ΣΕΑ: Τι υπονοεί η φράση «μουσειακός χώρος του Σταθμού Βενιζέλου»;

Μια σειρά ιδιαίτερα κρίσιμων ερωτημάτων καταθέτει ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων για τις εξελίξεις στο Σταθμό Βενιζέλου/Μετρό Θεσσαλονίκης.

«Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων διακρίνει πλέον μόνο μια εναλλακτική για την προστασία των αρχαιοτήτων και την εμπρόθεσμη (ως το τέλος 2023) ολοκλήρωση του τεχνικού έργου: να καταργηθεί ο Σταθμός Βενιζέλου ως σταθμός επιβατών» αναφέρει μεταξύ άλλων η ανακοίνωση.

Αναλυτικά όσα αναφέρει ο ΣΕΑ στην τοποθέτηση του:

Στις 19.01.2022 δημοσιεύτηκε η περίληψη της 6/2022 απόφασης της Επιτροπής Αναστολών του ΣτΕ, η οποία εξέτασε την αίτηση πολιτών και φορέων, ανάμεσα στους οποίους και ο Σ.Ε.Α., για την αναστολή των εργασιών τεμαχισμού και απόσπασης των αρχαιοτήτων του Σταθμού Βενιζέλου στο Μετρό της Θεσσαλονίκης. Η Επιτροπή δεν εξέτασε επί της ουσίας τα επιχειρήματα των προσφευγόντων και τις καταστρεπτικές για τις αρχαιότητες πρακτικές, όπως συζητήθηκαν ενώπιον της Ολομέλειας στις 10.12.21, της οποίας η απόφαση αναμένεται, ούτε φυσικά αμφισβήτησε τη βασιμότητα των επιχειρημάτων της κύριας αίτησης ακύρωσης. Δυστυχώς, η Επιτροπή επέτρεψε τη συνέχιση της καταστρεπτικής αυτής πρακτικής, καθιστώντας εν πολλοίς ανούσια ακόμα και την έκδοση της Απόφασης της κύριας αίτησης, η οποία θα έρθει πολύ αργά για την σωτηρία των αρχαιοτήτων που ήδη αποξηλώνονται.

Η ιστορία και η προβληματική για τις αρχαιότητες του Σταθμού, οι ευθύνες και τα αναμενόμενα αποτελέσματα, τόσο για τη σωτηρία των αρχαιοτήτων, όσο και για την ολοκλήρωση και παράδοση του έργου στην πόλη εντός των προβλεπόμενων χρονοδιαγραμμάτων είναι γνωστή και έχουν επανειλημμένως αναφερθεί σε ανακοινώσεις του ΣΕΑ (αναλυτικά στο Υπόμνημα που αποστείλαμε στον Πρωθυπουργό και σε όλα τα κόμματα της Βουλής https://www.sea.org.gr/details.php?id=1211).

Σε αυτό το σημείο θεωρούμε σκόπιμο να σχολιάσουμε όσα δήλωσε πρόσφατα ο Πρόεδρος της Αττικό Μετρό κ. Ν. Ταχιάος, μιλώντας στην ΕΡΤ: «Εμείς θέλουμε στο τέλος Μαρτίου να ξεκινήσουμε τις βαριές εργασίες κατασκευής του σταθμού ανεξαρτήτως των αρχαιοτήτων» προκειμένου να ολοκληρωθεί το έργο ως το τέλος του 2023. Η δήλωση αυτή είναι απολύτως ανέφικτη, καθώς ως το τέλος Μαρτίου 2022 δεν θα έχει ολοκληρωθεί ούτε η απόσπαση, ούτε η ανασκαφή!

Η απρόσκοπτη πλέον συνέχιση της απόσπασης των αρχαιοτήτων έρχονται να συνδυαστούν με τις πρόσφατες πληροφορίες ότι κάτω από τις αρχαιότητες του 4ου αι. μ.Χ. εντοπίζονται παλαιότερα (ρωμαϊκά) αρχαιολογικά στρώματα, άγνωστης προς το παρόν έκτασης και σημασίας, στοιχείο απολύτως αναμενόμενο και για το οποίο ο ΣΕΑ, όπως και όλος ο επιστημονικός κόσμος, είχαν εγκαίρως προειδοποιήσει. Βρισκόμαστε στο κέντρο της αρχαίας πόλης. Η πρόταση να παραμείνει ο αρχαιολογικός χώρος στον βυζαντινό ορίζοντα του 4^ου-9^ου αι. μ.Χ., που τόσο λοιδορήθηκε από την Αττικό Μετρό και την πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ, είναι η μόνη που ακολουθεί την αρχαιολογική επιστήμη και πρακτική, σύμφωνα με την οποία δεν καταστρέφονται σημαντικά στρώματα μεταγενέστερων περιόδων χάριν επιστημονικής «περιέργειας», και η  μόνη σύμφωνη με την οικονομία του έργου.

