Δωρεά οργάνων στην Ελλάδα: Ένα μονοπάτι από τον θάνατο σε μια νέα ζωή
«Μιλάμε για μια ύψιστη πράξη εθελοντισμού». Ο εγκεφαλικός θάνατος δεν είναι το τέλος για όλους- μπορεί να γίνει η αρχή για κάποιον που περιμένει δεύτερη ευκαιρία μέσα από ένα μόσχευμα
Στη χώρα μας η δωρεά οργάνων παραμένει ένα πεδίο ανεξερεύνητο παρά τη μεγάλη του σημασία- να δώσει ζωή μέσα από τον θάνατο.
Η διαδικτυακή εκδήλωση με τίτλο «Δωρεά Οργάνων: Η πραγματικότητα στην Ελλάδα – Μύθοι και Αλήθειες» που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα, έδωσε βήμα σε ειδικούς του ιατρικού τομέα, φωτίζοντας την αλήθεια πίσω από τη διαδικασία, τους ανθρώπους που τη στηρίζουν και τις ζωές που εξαρτώνται από τη διαδικασία των μεταμοσχεύσεων και της δωρεάς οργάνων.
Η αρχή γίνεται στη ΜΕΘ: Όπως τόνισε ο Νίκος Καπραβέλος, Συντονιστής της Β’ ΜΕΘ στο Νοσοκομείο Παπανικολάου, όλα ξεκινούν από τη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Το ίδιο νοσοκομείο κρατά τα σκήπτρα στη δωρεά οργάνων στην Ελλάδα, ενώ έχει σημειώσει ιστορικά την πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς και πνευμόνων.
«Η προσέγγιση της δωρεάς έχει δύο όψεις», ανέφερε. «Η μία είναι η ιατρική, η προσφορά ζωής. Η άλλη, και εξίσου σημαντική, είναι το μεγαλείο ψυχής των οικογενειών, που μέσα στον πόνο, επιλέγουν να δώσουν ελπίδα σε άλλους». Η διαδικασία απαιτεί παιδεία, ενημέρωση και, κατά την άποψή του, θεσμικές παρεμβάσεις, η πολιτεία πρέπει να πάρει θέση ακόμη και με την προσθήκη σχετικής ένδειξης στις ταυτότητες των πολιτών.
Ο νευρολογικός θάνατος: Μια μη αναστρέψιμη διάγνωση
Η Δρ. Μαρία Σίλελη, Διευθύντρια της Β’ ΜΕΘ Παπανικολάου, έθεσε τις βάσεις για την κατανόηση του εγκεφαλικού θανάτου — δηλαδή της μόνιμης απώλειας λειτουργίας του εγκεφαλικού στελέχους. Πρόκειται για αδιαμφισβήτητη ιατρική διάγνωση, με σαφή διαφορά από το παρατεταμένο κώμα. Σε αυτό το εγκεφαλικό στέλεχος λειτουργεί παρόλο που δεν υπάρχουν οι αισθήσεις, με τον εγκεφαλικό θάνατο μόνο αν ο ασθενής είναι σε ΜΕΘ μπορούν να διατηρηθούν τα όργανά του. Μέχρι μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή η μόνη αποδεκτή αιτία θανάτου με διάγνωση ήταν αυτή από καρδιακό θάνατο. Μόλις το 1976 εισήχθη επίσημα η αιτία του εγκεφαλικού θανάτου με τα κριτήρια που την ακολουθούν.
Η Ελλάδα, όπως ανέφερε, ευθυγραμμίζεται πλέον με τα σύγχρονα διεθνή δεδομένα, ενώ πρόσφατα (το 2024) επικαιροποιήθηκε με νέο ΦΕΚ το πρωτόκολλο διάγνωσης του εγκεφαλικού θανάτου. Η διαδικασία απαιτεί κλινική εξέταση, νευρολογική αξιολόγηση και έλεγχο της αναπνοής. Επίσης, με το νέο ΦΕΚ δίνονται περισσότερες διευκρινήσεις σχετικά με φάρμακα που λάμβαναν οι ασθενείς ή με ειδικές κατηγορίες ασθενών πχ. έγκυες γυναίκες.
