Γιατί στην διάρκεια της πανδημίας αυξήθηκαν οι αγχώδεις διαταραχές;

Για μερικούς ανθρώπους, ο απλός ιατρικός έλεγχος, ειδικότερα εάν πάσχουν από κάποια ασθένεια αποτελεί τεράστιο άγχος. 

Είναι πολλοί εκείνοι που στην οποιαδήποτε αντίδραση του σώματος τους πανικοβάλλονται, ψάχνουν στο διαδίκτυο από τί μπορεί να πάσχουν, βγάζουν μόνοι τους μία ιατρική γνωμάτευση και έρχονται αντιμέτωποι με τον πρόωρο θάνατο, χωρίς να έχουν επισκεφθεί έναν ειδικό. 

Η κατάσταση αυτή προκαλεί αγχώδεις διαταραχές και αυξήθηκε αρκετά κατά την διάρκεια της πανδημίας. 

Στις πρώτες θέσεις των αναζητήσεων της Google λαμβάνει χώρα η λέξη “συμπτώματα” και αυτό γιατί οι άνθρωποι ήρθαν σε στενή επαφή με τον ίο αμέτρητες φορές τα τελευταία δυο χρόνια αποτέλεσμα αυτού να προκαλούν άγχος στον εαυτό τους χωρίς να είναι απόλυτα σίγουροι πως είναι θετικοί.  Ο Πίτερ αναφέρει: “Πριν από περίπου ένα χρόνο, ενώ έκανα το πρωινό μου ντους, ένιωσα ένα μικρό στρογγυλό εξόγκωμα κάτω από τη μασχάλη μου, το ένιωθα σκληρό, σαν μυ, αλλά άλλαζε θέση όταν το πίεζα προς τα κάτω. Δεν μπορούσα παρά να ψάξω στο google την εμφάνιση των συμβόλων – και, χάρη στη αναζήτση αυτήν, κόλλησα στην ιδέα ότι μπορεί να έχω τα πρώτα στάδια λευχαιμίας. Τότε άρχισα να έχω (ή μάλλον να δημιουργώ στον εαυτό μου) κι άλλα συμπτώματα: Διαπίστωσα ότι όλο μου το σώμα πονούσε και κουραζόταν και άρχισα να χάνω βάρος ανεξήγητα. Μπορείτε λοιπόν να φανταστείτε την ανακούφισή μου όταν ο ιατρός μου είπε ότι ήταν απλώς ένα λίπωμα, ένας καλοήθης όγκος, από λιπώδη κύτταρα, που δεν αποτελούσε σοβαρή απειλή για την υγεία μου. Σχεδόν μόλις το έμαθα, όλοι αυτοί οι πόνοι εξαφανίστηκαν και σύντομα άρχισα να επιστρέφω στο προηγούμενο βάρος μου.”

Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα, τουλάχιστον το 6% των ανθρώπων θα βιώσουν την ψυχολογική αυτήν πάθηση που πέρασε ο Πίτερ κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Αν και δεν έχουμε ακόμη ενημερωμένα στατιστικά στοιχεία, ο αριθμός αυτός μπορεί να έχει αυξηθεί αρκετά κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Με έναν συνεχή κύκλο ειδήσεων που δίνει έμφαση στα συμπτώματα και τους κινδύνους του ιού, είναι φυσικό να νιώθουμε αγχωμένοι για μια πιθανή μόλυνση. Το άγχος αυτό κορυφώνεται στους περισσότερους ανθρώπους κατά την διάρκεια της αναμονής των αποτελεσμάτων του PCR ή του Rapid Test. Η πανδημία θα μπορούσε επίσης να έχει επιδεινώσει τις ανθρώπινες ανησυχίες και για άλλες συνθήκες.

“Υποψιάζομαι ότι το άγχος για την υγεία έχει αυξηθεί αρκετά κατά τη διάρκεια της πανδημίας, κυρίως επειδή οι άνθρωποι είχαν περισσότερο χρόνο για να σκεφτούν τα συμπτώματά τους”, λέει ο Peter Tyrer, καθηγητής κοινοτικής ψυχιατρικής στο Imperial College του Λονδίνου.

Από την πλευρά του ο Πίτερ αναφέρει, “μπορεί να μην είναι τυχαίο ότι το δικό μου επεισόδιο συνέβη κατά τη διάρκεια ενός lockdown, την στιγμή που δεν μπορούσα να επισκεφτώ φίλους που ήταν ικανοί να μου αποσπούσαν την προσοχή και να με κάνουν να ξεχαστώ, και την στιγμή που γνώριζα ότι θα είχα περιορισμένη πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη, αν χρειαζόταν.”

Τα τελευταία δύο χρόνια έδειξαν ότι δεν υπήρξε ποτέ μεγαλύτερη ανάγκη για ευαισθητοποίηση σχετικά με το άγχος της ασθένειας και τη διαχείρισή του.

Υποχονδρίαση

Η κατανόησή μας για το άγχος της ασθένειας σηματοδοτεί μια τεράστια απόκλιση από την ιστορική άποψη της πάθησης που κάποτε ήταν γνωστή ως «υποχονδρίαση».

