αναζήτηση της χρονολόησή της οι αρχαιολόγοι κατέληξαν στην επισήμανση ορισμένων στοιχείων μορφολογίας της τοιχοδομίας της. Χρησιμοποιούνται παλαιοχριστιανικά μάρμαρα σε δεύτερη χρήση οπότε η χρονολόγηση κατασκευής της μπορεί να μετατεθεί πιο μπροστά, το αργότερο στα όψιμα βυζαντινά χρόνια. (Πηγή: Δ. Ναλμπάντης: “Η κινστέρνα της οδού Ολυμπιάδος 90 στη Θεσσαλονίκη”, Το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και Θράκη, 1989)
Με ΦΕΚ 608/Β/24-8-1988 η Κινστέρνα, που βρίσκεται στην οδό Ολυμπιάδος και Αγίας Σοφίας στη Θεσσαλονίκη, αρχαίο μνημείο σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 2 του ΚΝ 5351/1932 “περί αρχαιοτήτων”, κρίθηκε διατηρητέα.
Το έργο
Μελέτη της διαμόρφωση της κινστέρνας πραγματοποιήθηκε με αρχιτεκτονικό διαγωνισμό της 9ης Εφορείας Θεσσαλονίκης και χρηματοδότησης του Οργανισμού Πολιτιστικής πρωτεύουσας 1997.
Οι εργασίες συντήρησης και ανάδειξης ολοκληρώθηκαν το 2003 με χρηματοδότηση το Γ’ ΚΠΣ (189.982€ ευρώ), ενώ το Υπουργείο Πολιτισμού είχε ήδη διαθέσει επί πλέον το ποσό των 200.000 ευρώ € για απαλλοτριώσεις. Ο υπαίθριος χώρος έχει διαμορφωθεί με δεντροφύτευση, προστατευτικά κιγκλιδώματα και ειδικές ράμπες για να είναι προσπελάσιμο και από άτομα με ειδικές ανάγκες, με είσοδο μέσω σκάλας που βρίσκεται επί της οδού Ολυμπιάδος.
