Γιατί πνιγόμαστε στην Ελλάδα και μάλιστα στα ρηχά

Στην Ελλάδα πνίγονται κάθε χρόνο περίπου 350 άνθρωποι, παρότι η χώρα μας είναι μία παραθαλάσσια και νησιώτικη χώρα. Οι μεγαλύτερες πόλεις της χώρας έχουν άμεση επαφή με τη θάλασσα και το υδάτινο στοιχείο.

Πολλοί δε Έλληνες εργάζονται στη θάλασσα ή δίπλα στη θάλασσα, αλλά οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν κολύμπι ή αγνοούν βασικούς κανόνες ασφάλειας στην επαφή τους με το νερό.

Το πρόσφατο τραγικό περιστατικό στη Χαλκιδική, με τον πνιγμό του 15χρονου αγοριού από τη Σκύδρα, όπως και άλλα πάμπολλα περιστατικά πνιγμών ανά τη χώρα, καταδεικνύουν ότι, παρότι είμαστε ένας λαός της θάλασσας, με μεγάλη ιστορία και παρουσία στο υγρό στοιχείο, σχετικά με το κολύμπι, παραμένουμε αστοιχείωτοι.

Κάθε καλοκαίρι μετράμε εκατοντάδες θανάτους από πνιγμό και καταριόμαστε την κακή μας μοίρα, αλλά τελικά επί της ουσίας, παραμένουμε αδρανείς, ψάχνοντας να βρούμε τις αιτίες και τους υπεύθυνους για το κακό που μας βρήκε.

Τα στοιχεία όμως είναι αυτά που δείχνουν τι γίνεται και τι πρέπει να γίνει ώστε να σωθούν ζωές από τον πνιγμό, που τις περισσότερες φορές συμβαίνει λόγω κολυμβητικής άγνοιας κι αδιαφορίας στους κανόνες ασφάλειας.

Κάθε χρόνο περίπου 350 οι θάνατοι στη θάλασσα

Τα στοιχεία για την περσινή χρονιά, ίσως πιλοτικά, να δείχνουν τι θα καταγράψουμε και φέτος στο τέλος της τουριστικής σεζόν.

Πέρσι στην Ελλάδα, 342 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στη θάλασσα, συμμετέχοντας σε δραστηριότητες όπως η κολύμβηση και τα υδάτινα σπορ και δραστηριότητες. Οι 238 ήταν Έλληνες ποσοστό 71% και οι υπόλοιποι αλλοδαποί. Από τα 336 θανάσιμα ατυχήματα, 275 αφορούσαν άτομα άνω των 60 ετών (82%), 54 άτομα ηλικίας από 18-59 ετών, 4 παιδιά ηλικίας 0-12 και 3 αγνώστου ηλικίας.

Να σημειωθεί ότι το 2021 η ναυαγοσωστική κάλυψη στις παραλίες έφθασε στο 76%.

Ανάλογη είναι η εικόνα και για την τελευταία τετραετία (2017-2020), κατά την οποία, κατά μέσο όρο, 349 άνθρωποι χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους στη θάλασσα. Η ανάλυση των στοιχείων δείχνει, ότι το 77% των θανάτων οφείλεται σε πνιγμό, το 10% σε παθολογικά αίτια, το 1% σε θανάσιμα ατυχήματα ενώ υπάρχει και ένα ποσοστό 12% που ακόμα τα αίτια δεν έχουν προσδιοριστεί

Το 2020, λόγω της πανδημίας και του περιορισμού της κινητικότητας, οι θάνατοι μειώθηκαν σε 259, γεγονός που οφείλεται και στην πολύ μεγάλη πτώση των ξένων τουριστών.