Τα άτομα που έπασχαν από αυτή τη διαταραχή ονομάζονταν υποχόνδριοι. Πολλοί σχολιαστές υποστήριξαν ότι οι «υποχόνδριοι» ήθελαν απλώς να προσθέσουν ένα μικρό δράμα στη ζωή τους. O dr. Peter Tyrer, «η υπόθεση ήταν ότι αυτοί οι άνθρωποι απλώς αγαπούσαν να μιλούν για τα παράπονά τους».

Μόλις το 2013 η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία υιοθέτησε επίσημα τον όρο «αγχώδης διαταραχή ασθένειας» για να περιγράψει άτομα με δυσανάλογες και εξουθενωτικές ανησυχίες για την υγεία τους. Αν και λείπουν τα επιστημονικά δεδομένα, η ευρύτερη διαθεσιμότητα πληροφοριών στο διαδίκτυο μπορεί να έχει αυξήσει τον επιπολασμό του άγχους λόγω ασθένειας τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, σε σύγκριση με την προ-διαδικτύου εποχή.

Σε αντίθεση με την άποψη του ότι οι «υποχόνδριοι» αναζητούν απλώς την προσοχή, η προέλευση του άγχους για την ασθένεια κάποιου είναι τακτικά πολύ συγκεκριμένη. «Συχνά υπάρχει ένα έναυσμα», λέει η Helen Tyrer, ανώτερη κλινική ερευνήτρια στο Imperial College London και συγγραφέας του βιβλίου Tackling Health Anxiety. Συγκεκριμένα αναφέρει:«Μπορεί κάποιος στην οικογένεια να ήταν άρρωστος. Ή ότι έχουν ακούσει για κάποιον της ηλικίας τους που πεθαίνει από μια ασθένεια».

Σε άλλες περιπτώσεις, οι ασθενείς μπορεί να αναπτύξουν υπερβολικές και συνεχείς ανησυχίες για μια προηγούμενη ασθένεια όπως ο καρκίνος ή η καρδιακή προσβολή που επιστρέφει ή μια τρέχουσα κατάσταση – όπως ο διαβήτης – επιδεινώνεται.

Η κατάσταση χαρακτηρίζεται από ιδεοληπτικό έλεγχο των συμπτωμάτων. Πολλοί από αυτούς που πλήττονται από την ψύχωση με τις παθήσεις αφιερώνουν ώρες κάθε μέρα ερευνώντας πιθανές ασθένειες στο διαδίκτυο. «Κάθε λεπτό της ημέρας, ελέγχουν αν έχουν αυτή την ασθένεια ή όχι. Είναι πραγματικά σε εντελώς διαφορετική κλίμακα από τις ανησυχίες των περισσότερων ανθρώπων για την υγεία τους».

Η συνεχής ανησυχία οδηγεί σε πολλές περισσότερες επισκέψεις σε ιατρεία και νοσοκομεία

«Οι επαναλαμβανόμενες σκέψεις είναι επίμονες και προκαλούν μεγάλη αγωνία», λέει η Sophie Lebel κλινική ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Οτάβα Καναδά, που ειδικεύεται στους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τις διαγνώσεις καρκίνου.

Μια μελέτη με Δανούς ασθενείς διαπίστωσε ότι τα άτομα με σοβαρό άγχος λόγω ασθένειας χρησιμοποιούσαν μεταξύ 41% και 78% περισσότερη υγειονομική περίθαλψη, σε μια περίοδο πέντε ετών, σε σχέση με τα άτομα με χαμηλό άγχος λόγω ασθένειας.

Σαφώς, αυτό έχει οικονομικό κόστος και οι επαναλαμβανόμενες ιατρικές επισκέψεις μπορεί να αποφέρουν ακόμη μεγαλύτερο άγχος στον ασθενή, καθώς πείθονται ότι η ανάλυση ήταν εσφαλμένη. Η Helen Tyrer αναφέρει πως ο ασθενής μπορεί να πιστεύει ότι ήταν πολύ νωρίς για να εμφανιστεί σε μια εξέταση η ενδεχόμενη ασθένεια ή ότι τα αποτελέσματα ήταν μπερδεμένα στο εργαστήριο.

Επιπροσθέτως, εάν πάσχετε από υψηλό άγχος του Covid-19, ένα αρνητικό αποτέλεσμα LFT ή PCR μπορεί να μην είναι αρκετό για να σας πείσει ότι δεν έχετε μολυνθεί, ώστε να φαίνεται ότι αντιμετωπίζουν υπέρταση.

Το φαινόμενο nocebo

Σε πολλές περιπτώσεις, το άγχος για την υγεία μας μπορεί να δημιουργήσει την εμφάνιση συμπτωμάτων. Το φαινόμενο αυτό είναι εμφανές σε περιπτώσεις «συνδρόμου λευκής τρίχας», στην οποία το άγχος της επίσκεψης σε γιατρό μπορεί να αυξήσει την αρτηριακή πίεση των ανθρώπων. Για αυτόν τον λόγο, ορισμένοι ιατροί μπορεί να σας παρέχουν ένα πιεσόμετρο για να κάνετε μετρήσεις στο σπίτι όταν είστε χαλαροί.

