Γεμίζουμε κάδους και αποχετεύσεις, αγνοούμε τη δωρεά φαρμάκων

Ήσουν και εσύ από εκείνους που τις προηγούμενες ημέρες πήγαινες από φαρμακείο σε φαρμακείο για να βρεις την αντιβίωση που παίρνεις, για να πάρεις ένα χάπι για τη γρίπη ή ένα σιρόπι για το βήχα και έφευγες με άδεια χέρια;

Η έλλειψη φαρμάκων αποτελεί ένα σοβαρό ζήτημα των τελευταίων ημερών, αλλά την ίδια ώρα ένα ακόμα σοβαρότερο ζήτημα που δεν έχει προκύψει τώρα, αλλά είναι διαχρονικό, περνάει στα ψιλά γράμματα.

Και έχει να κάνει με τα φάρμακα που μένουν αναξιοποίητα και λήγουν στο συρτάρι μας, αλλά κυρίως με την άγνοια μας για το πού θα πρέπει να τα εναποθέσουμε ώστε να μην καταλήξουν στα κοινά σκουπίδια και μετέπειτα στο περιβάλλον, όπως φυσικά και με το γεγονός ότι ελάχιστοι από εμάς μπαίνουμε στη διαδικασία να αναζητήσουμε τρόπους ώστε να τα διαθέσουμε σε αυτούς που τα έχουν ανάγκη, αλλά δεν έχουν πρόσβαση σε αυτά.

Δεν μπορούμε εν έτει 2023 να μιλάμε για 34 εκατ. κουτιά ληγμένων φαρμάκων που πετιούνται κάθε χρόνο.

Σύμφωνα με την τεχνική έκθεση του ΙΦΕΤ (Ινστιτούτο Φαρμακευτικής Έρευνας και Τεχνολογίας)

• Το υπουργείο Υγείας εκτιμά ότι κάθε χρόνο καταλήγουν στα σκουπίδια φάρμακα αξίας ενός δισεκατομμυρίου ευρώ.
• Πολλά φάρμακα από αυτά που καταλήγουν στις χωματερές και στις αποχετεύσεις είναι επικίνδυνα για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία, καθώς επιστρέφουν στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω της τροφικής αλυσίδας.
• Στην Ελλάδα υφίσταται έλλειψη οργανωμένου συστήματος συλλογής και διαχείρισης των οικιακών φαρμάκων.

Γεμίζουμε τους κάδους και τις τουαλέτες, αγνοούμε τη δωρεά φαρμάκων

Κόλαφος ήταν τα αποτελέσματα της πρώτης πανελλαδικής έρευνας για την χρήση και δωρεά των περισσευούμενων οικιακών φαρμάκων με τίτλο «Διαχείριση Οικιακών Φαρμάκων: Ευκαιρίες προς αξιοποίηση».

Σύμφωνα με τα ευρήματα, το 54% του δείγματος είχε χρησιμοποιήσει κάποια φαρμακευτική αγωγή τους τελευταίους 12 μήνες, ενώ στο 93% των περιπτώσεων η αποθήκευση των σκευασμάτων γινόταν με προσοχή ώστε να μην αλλοιωθούν. Το 53% γνώριζε πολύ καλά τι φάρμακα διέθετε στο σπίτι του και το 39% έλεγχε τουλάχιστον μια φορά τον μήνα τι περιείχε το οικιακό φαρμακείο.

Ωστόσο, το 57% των περιπτώσεων εντοπίστηκαν ληγμένα 1 έως 5 κουτιά φαρμάκων και μόλις το 40% τα επέστρεψε στο φαρμακείο, αφού το 37% του δείγματος τα πέταξε στην τουαλέτα ή στα σκουπίδια.

Ανησυχητικό είναι και το γεγονός ότι το 50% του δείγματος δήλωσε ότι δεν γνωρίζει ποια είναι η χρήση των πράσινων κάδων στα φαρμακεία, με μόλις το 25% να γνωρίζει πως είναι για τα ληγμένα φάρμακα και το 7% να θεωρεί ότι είναι σημείο συλλογής των μη ληγμένων σκευασμάτων.

Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι «πολύ μικρό ποσοστό πολιτών γνωρίζει τις σωστές πρακτικές διαχείρισης των ληγμένων φαρμάκων με αποτέλεσμα τη ρύπανση του περιβάλλοντος και την απειλή της Δημόσιας Υγείας», υπογραμμίζεται στα συμπεράσματα της μελέτης.

Αναφορικά με τη δωρεά φαρμάκων μόνο το 28% του δείγματος είχε δωρίσει τους τελευταίους 12 μήνες, καθώς το 68% ανέφερε ότι δεν είχε περισσευούμενα σκευάσματα προς δωρεά, επίσης υπήρχε το 49% δήλωσε ότι δεν γνώριζε που να τα δωρίσει. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η ελληνική κοινωνία δεν είναι εξοικειωμένη με τη δωρεά φαρμάκων.

Το μικρό ποσοστό των πολιτών, πάντως, που είχε δωρίσει φάρμακα στο 44% των περιπτώσεων τα είχε προσφέρει σε Κοινωνικά Φαρμακεία, αφού το 77% αυτών είχε θετική άποψη για τους κοινωνικούς αυτούς φορείς αφού δήλωσε ότι γνώριζε το έργο τους και τις ανάγκες που καλύπτουν.

Προβληματικό είναι ωστόσο το εύρημα ότι 43% του δείγματος είχε δωρίσει ληγμένα φάρμακα, αναδεικνύοντας το έλλειμμα σωστής ενημέρωσης του κοινού για τη δωρεά φαρμάκων.

Περιττός κίνδυνος για τα παιδιά

Ληγμένα και αχρησιμοποίητα φάρμακα βρίσκονται σε περίπου ένα στα δύο αμερικανικά νοικοκυριά με παιδιά, δημιουργώντας έναν ενδεχόμενο κίνδυνο, σύμφωνα με μια εθνική δημοσκόπηση του Νοσοκομείου Παίδων C.S. Mott του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν.

«Διαπιστώσαμε ότι είναι σύνηθες για τους γονείς να διατηρούν τα φάρμακα πολύ καιρό μετά τη λήξη τους ή αφού δεν τα χρειάζονται πλέον, γεγονός που δημιουργεί έναν περιττό κίνδυνο για την υγεία των παιδιών», δήλωσε η Sarah Clark, συνδιευθύντρια της δημοσκόπησης Mott Poll.

Όπως εξηγεί, οι κίνδυνοι είναι διαφορετικοί ανάλογα με την ηλικία των παιδιών: «Τα μικρότερα παιδιά θα μπορούσαν ακούσια να δηλητηριαστούν. Για τα μεγαλύτερα παιδιά, η πρόσβαση σε αυτά τα φάρμακα ενέχει και τον κίνδυνο πειραματισμού, αλλά και διαμοιρασμού σε συνομηλίκους» προσθέτει.

Παρά τη συλλογή αυτή των φαρμάκων, λιγότεροι από τους μισούς γονείς θεωρούσαν ότι τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα είναι λιγότερο αποτελεσματικά μετά την ημερομηνία λήξης τους και ένας στους πέντε πίστευε ότι δεν ήταν ασφαλή.

«Οι γονείς μπορεί να μην συνειδητοποιήσουν ότι το φάρμακο έχει λήξει μέχρι να το χρειαστούν για να αντιμετωπίσουν τα συμπτώματα που έχει το παιδί τους», συμπλήρωσε η δρ. Sarah Clark. «Αυτό είναι το σημείο που οι γονείς θα πρέπει να αποφασίσουν εάν θα δώσουν το ληγμένο φάρμακο στο παιδί τους ή θα αγοράσουν ένα καινούριο».