Ωστόσο τις προηγούμενες χρονιές είχαμε μεγάλο αριθμό πνιγμών. Το 2019, χρονιά σταθμός για τα τουριστικά χρονικά της χώρας, οι θάνατοι είχαν ανέλθει σε 377, ενώ το 2018 σε 396 και το 2017 σε 329. Η ανάλυση αυτών των στοιχειών δείχνει ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των θυμάτων ήταν άνδρες και ένα ποσοστό γύρω στο 30%, γυναίκες, με την συντριπτική πλειοψηφία αυτών των θανάτων να αφορά άτομα ελληνικής υπηκοότητας. Επίσης η μεγάλη πλειοψηφία αφορά σε άτομα άνω των 60 ετών, δηλαδή ποσοστό κοντά στο 80%.

Μάλιστα, όπως αναφέρεται σε μελέτη του Πανεπιστημίου Πατρών του 2021, «όσοι είναι πάνω από 80 ετών, κατέχουν το 22,7% των συνολικών περιπτώσεων. Τα αμέσως μεγαλύτερα ποσοστά καταγράφονται επίσης σε ηλικιωμένους, ηλικιακής ομάδας 75-79 (18,8%) και 70-74(15,6%). Αν μάλιστα αθροίσουμε τις τρείς αυτές ηλικιακές ομάδες, θα διαπιστώσουμε ότι οι ηλικίες από 70 και άνω, συγκεντρώνουν το 57,1% των περιστατικών θανάτων από τυχαίο πνιγμό.

Αντιθέτως και σε αντιδιαστολή με τις παγκόσμιες καταγραφές, οι πολύ μικρές ηλικίες, συγκεντρώνουν εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά. Έτσι, διαπιστώνουμε ότι οι ηλικιακή ομάδα από 0-10 ετών, καταγράφει ποσοστό μικρότερο του 1%(0,9%), ενώ και οι ηλικίες, από 10 έως 30 ετών, διατηρούν χαμηλά ποσοστά θανάτων από πνιγμό. Συγκεκριμένα, καταγράφουν ποσοστό 3,9%, που αντιστοιχεί σε 43 περιστατικά. Ακολούθως παρατίθεται και η σχηματική απεικόνιση των στοιχείων αυτών».

Οι Έλληνες δεν ξέρουν κολύμπι και πνίγονται στα ρηχά

Τι λένε όμως οι ειδικοί αυτοί που παρακολουθούν από κοντά αυτά τα περιστατικά και πως περιγράφουν τις συμπεριφορές του μέσου έλληνα, όταν βρεθεί δίπλα στη θάλασσα;

Ο Νίκος Γιοβανίδης διευθυντής της Σχολής Ναυαγοσωστικής Εκπαίδευσης ΕΝΑΚ – Ελληνική Ναυαγοσωστική Ακαδημία, τονίζει ότι παρότι πλέον υπάρχει μεγάλη ναυαγοσωστική κάλυψη στις πολυσύχναστες παραλίες, σε ποσοστό 85%, τα περιστατικά πνιγμών εξακολουθούν να είναι πολλά για συγκεκριμένους λόγους.

Όπως τονίζει, «υπάρχει τεράστιο έλλειμμα γνώσης και ενημέρωσης γύρω από την κολύμβηση και οι πνιγμοί δεν μειώνονται με θαύματα, αλλά με προγράμματα εκπαίδευσης και μάθησης». «Είναι άλλο το κάνω μπάνιο και άλλο το κολυμπάω και επιπλέω» τονίζει και αναφέρει ότι το 95% των πνιγμών συμβαίνουν στα πρώτα 6-7 μέτρα από την παραλία ενώ εκτιμά πως πάνω από το 60% των ελλήνων δεν ξέρει να κολυμπά.

«Παρότι η χώρα μας περιβάλλεται από θάλασσα πολλοί έλληνες δεν ξέρουν να κολυμπούν και αδιαφορούν για τους κανόνες ασφαλείας, γι αυτό οι περισσότεροι πνιγμοί συμβαίνουν σε μεγάλους ανθρώπους και σε μικρά παιδιά», τονίζει και σημειώνει ότι υπάρχει έλλειψη προγραμμάτων εκμάθησης κολύμβησης.