Η απόφαση για τη διατήρηση και δωρεά οργάνων σε ασθενή που έχει καταλήξει, είναι μια προσωπική υπόθεση και εαν δεν το έχει αποφασίσει από πριν ο αποθανών, η ευθύνη της απόφασης περνά στα χέρια των συγγενών – με προτεραιότητα σε σύζυγο ή σύντροφο με σύμφωνο συμβίωσης, ακολουθούν τα παιδιά, ενώ αν δεν υπάρχουν η απόφαση είναι των γονέων και των αδελφών του αποθανόντα.
Όπως τόνισε η παιδίατρος και συντονίστρια μεταμοσχεύσεων του ΕΟΜ, Αλεξία Ταγαράκη, «η διαδικασία είναι σύνθετη και βασίζεται σε διεθνή πρωτόκολλα. Η αξιολόγηση του δότη είναι αυστηρή και εμπλέκονται τοπικοί, κλινικοί και κεντρικοί συντονιστές, σχηματίζοντας έναν «χάρτη» που οδηγεί το μόσχευμα στον λήπτη».
Η ταυτότητα του δότη προστατεύεται πλήρως. Οι ζωντανοί δότες μπορούν να προσφέρουν νεφρό, τμήμα ήπατος και μυελό των οστών, ενώ η πλήρης μεταμόσχευση προϋποθέτει νοσηλεία του δότη σε ΜΕΘ.
Είναι σημαντικό κάπου εδώ να γίνει ο σαφής διαχωρισμός του ποιος θεωρείται δότης και ποιος δωρητής οργάνων. Οι δότες είναι είναι αυτοί που έχουν δώσει μέρος των οργάνων τους σε κάποιον ασθενή και χωρίζονται σε ζώντες και αποθανόντες, ενώ οι δωρητές είναι αυτοί που εν ζωή έχουν δηλώσει ότι επιθυμούν να δωρίσουν όργανα για μεταμοσχεύσεις.
Στοιχεία που προβληματίζουν Η κατάσταση στην Ελλάδα παραμένει απογοητευτική. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, το 2024 πραγματοποιήθηκαν μόλις 365 μεταμοσχεύσεις. Από τους περίπου 1.350 ασθενείς σε λίστα αναμονής, μόλις το 15% καταφέρνει να λάβει μόσχευμα, ενώ το 10% πεθαίνει περιμένοντας. Η χώρα μας καταγράφει 8,4 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού, όταν ο αντίστοιχος αριθμός στην Ισπανία φτάνει τους 50.
Το κενό στην ενημέρωση είναι εμφανές. «Η αλυσίδα ζωής ξεκινά από τη ΜΕΘ και καταλήγει στον λήπτη. Όμως, για να λειτουργήσει αυτή η αλυσίδα, χρειάζεται γνώση και επαρκή ενημέρωση τόσο από τα ΜΜΕ, όσο και από τα κοινωνικά δίκτυα», όπως χαρακτηριστικά ανέφερε η Δρ. Ταγαράκη.
Ο κ. Καπραβέλος μάλιστα μετέφερε το πόσο δύσκολη και προσωπική είναι η απόφαση να δοθούν τα όργανα κάποιου από τους συγγενείς για μεταμοσχεύσεις. Δεν μιλάμε απλώς για μια ιατρική πράξη – είναι μια ανώτερη μορφή αλληλεγγύης.
Όλοι οι ομιλητές πάντως κατέληξαν στο ότι ένα τόσο σπάνιο δώρο —η δεύτερη ευκαιρία στη ζωή— πρέπει να γίνει πιο προσιτό σε όσους το έχουν ανάγκη. Πολύ σημαντικό για όποιον επιθυμεί να αποκτήσει καρτέλα δωρητή οργάνων είναι η εγγραφή του στο www.eom.gr με την είσοδό του με κωδικούς taxis.
