Μικρόκοσμοι που χάνονται

Το μαγαζάκι με τα κουμπιά

Λέξεις: Φαίη Τζανετουλάκου

Και η γηραιά κυρία που εξυπηρετεί τη λιγοστή πελατεία μέσα σε αυτή την πρώτο-μοντερνιστική τρύπα στο χρόνο.

Που φέρνει στο νου τη χρυσή εποχή της ελληνικής κλωστοϋφαντουργίας, και το σακούλι με τα κουμπιά που φύλαγε η γιαγιά στο συρτάρι της σερβάντας.

Ασκούσαν μια γοητεία αυτά τα κουμπιά στα μικρά παιδιά. Αντιμετωπίζονταν ως ένας πρακτικός θησαυρός για τους μεγάλους που τα ξήλωναν από τα παλιά ρούχα σε μια πράξη συνειδητοποιημένης επαναχρησιμοποίησης όπως συνέβαινε πριν την εποχή της ταχυφαγικής κατανάλωσης, μα που επίσης φάνταζαν, έτσι περίτεχνα και πολύχρωμα, σαν μαγικά αποθησαυρισμένα ευρήματα για τους μικρούς που συνειδητοποιούσαν ότι η ραπτική ήταν μια τέχνη που τη φοράς και που σε εισάγει στον χώρο των παραμυθιών.

Πριν λίγο καιρό είχα επισκεφτεί ή μάλλον έκανα trespassing, στο παλιό εργοστάσιο κουμπιών στην Αχαρνών, αυτό με το φουγάρο με τα αστεράκια, όπου κείτονται αφημένα χιλιάδες κουμπιά που διηγούνται την ιστορία της ελληνικής βιοτεχνικής παραγωγής πριν οι πολυεθνικές σαρώσουν την αγορά.

Μια αλήθεια και μια αγνότητα αναδυόταν από αυτά τα παρατημένα κουμπιά όπως και από αυτό το μαγαζάκι, όπου οι άνθρωποι συνήθιζαν να χαίρονται τη ραφή ενός ρούχου σαν μια σπάνια γιορτή.

Αυτά τα ευτελώς πολύτιμα κτερίσματα μας αφηγούνται ιστορίες για μια εποχή που οι δρόμοι ήταν στολισμένοι με μπακάλικα, σιδεράδικα, ραφτάδικα, όπου το Ποιείν ήταν συνυφασμένο με τον άνθρωπο, όχι ως καταναλωτή αλλά ως μοναδικό δημιουργό της μοίρας του και της αισθητικής του.

Η όμορφη βίο-τεχνία

*Η Φαίη Τζανετουλάκου είναι λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής

Βίλλες, βίδες, γειτονιές

Λέξεις: Ίρις Λικουριώτη

Φωτογραφίες από την αγαπημένη μου οδό Αθηνάς την προηγούμενη Παρασκευή. Πέρασα από τον Τρέζο, τον Φράγκο, τον Λάσκαρη και το κατάστημα της φωτογραφίας για γάτζους, σύρματα, ελάσματα κλπ κλπ. Πριν λίγο καιρό πιο μέσα στο Τρίγωνο πέρασα από τους Κολόμβους, υπερσπεσιαλίστες των μπρούντζινων υλικών, κραμάτων, τεμαχίων που μας συνέστησαν τον Τσαλίκη, λίγο πιο πάνω, για να φτιάξουμε ειδικά τεμάχια, καστομιές, κόψιμο, γυάλισμα, συναρμολόγηση, τοποθέτηση κλπ κλπ

Ξενυχτήσαμε, συζητήσαμε, αλλάξαμε τις λεπτομέρειες, έγινε πατέντα, τελειώσαμε τη δουλειά και ήπιαμε μπύρες για να γιορτάσουμε τη συνεργασία, είπαμε τα δικά μας, είπαμε θα φάμε ψάρια την επόμενη φορά.

Όλα στο κέντρο της Αθήνας.