Όσον αφορά την παρουσία ή έλλειψη των ναυαγοσωστών στις παραλίες, αναφέρει πως το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στη γραφειοκρατία των δήμων, που είναι υπεύθυνοι για την πρόσληψη των ναυαγοσωστών. «Παρότι τα τελευταία χρόνια έχουμε βελτιώσει κατά πολύ την σχετική νομοθεσία, όπως και τον ναυαγοσωστικό εξοπλισμό με απινιδωτές και σωστικές λέμβους, δυστυχώς πολλοί δήμοι ξεκινούν τους σχετικούς διαγωνισμούς λίγο πριν το καλοκαίρι και την τελευταία στιγμή ψάχνουν για ναυαγοσώστες», επισημαίνει.

«Οι έλληνες δεν ακούνε»

Η Τζένη Κατσαρού, έμπειρη ναυαγοσώστης, με παρουσία 20 ετών σε μεγάλες παραλίες αλλά και πισίνες, σε όλη την Ελλάδα, τονίζει πως στη χώρα μας δυστυχώς υπάρχει αδιαφορία ακόμα και για τους βασικούς κανόνες ασφάλειας στο νερό, ενώ επισημαίνει ότι πολλοί πνιγμοί οφείλονται σε παθολογικά αίτια, ιδίως στις μεγάλες ηλικίες.

«Ο κόσμος δεν έχει μάθει να ακούει και δεν θέλει οδηγίες. Σου λέει είμαι διακοπές και δεν θέλω αστυνόμευση στην παραλία. Το κακό είναι ότι δεν συμμορφώνονται ακόμα και στο θέμα της επιτήρησης των παιδιών» τονίζει και αναφέρει χαρακτηριστικά ότι οι πιο απείθαρχοι είναι οι ηλικιωμένοι.

«Τους λες μη πάτε πέρα από την σημαδούρα και απαντάνε, «ξέρεις τι έκανα εγώ στα 17 μου». Πολλές φορές έχω δεχτεί λεκτική βία από άτομα που δεν καταλαβαίνουν ότι μερικές φορές τα παιχνίδια στην παραλία είναι επικίνδυνα», τονίζει και αναφέρει ότι έφηβοι και νέοι αλλά και μεγάλοι, παίζουν το παιχνίδι της άπνοιας, που μπορεί να καταλήξει σε λιποθυμία.

«Όταν υπάρχει λιποθυμία αυτός που έχει λιποθυμήσει δεν μπορεί να φωνάξει για βοήθεια και πνίγεται» σημειώνει και υποστηρίζει πως φέτος έχουμε αυξημένα ποσοστά πνιγμών για δύο λόγους. «Μετά την πανδημία ο κόσμος θέλει να ξεσκάσει και δεν προσέχει και έχει ξεχυθεί στις παραλίες ενώ έχουμε και πολλούς τουρίστες οπότε θα έχουμε και αυξημένα περιστατικά» τονίζει και υπογραμμίζει ότι χρειάζονται περισσότερα προγράμματα εκμάθησης στα σχολεία τα οποία σήμερα είναι πολύ λίγα συγκριτικά με τις ανάγκες.

«Οι έλληνες δεν ξέρουν κολύμπι και πολλοί αφού γευματίσουν τρέχουν στην παραλία ενώ το πιο χαρακτηριστικό είναι ότι πολλοί νησιώτες δεν ξέρουν κολύμπι παρότι έχουν γεννηθεί δίπλα στην θάλασσα» τονίζει χαρακτηριστικά.

Γιατί πνιγόμαστε

Σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Ναυαγοσωστικής Ομοσπονδίας ILS (International LifeSaving), για τους πνιγμούς δείχνουν πως οι αιτίες είναι συγκεκριμένες και αυτό αποτελεί ένδειξη πως ο πνιγμός δύναται να προληφθεί στις περισσότερες αν όχι όλες τις περιπτώσεις.

