Το σχέδιο που άλλαξε τις ευρωπαϊκές πόλεις

Αφού η πρωτεύουσα της Σλοβενίας, η Λιουμπλιάνα, καταστράφηκε από έναν σεισμό το 1895, ένας καινοτόμος αρχιτέκτονας σκέφτηκε το πως θα μπορούσε να γίνει ξανά η πόλη με έναν τρόπο που όχι μόνο τη βελτίωσε αλλά έθεσε και ένα πρότυπο για άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. 

Ο Σλοβένος αρχιτέκτονας Jože Plečnik είχε ήδη συνεργαστεί με αξιόλογους designers της εποχής στη Βιέννη και την Πράγα πριν επιστρέψει στην πατρίδα του για να ξαναχτίσει την πρωτεύουσα τη δεκαετία του 1930.

Το σχέδιό του ήταν εμπνευσμένο από την αρχαία Αθήνα – το ονόμασε μάλιστα «Η Σλοβενική Ακρόπολη». Ο ιστορικός τέχνης Peter Krečičv εξήγησε ότι το σχέδιο του Plečnik είχε άμεσες αναλογίες με την αρχαία Αθήνα: το Κάστρο της Λιουμπλιάνα ήταν η Ακρόπολη, το νεκροταφείο Žale ήταν η νεκρόπολη. Η πλατεία του Κογκρέσου ήταν η αγορά, ή τόπος συγκέντρωσης και η αγορά της Λιουμπλιάνας ενσωμάτωσε τη στοά (μια σκεπαστή στοά).

Όμως, ο Plečnik δεν σταμάτησε εκεί. Αν και ο μοντερνισμός και ο φονξιοναλισμός ήταν δημοφιλείς εκείνη την εποχή, ήθελε κάτι διαφορετικό. 

“Και τα δύο στυλ ικανοποιούσαν βασικές λειτουργίες ή ανάγκες, αλλά δεν είχαν το πνευματικό στοιχείο που αναζητούσε ο Plečnik”, δήλωσε η Ana Porok, διευθύντρια του Μουσείου Οικίας Plečnik. 

Έτσι, εμπνευσμένος από τους αρχαίους πολιτισμούς και από την τέχνη του Μπαρόκ και της Αναγέννησης, ο Plečnik δημιούργησε μια μοναδική αρχιτεκτονική εντελώς διαφορετική από το κυρίαρχο στυλ της εποχής.

“Ο Plečnik αναδιέταξε κλασικά στοιχεία, όπως κολώνες, καμάρες και στεφάνια. Αυτά ήταν πρακτικά απαγορευμένα υπό τη μοντερνιστική ορθοδοξία”, είπε ο Krečičv. «Παρόλα αυτά, ο Plečnik τα χρησιμοποιεί ως βάση της σύγχρονης εικαστικής γλώσσας του».

Ο Plečnik πήρε επίσης την απόφαση να κλείσει το κέντρο της πόλης για τα μηχανοκίνητα – κάτι που άλλες ευρωπαϊκές πόλεις δεν θα έκαναν για δεκαετίες. 

Αντίθετα, έβαλε πρώτα τους πεζούς και τους δημόσιους χώρους, δημιουργώντας έναν χώρο για περπάτημα στην πόλη (που περνούσε από μερικά από τα άλλα διάσημα σχέδιά του, συμπεριλαμβανομένης της Σλοβενικής Εθνικής και Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης) και κατά μήκος του ποταμού Ljubljanica, καθώς και πολλές πλατείες, πάρκα και γέφυρες.

«Η μοναδικότητα της πόλης έγκειται στην ανθρωπιστική προσέγγιση του σχεδιασμού της: ανοιχτοί χώροι, δρόμοι, πάρκα που δημιουργήθηκαν για όλους τους ανθρώπους, και φυσικά η διαχρονική αρχιτεκτονική του Plečnik, που δεν μπορεί να βρεθεί πουθενά αλλού», είπε ο Porok.

Το όραμα του Plečnik μεταμόρφωσε τη Λιουμπλιάνα και την έκανε χαρακτηριστικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο το κλασικό και το μοντέρνο στυλ θα μπορούσαν να συνδυαστούν για να εξυπηρετήσουν τους ανθρώπους που ζούσαν εκεί. Τον Ιούλιο του 2021, η Unesco αναγνώρισε το επίτευγμά του και ενέγραψε τα έργα του στη Λιουμπλιάνα και το «ανθρωποκεντρικό του σχέδιο» στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς. «Αυτό που ξεχωρίζει δεν είναι ένα μοναδικό κτίριο, αλλά η σύνδεση της αρχιτεκτονικής του με τη ζωή της πόλης», είπε ο Krečičv. «Αυτή η ιδέα θα πρέπει να μας εμπνεύσει όταν σχεδιάζουμε [πόλεις] σήμερα».

Πηγή: BBC