Για όσες και όσους ζήσαμε στο κέντρο της Αθήνας πριν απομακρυνθεί το παζάρι (δεκαετία ’90) από το Μοναστηράκι με πολιτική απόφαση του τότε Δημάρχου, πριν αντικατασταθούν τα αλληλοεξαρτημένα εργαστήρια (τόρνοι, μασγαλάδες, καλούπια, χυτήρια κλπ κλπ) και τα ειδικά εμπορικά καταστήματα (μέταλλα, βίδες ασύλληπτης ποικιλίας, εργαλεία, ειδικά εξαρτήματα κλπ) με τα οποία ήταν απόλυτα συνδεδεμένα, για να δωθούν άδειες για μπάρ και εστιατόρια -όλα κατά παράβαση των περιορισμών χρήσεων στην περιοχή του Ψυρρή- για όσες και όσους ασχολούμαστε με τον κατασκευαστικό κλάδο, για όσες και όσους θέλουμε και διεκδικούμε τον πειραματισμό και την προτυποποίηση στο design, για όσες και όσους διεκδικούμε ένα μοντέλο εργασίας ανεξάρτητης, δηλαδή ένα ανθρώπινο ελευθέριο επάγγελμα, το κέντρο της Αθήνας ήταν ένας παράδεισος δυνατοτήτων συνεργασίας, δημιουργίας νέων τεχνουργημάτων, ένας παράδεισος αλυσιδωτών τεχνικών γνώσεων και γειτνίασης συμπληρωματικών εργαστηρίων.

Ένας απίστευτος τόπος που δεν υπήρχε ούτε για αστείο σε Ευρωπαική πόλη όπου για να βρεις εξειδικευμένα εργαστήρια τόσο υψηλής ποιότητας θα έπρεπε να είσαι η Όβε Άρουπ και να αναθέτεις την κατασκευή μέσω σύνθετων μοντέλων καταμερισμού εργασίας και παγκοσμιοποιημένων αλυσίδων παραγωγής σε εργαστήριο στην Ινδία.

Για να τολμήσω μια σύγκριση κατ’ αναλογία, εσύ ο/η μικρός/η ντόπιος/α επαγγελματίας είχες το ίδιο πλεονέκτημα με την Όβε Άρουπ να πειραματιστείς με την προτυποποίηση.

Οι γειτονιές αυτές του κέντρου της Αθήνας στέγαζαν τεχνικά επαγγέλματα από την αρχαιότητα. Ο αγαπημένος μου Ρόσι δε θυμάμαι να συμπεριλαμβάνει αυτές τις περιοχές στους αστικούς συντελεστές. Είναι. Γιατί οι δημιουργοί, αυτές/οι που φτιάχνουν πράγματα για το Δήμο, είναι αυτές/οι που φτιάχνουν τους αστικούς συντελεστές, δηλαδή τα οικιστικά σύνολα, τα μνημεία, το σχέδιο της πόλης.

Μέχρι την ώρα και τη στιγμή που άρχισε η ντόπια, συμπλεγματική, ξεπερασμένη και επαρχιώτικη εκδοχή του νεοφιλελευθερισμού που ισοπεδώνει, εκτοπίζει ανθρώπους, γνώσεις, δυνατότητες, επιβίωση από τους τόπους τους, ακόμη μια φορά.

Ο νυν δήμαρχος είπε ότι θέλει να κάνει την κεντρική Αγορά της Αθήνας Κόβεντ Γκάρντεν.

Είδα τις αγορές της Μαδρίτης να καταστρέφονται η μία μετά την άλλη. Στην αρχή μας έφυγε ο χασάπης, μετά ο ψαράς μας πούλησε το μαγαζί, μετά οι μανάβηδες το ίδιο. Τελευταίο έμεινε το γηραιό ζεύγος που έφτιαχνε μεζεδάκια για τις/τους εργαζόμενους. Οι τιμές των φαστφουντάδικων της αρπαχτής, που αντικατέστησαν τα ωραία απαραίτητα και φθηνά καταστήματα, παλαβές.

Τουρίστες, ορδές μας διώξανε και εμάς.

Η δεύτερη φωτογραφία δείχνει τις ορδές τουριστών στον ίδιο δρόμο, την οδόν Αθηνάς, την ίδια μέρα. Όποιαν, όποιον έβλεπες ήταν τουρίστας/στρια.

Έχω αρχίσει να τους κοιτάω θυμωμένη και αναρωτιέμαι αν θα καταλάβουν ότι έχουμε κάποια σχέση.