Ποιες όμως είναι οι αιτίες εκείνες που μπορούν να οδηγήσουν κάποιον άνθρωπο να βρεθεί σε αυτή την κατάσταση; Προφανώς, πολλοί παράγοντες μπορούν να συμβάλλουν. Οι κυριότεροι από αυτούς τους παράγοντες είναι οι ακόλουθοι:

• Έλλειψη εκπαίδευσης σε θέματα πρόληψης και ασφάλειας κοντά ή μέσα στο νερό

• Μη τήρηση των κανόνων ασφαλείας ή συμμόρφωσης στις προειδοποιητικές ή απαγορευτικές πινακίδες

• Επικίνδυνες συμπεριφορές συμπεριλαμβανομένης και της χρήσης αλκοόλ, ναρκωτικών ουσιών κλπ

• Έλλειψη επίβλεψης στις ακτές, στις κολυμβητικές δεξαμενές, τις λίμνες και τα ποτάμια

• Πλημμελής επίβλεψη των παιδιών μέσα ή κοντά στο νερό (μπανιέρα, κήπος, πισίνα)

• Έλλειψη κολυμβητικής γνώσης

• Άγνοια του τρόπου αντιμετώπισης περιστατικών πνιγμού (ΚΑΑ, Πρώτες Βοήθειες)

Το πιο τραγικό όμως είναι ότι 4 στους 10 πνιγμούς συμβαίνουν σε απόσταση δύο μέτρων από την ακτή ή από την πλευρά της πισίνας. Και το ένα τέταρτο συμβαίνει σε ρηχά νερά βάθους ενός μέτρου ή λιγότερο.

Οι 12 βασικοί κανόνες ασφαλείας

Δεν είναι δύσκολο να περιορίσουμε και να αποφύγουμε τους πνιγμούς, αν τηρηθούν κάποιοι βασικοί κανόνες ασφαλείας που αφορούν κυρίως την εξοικείωση με το υγρό στοιχείο.

Όπως έχει αναφέρει ο Βασίλης Γεροδήμος ,καθηγητής Προπονητικής του τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, η πρόληψη και η εφαρμογή των κανόνων ασφαλείας σώζει ζωές.

Οι βασικοί κανόνες ασφαλείας για την αποφυγή πνιγμών είναι:

• Παρακολουθείστε οργανωμένα μαθήματα κολύμβησης

• Κολυμπήστε πάντα με παρέα και ιδανικά υπό την επίβλεψη ναυαγοσώστη (εάν αυτό είναι εφικτό)

• Μην αφήνετε από την επίβλεψή σας ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, όπως τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι

• Αποφύγετε την κολύμβηση αμέσως μετά το φαγητό (ιδανικά πρέπει να έχουν περάσει 3 ώρες από την κατανάλωση φαγητού)

• Μπείτε σταδιακά μέσα στο νερό, ώστε να προσαρμοστεί ο οργανισμός σας στη θερμοκρασία του νερού (ιδιαίτερη προσοχή όταν το νερό είναι κρύο)

• Μην απομακρύνεστε από τα ρηχά και κολυμπήστε παράλληλα με την ακτή

• Μην υπερεκτιμάτε τις δυνάμεις σας και μην κάνετε επίδειξη των δυνάμεών σας στους υπόλοιπους λουόμενους

• Μην κάνετε ριψοκίνδυνα παιχνίδια που θέτουν εσάς ή τους γύρω σας σε κίνδυνο

• Αν παρασυρθείτε στα βαθιά από κάποιο ρεύμα, διατηρήστε την ψυχραιμία σας, κολυμπήστε παράλληλα με την ακτογραμμή για να απεγκλωβιστείτε και μετά κάθετα για να επιστρέψετε στην ακτή

• Αποφύγετε το κολύμπι εάν έχετε καταναλώσει αλκοόλ ή ναρκωτικά

• Μην παραβλέπετε τυχόν προειδοποιήσεις προς τους λουόμενους από τις τοπικές Αρχές

• Να είστε επιφυλακτικοί όταν επισκέπτεστε μια παραλία για πρώτη φορά. Καλό είναι να έχετε ενημερωθεί από τους κατοίκους της περιοχής για τυχόν κινδύνους που μπορεί να προκύψουν