Αλλά υπάρχουν πολλοί άλλοι τρόποι με τους οποίους οι φόβοι μας μπορούν να δημιουργήσουν την εμφάνιση ασθένειας. Εάν υποψιάζεστε ότι μπορεί να έχετε μολυνθεί από τον Covid-19, για παράδειγμα μπορεί να αισθάνεστε υπερβολικά ένα γαργαλητό στο λαιμό σας, έναν πόνο στο στήθος ή ένα αίσθημα δύσπνοιας – και όσο περισσότερο το σκέφτεστε, τόσο χειρότερο θα φαίνεται. Αυτό μπορεί να είναι ιδιαίτερα πιθανό εάν κάποιος κοντά σας είχε την ασθένεια ώστε να γνωρίζετε ακριβώς ποια συμπτώματα να περιμένετε – και ένα αρνητικό τεστ LFT ή PCR μπορεί να μην είναι αρκετό για να κατευνάσει τους φόβους σας.

To άγχος μας μπορεί ακόμη και να επιφέρεί φυσιολογικές αλλαγές, όπως η απελευθέρωση αγγειοδιασταλτικών μορίων που προκαλούν πονοκεφάλους, οι επιστήμονες αποκαλούν αυτές τις αντιδράσεις “φαινόμενα nocebo” (μια άμεση αντίθεση με τα ευεργετικά “επιδράσεις εικονικού φαρμάκου”).

Και η ενόχληση μπορεί να είναι εξίσου δυσάρεστη με ένα σύμπτωμα με καθαρά βιολογική αιτία. Αυτό θα αυξήσει μόνο το άγχος – δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο.

Το άγχος για χρόνιες ασθένειες μπορεί να επηρεάσει το σώμα. Ο Peter Tyrer επισημαίνει μια 12ετή μελέτη με 7.000 συμμετέχοντες στη Νορβηγία. Αφού συνυπολογίστηκαν άλλοι πιθανοί παράγοντες κινδύνου, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα υψηλά επίπεδα άγχους λόγω ασθένειας αύξαναν τον κίνδυνο στεφανιαίας νόσου κατά 70%.

Αυτό είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για άτομα που έχουν υπάρχουσα καρδιακή νόσο ο Tyrer λέει – με ορισμένες ενδείξεις ότι το άγχος λόγω ασθένειας έχει επίδραση στο συνολικό ποσοστό θνησιμότητας: «Αν ανησυχείτε υπερβολικά μετά από ένα καρδιακό επεισόδιο, μπορεί να πεθάνετε νωρίτερα από ό,τι αν δεν ανησυχείτε για αυτό» 

Καθώς το ενδιαφέρον για το άγχος της ασθένειας έχει αυξηθεί, το ίδιο έχει αυξηθεί και η έρευνα για πιθανές παρεμβάσεις. Μία από τις πιο καλά δοκιμασμένες παρεμβάσεις είναι η προσαρμοσμένη μορφή γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας (CBT), η οποία βοηθά στο σπάσιμο των αρνητικών κύκλων σκέψης.

Σύμφωνα με τον Peter και την Helen Tyrer, μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις είναι οι ίδοοι να πείσουνε τον ασθενή να αναγνωρίσει ότι το άγχος του είναι πρόβλημα, παρά μια ορθολογική εκτίμηση του αντιλαμβανόμενου κινδύνου. Στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια κάθε συνεδρίας, ο θεραπευτής συνεργάζεται με τον ασθενή για να εντοπίσει τα ερεθίσματα των ανησυχιών του και να αμφισβητήσουν μαζί τις σκέψεις που έρχονται αυτόματα στο μυαλό τουα ασθενή, ώστε να δουν λίγο πιο αντικειμενικά την κατάστασή του και να βάλουν του κινδύνους σε προοπτική.

Τα μέχρι σήμερα στοιχεία δείχνουν ότι η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία μπορεί να είναι αποτελεσματική. Σε μια μελέτη με 444 άτομα, οι Tyrers διαπίστωσαν ότι η προσαρμοσμένη CBT μείωσε σημαντικά το άγχος των ασθενών για ασθένεια κατά τη διάρκεια τριών μηνών. Είναι σημαντικό ότι τα οφέλη θα μπορούσαν να φανούν ακόμη και πέντε χρόνια αργότερα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα περιελάμβανε μόνο έξι συνεδρίες με έναν θεραπευτή – καθιστώντας το πολύ οικονομικό επίσης, οι συνεδρίες μπορούν ακόμη και να ολοκληρωθούν διαδικτυακά.

“Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι το άγχος για την υγεία που δεν αντιμετωπίζεται δεν είναι κακό μόνο για την ψυχική σας υγεία αλλά και για τη σωματική σας υγεία.” δηλώνει ο Tayler. Πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν τα άγχη τους μόνοι τους χωρίς να λαμβάνουν τη βοήθεια που πραγματικά χρειάζονται.

Πηγή: BBC