Περισσότεροι από το ένα τρίτο των γονέων δηλώνουν ότι δε θα έδιναν ποτέ στο παιδί τους ληγμένα φάρμακα. Όμως, ένας στους τρεις γονείς πιστεύει ότι είναι ασφαλές έως και τρεις μήνες μετά την ημερομηνία λήξης. Επίσης, περίπου ο ίδιος αριθμός αναφέρει ότι δε θα υπήρχε πρόβλημα μετά από έξι μήνες ή και μεγαλύτερο διάστημα.

Θετικό ήταν όμως και το γεγονός ότι οι περισσότεροι γονείς ήταν προσεκτικοί στην απόρριψη των φαρμάκων και ιδιαίτερα των συνταγογραφούμενων φαρμάκων, καθώς και ότι θεωρούσαν σημαντική τη σωστή απόρριψή τους. Παρόλα αυτά, περίπου τα τρία τέταρτα των συμμετεχόντων δε γνώριζαν ποια από τα σκευάσματα δε θα πρέπει να αναμειγνύονται με τα απλά απορρίμματα.

Τι πρέπει να κάνουμε με τα ληγμένα φάρμακα

Μέχρι και πριν από λίγα χρόνια, στην Ελλάδα δεν υπήρχε σύστημα συλλογής και ασφαλούς διαχείρισης των διαφόρων φαρμακευτικών σκευασμάτων από τον οικιακό τομέα, τη στιγμή που είναι γνωστό πως η αλόγιστη και ανεξέλεγκτη απόρριψη φαρμάκων έχει άμεση επίπτωση στο περιβάλλον. Οι φαρμακευτικές ουσίες παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα στον υδροφόρο ορίζοντα και στο υπέδαφος και επομένως μπορούν να προσβάλλουν τη διατροφική αλυσίδα.

Από το 2007 ξεκίνησε δειλά από το Υπουργείου Υγείας σε συνεργασία με τον εθνικό οργανισμό φαρμάκων και πανελλήνιο φαρμακευτικό σύλλογο η κατανομή πράσινων κάδων στα φαρμακεία της χώρας, στον οποίο οι καταναλωτές πετούν τα ληγμένα φάρμακα.

Αν τα φάρμακά σου , έχουν λήξει, πριν τα τοποθετήσεις στους πράσινους κάδους, αφαίρεσε τη χάρτινη συσκευασία εάν πρόκειται για χάπια ή αν πρόκειται για διάλυμα αφαίρεσε το μπουκαλάκι (αυτό γίνεται για να μην υπάρχει καμία υπόνοια για τυχόν πώληση των φαρμάκων). Βάλε όλες τις προς ανακύκλωση συσκευασίες σε μια χάρτινη σακούλα και πήγαινε στο φαρμακείο που διαθέτει τέτοιο κάδο. Με χαρά θα περιμένουμε να φέρεις στο φαρμακείο μας τα φάρμακα που θέλεις να ανακυκλώσεις.

Δωρεά φαρμάκων, όσα πρέπει να ξέρεις

Όταν έχεις φάρμακα που δεν σου χρειάζονται αλλά δεν είναι ληγμένα, να επικοινωνήσεις με τις κοινωνικές δομές του Δήμου σου, όπως το Κοινωνικό Φαρμακείο ή αν δεν υπάρχει το Κοινωνικό Παντοπωλείο, ώστε να τα δώσει ο Δήμος στους συμπολίτες σου που τα έχουν ανάγκη.

Η Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση GIVMED – Share medicine Share life, επιχειρεί να εξασφαλίσει την πρόσβαση κοινωνικά ευπαθών ομάδων σε φάρμακα.

Για εσένα που έχεις φάρμακα και κοντεύουν να λήξουν.

Για εσένα που τελείωσε η θεραπεία σου και δεν ξέρεις τι να κάνεις με τα φάρμακα που περίσσεψαν.

Αλλά και για εσένα που θέλεις να βοηθήσεις ένα συνάνθρωπό σου, που δεν μπορεί να βρει τα φάρμακα που χρειάζεται.