Μας διώξανε αυτές οι άθλιες πολιτικές σπέκουλας ως επαγγελματίες από τη βάση της παραγωγής μας, τα συνεργαζόμενα εργαστήρια της γειτονιάς. Μας βγάλανε από την κατασκευή. Μας κάνανε μεσίτες του ξεπουλήματος της γης και γραφειάδες νομιμοποίησης αυθαιρεσιών. Οι αυξημένες εισφορές κλείνουν τα δικά μας γραφεία, τα κάποτε ανεξάρτητα, εδώ και δέκα χρόνια.

Δε μιλάει κανείς γιατί δεν είναι φωτογενής η μετατροπή σου από ελεύθερο επαγγελματία σε εξαρτημένο υπεργολάβο (γίνεται και χειρότερο).

Και αυτά, τα ωραία γραφεία στο κέντρο της Αθήνας, μηχανικών που μελετούσαν και κατασκεύαζαν χωρίς μεσάζοντες επί μεσαζόντων για υπηρεσίες πρότζεκτ μάνατζμεντ, μελέτες σκοπιμότητας, επενδυτικές φουσκίτσες, που ήξεραν να φτιάχνουν πράγματα, έχουν κλείσει σε μεγάλο βαθμό.

30 χρόνια μετά το συστηματικό ξερίζωμα όλων αυτών από τις γειτονιές μας, χρόνια που τα λέμε και τα ξαναλέμε, ξυπνήσαμε χωρίς βίδες, χωρίς βίλλες σε μια μεσανατολίτικη ‘ντίζνει λάντ’.

Έλα βρε.

Οι πόλεις, οι γειτονιές είναι δίκτυα συνεργασίας και τεχνογνωσίας. Όταν ξεριζώνονται διαλύονται και χρειάζονται δεκαετίες ή αιώνες για τις επουλώσεις τους.

Ή εξαφανίζονται οριστικά.

Εμείς θέλουμε γειτονιές για να μπορούμε να φτιάχνουμε γειτονιές.

Δεν υπάρχει η αρχιτεκτονική χωρίς αυτό.

*Η Ίρις Λυκουριώτη είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας 

Ένα έθνος σερβιτόρων και παρόχων υπηρεσιών. Δηλαδή δούλων.

Λέξεις: Καμίλο Νόλλας 

Αυτό δεν είναι θεωρία συνωμοσίας: Υπάρχει οργανωμένο σχέδιο ερήμωσης των πόλεων και της υπαίθρου και κατ’ επέκταση σχέδιο δημιουργίας ενός έθνους σερβιτόρων και παρόχων υπηρεσιών. Δηλαδή δούλων.

Αυτό που ζούμε οικογενειακώς στο κέντρο της Αθήνας (κατοικούμε στην ιστορική περιοχή Ροδακιό, μεταξύ πλατείας Συντάγματος και Πλάκας) είναι εξωπραγματικό. Το ίδιο συμβαίνει κι αλλού, από την Πλ. Αμερικής μεχρι τον Ν. Κόσμο και από τον Βοτανικό μέχρι την Ελληνορώσων.

Τελευταία δραστηριοποιούμαι στο Ζαγόρι στην Ήπειρο, όπου κι εκεί γίνονται τα ίδια. Πώς θα μείνει ο μόνιμος κάτοικος ενός ορεινού χωριού να κάνει οικογένεια κάπου όπου δεν έχει σχολείο, που πληρώνει ΕΝΦΙΑ για μια καλύβα, που ξοδεύει πολλά καύσιμα για να πάει να ψωνίσει; Θα πάει να ζήσει στη πόλη κι από εκεί που ήταν πολυτεχνίτης, επιπλοποιός, υλοτόμος, φυσιοδύφης, να γίνει σερβιτόρος.

Δε ξέρω πώς αλλά πρέπει να διεκδικήσουμε την διατήρηση της υπαίθρου και κυρίως των πόλεων ως ζωντανούς ιστούς όπου θα συνυπάρχουν δημιουργικά πολίτες (γιατί όχι και τουρίστες) και να παράγουν πολιτισμό (γιατί όχι και υπηρεσίες). Όχι μονοκαλλιέργεια ανεμογεννήτρια και τουρίστα γαμώτι μου. Αμήν.

 

*Ο Καμίλο Νόλλας εργάζεται ως ανεξάρτητος φωτογράφος και είναι ο διοργανωτής του Φεστιβάλ Βωβούσας.