Η πυκνή στρωματογραφία με σημαντικά ευρήματα τόσο της ρωμαϊκής όσο και της ελληνιστικής εποχής που αναμένεται να βρεθούν στη συνέχεια της ανασκαφής απαιτεί μια εκτεταμένη, απαιτητική και χρονοβόρα ανασκαφή, που θα θέτει συνεχώς στο προσκήνιο το ζήτημα της προστασίας και των νέων, σημαντικών αρχαιοτήτων που έρχονται στο φως, με νέες γνωμοδοτήσεις του ΚΑΣ και νέες αποφάσεις. Αυτή η εξέλιξη ασφαλώς θέτει εκ νέου ανησυχητικά δεδομένα τόσο για τον αρχαιολογικό χώρο όσο και για το έργο.

Οι προβληματισμοί είναι πολλοί και καλούμε όλους να τους ακούσουν.

-Πόσος χρόνος θα χρειαστεί για την ολοκλήρωση της ανασκαφής με τον ενδεδειγμένο επιστημονικό τρόπο;

-Πόσο χρόνο και χρήμα θα απαιτήσουν οι νέες ανασκαφές, οι νέες μελέτες, οι νέες γνωμοδοτήσεις του Κ.Α.Σ. και οι νέες Αποφάσεις του ΥΠΠΟΑ για την τύχη των αρχαιοτήτων που αποκαλύπτονται;

-Πώς θα επανατοποθετηθούν τα τεμαχισμένα και αποσπασμένα τμήματα επάνω σε παλαιότερα στρώματα;

-Πώς μπορεί το έργο του τεμαχισμού και της απόσπασης να μην ισορροπεί με αυτό της επανατοποθέτησης;

-Υπάρχουν αξιόπιστες μελέτες επανατοποθέτησης;

-Η επανατοποθέτηση θα έχει τα χαρακτηριστικά σκηνογραφίας, όπως το τμήμα του Σταθμού Αγίας Σοφίας που παραδόθηκε ημιτελές στους πολίτες ως «παράδειγμα επανατοποθέτησης», οδηγώντας σε λοιδορίες του ίδιου του έργου της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, αλλά και της έννοιας της επανατοποθέτησης εν γένει;

-Πώς θα γίνει η επιλογή του τι θα αναδειχθεί και τι θα καταστραφεί; Τι υπονοεί η φράση «μουσειακός χώρος του Σταθμού Βενιζέλου» που εμπεριέχεται σε έγγραφα της Αττικό Μετρό; Διαφαίνεται η πρόθεση από πλευράς ιθυνόντων να εκτεθούν αποσπασματικά τμήματα από διαφορετικές εποχές στο επίπεδο -1 του Σταθμού Βενιζέλου;

Λαμβάνοντας υπόψη:

α) ότι η τεχνική μελέτης της κατά χώραν διατήρησης των αρχαιοτήτων (η Μελέτη Βέττα) έχει εγκαταλειφθεί,

β) ότι οι αρχαιότητες του αρχαιολογικού χώρου του 4^ου-9ου αι. μ.Χ. έχουν σε ένα ποσοστό ήδη απομακρυνθεί,

γ) ότι υπάρχει η προοπτική της αποκάλυψης ενός πιο σύνθετου και πολύπλοκου αρχαιολογικού τοπίου κάτω από το στρώμα του 4ου αι. μ.Χ.

δ) ότι δημιουργείται πλέον μία αβέβαιη κατάσταση τόσο για την τύχη των αρχαιοτήτων όσο και για την ολοκλήρωση του έργου του μετρό,

ε) τα τεχνικά δεδομένα του έργου, όπως έχουν παρουσιαστεί από την Αττικό Μετρό και την Ανάδοχο Κοινοπραξία, σχετικά με το χρόνο κατασκευής του Σταθμού Βενιζέλου και τη σύνδεση των 12 σταθμών της βασικής γραμμής, αλλά και της γραμμής που οδηγεί στην Καλαμαριά, με την ολοκλήρωση του Σταθμού Βενιζέλου, που οδηγεί όλο το έργο του Μετρό σε παράδοση το 2025,

Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων διακρίνει πλέον μόνο μια εναλλακτική για την προστασία των αρχαιοτήτων και την εμπρόθεσμη (ως το τέλος 2023) ολοκλήρωση του τεχνικού έργου: να καταργηθεί ο Σταθμός Βενιζέλου ως σταθμός επιβατών. Να σταματήσουν οι εργασίες τεμαχισμού/απόσπασης, να εγκατασταθούν στον χώρο μόνο οι έξοδοι κινδύνου και οι μηχανολογικές εγκαταστάσεις που είναι απαραίτητες για τη λειτουργία του συνόλου της γραμμής του Μετρό και να αποδοθεί το επίπεδο -1 του Σταθμού ως αρχαιολογικός χώρος στους πολίτες και τους επισκέπτες της Θεσσαλονίκης από το ΥΠΠΟΑ, με άμεση επανατοποθέτηση των βυζαντινών αρχαιοτήτων που έχουν ως τώρα αποσπαστεί.