Με τη βοήθεια του GIVMED μπορείς να κάνεις τη ζωή κάποιου καλύτερη! Δώρισε τα φάρμακα που δε χρειάζεσαι πια, ανεξάρτητα από την κατηγορία στην οποία ανήκουν και ανεξάρτητα από το αν το κουτί είναι ανοιχτό ή κλειστό.

Ακόμα και αν έχει περισσέψει μικρή ποσότητα, μην το αγνοήσεις, για κάποιον άλλον μπορεί να είναι πολύ γενναιόδωρη προσφορά.

Σιγουρέψου όμως, πριν το δωρίσεις, ότι πληρεί τις παρακάτω προϋποθέσεις:

Δεν έχει περάσει η ημερομηνία λήξης του φαρμάκου.

Δεν είναι φάρμακο που χρειάζεται ψυγείο.

Δεν είναι ανοιγμένο εφόσον, πρόκειται για σιρόπι, αλοιφή, σταγόνες ή εισπνεόμενο προϊόν.

Δεν ανήκει στην κατηγορία δίγραμμων φαρμάκων.

Έχει συντηρηθεί σε ελεγχόμενη θερμοκρασία δωματίου 25 βαθμών και μακριά από κάθε είδους πηγή θερμότητας ή υγρασίας (κουζίνα, μπάνιο).

Έχει αφαιρεθεί το κουπόνι του φαρμάκου (δηλαδή το αυτοκόλλητο με τα barcodes).

Δες ποια φάρμακα και προϊόντα υγείας χρειάζονται οι κοινωφελείς φορείς του δικτύου GIVMED για τη φροντίδα των ωφελουμένων τους. Δώρισε ακριβώς εκεί που υπάρχει ανάγκη.

Ποιοι άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση στα φάρμακα που χρειάζονται;

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Έρευνας Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών 2017, o πληθυσμός που βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμό ανέρχεται στο 34,8% (3.701.800 άνθρωποι) του πληθυσμού της Ελλάδας. Οι άνθρωποι αυτοί, δυσκολεύονται να καλύψουν βασικές ανάγκες τους, όπως να αγοράσουν τα φάρμακα που χρειάζονται.

Μελετώντας πιο συγκεκριμένα το θέμα της πρόσβασης στα φάρμακα η ΜΚΟ GIVMED σε άρθρο της συνοψίζει τα εξής δεδομένα.

Σύμφωνα με τον ν.4368/2016, την ΚΥΑ Α3(γ)/ΓΠ/οικ.25132/4-4-2016 και την Υπουργική απόφαση Δ3(α) 46628 (Β’ 2308), θεσπίστηκε για πρώτη φορά το δικαίωμα ελεύθερης πρόσβασης σε όλες τις δημόσιες δομές υγείας για την παροχή νοσηλευτικής και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης σε ανασφάλιστους και σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Με βάση αυτό το νόμο, η πλειονότητα αυτών των ομάδων δικαιούται μηδενική συμμετοχή στα φάρμακα, ωστόσο προκύπτουν κάποια βασικά ζητήματα:

1. Όταν επιλέγεται φάρμακο με λιανική τιμή** υψηλότερη από την τιμή αναφοράς*: ο ασθενής καταβάλλει την προβλεπόμενη συμμετοχή και το σύνολο της διαφοράς μεταξύ της τιμής αποζημίωσης και της λιανικής τιμής του φαρμάκου.
2. Όταν επιλέγεται φάρμακο που δεν διαθέτει γενόσημο ή μια θεραπευτική κατηγορία που περιέχει μία μοναδική δραστική ουσία χωρίς γενόσημα φάρμακα, όπου επιλέγεται φάρμακο με λιανική τιμή υψηλότερη από την τιμή αναφοράς, ο ασθενής καταβάλλει την προβλεπόμενη συμμετοχή και το ήμισυ της διαφοράς μεταξύ της τιμής αποζημίωσης και της λιανικής τιμής του φαρμάκου.

Οι παραπάνω περιορισμοί, έχουν ως αποτέλεσμα αρκετές ευπαθείς ομάδες να έχουν περιορισμένη πρόσβαση στα φάρμακα που χρειάζονται, με αποτέλεσμα να τίθεται σε κίνδυνο τόσο η προσωπική τους υγεία, όσο και η δημόσια. Ενδεικτικά τέτοιες ομάδες, σύμφωνα με κοινωνικά φαρμακεία που βρίσκονται σε καθημερινή επαφή με αυτούς τους ανθρώπους είναι οι ακόλουθες:

1. Όσοι περιμένουν να βγουν στη σύνταξη και έχουν οικονομικά προβλήματα.
2. Ιδιαίτερα επιβαρυμμένες περιπτώσεις ηλικιωμένων με πολύ χαμηλό ή καθόλου εισόδημα, που η οικογένειά τους αδυνατεί να ανταποκριθεί  στην δαπάνη συμμετοχής αλλά και σε αναγκαία υλικά που δεν καλύπτονται (υλικά κατακλίσεων, καθετήρες κλπ).
3. Μονογονεϊκές οικογένειες με ιδιαίτερο νόσημα του παιδιού, που απαιτεί την λήψη σκευασμάτων μη συνταγογραφούμενων (ειδικό γάλα, βιταμίνες, Ω3 , πρωτόγαλα κλπ) ή την χρήση υλικών όπως πεταλούδες κλπ που έχουν σοβαρό οικονομικό βάρος.
4. Γυναίκες χήρες ή διαζευγμένες χωρίς εισόδημα, μέση προς μεγαλύτερη  ηλικία που εξακολουθούν να είναι άνεργες λόγω δεξιοτήτων και ιατρικών προβλημάτων.
5. Άτομα με ποσοστό αναπηρίας που δεν αναγνωρίζεται πλέον από το κράτος ως εκ τούτου αυξήθηκε το ποσοστό συμμετοχής στα φάρμακα  και αδυνατούν να το καλύψουν.
6. Ασθενείς με ψυχικές ασθένειες,  νέοι αλλά και μεσήλικες /άνεργοι/ χωρίς  στήριξη από το οικογενειακό περιβάλλον για να καλύψει την συμμετοχή στην δαπάνη σε ιδιαίτερα ακριβά σκευάσματα που τους συνταγογραφούνται.
7. Ασθενείς με διαφορετικές συνυπάρχουσες παθήσεις ( π.χ καρδιολογικό  πρόβλημα, διαβήτη, πνευμονολογικό κα.) οι οποίοι πρέπει να συντονίζουν τα ραντεβού στο ΠΕΔΥ ανά ειδικότητα ιατρού / με πάθηση ώστε να έχουν την αναγκαία συνταγογράφηση. Συχνά αντιμετωπίζουν κενά με πρόβλημα στην σωστή λήψη της αγωγής και ζητούν την κάλυψη κάποιων φαρμάκων για αυτό το διάστημα.
8. Αιτούντες άσυλο που αδυνατούν να καλύψουν το ποσοστό συμμετοχής στην φαρμακευτική  δαπάνη, η οποία συχνά είναι σημαντική λόγω των παθήσεων τους (επιβαρυμμένες σπάνιες παθήσεις) καθώς και ιδιαίτερα επιβεβλημένη θεραπεία και για λόγους δημόσιας υγείας (σκευάσματα για ηπατίτιδα κλπ).
9. Ανάγκη για άμεση κάλυψη ασθενούς μέχρι να εγκριθεί από επιτροπή η χορήγηση του σκευάσματος λόγω διαφορετικού πρωτοκόλλου ( αφορά κυρίως μεμονωμένα ογκολογικά περιστατικά).
10. Άμεση κάλυψη  ανάγκης για φάρμακα σπανίων παθήσεων που δεν κυκλοφορούν στην αγορά.
11. Άνθρωποι με άδεια παραμονής η οποία έληξε και μέχρι να γίνουν αναγκαίες ενέργειες ανανέωσης μένουν ακάλυπτοι.