Η πανδημία ψυχικής υγείας και βίας στη μετά-Covid εποχή

Η καθημερινή καταμέτρηση κρουσμάτων, τα δελτία ειδήσεων με τον αυξανόμενο αριθμό νεκρών, οι επισκέψεις στο σούπερ μάρκετ με μάσκα και γάντια, οι συνεχείς απολυμάνσεις, το μήνυμα 6 για άθληση, μπορεί να ακούγονται μακρινά, όμως απέχουν μόλις δύο χρόνια από το σήμερα. Η πανδημία του κορονοϊου έφερε παγκόσμιες ραγδαίες αλλαγές και έβαλε τις ζωές μας σε μια παύση, επηρεάζοντας και διαμορφώνοντας τον ψυχισμό των ανθρώπων, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο τα τελευταία χρόνια.

Με μεγάλη ευκολία, μπορέσαμε σαν κοινωνικό σύνολο να προσαρμοστούμε στο πρωτοφανές – για τους περισσότερους από εμάς – φαινόμενο της πανδημίας και τις συνεχόμενες καραντίνες, χωρίς να συνειδητοποιούμε άμεσα τις επιπτώσεις που επρόκειτο να επιφέρει στην ψυχολογία μας. Επισήμως πλέον, βρισκόμαστε σε μια μετά-covid εποχή, στην οποία μπορούμε να εντοπίσουμε άμεσα τα στίγματα που άφησαν πίσω τους ο εγκλεισμός και τα αισθήματα φόβου και αμφιβολίας της πανδημίας.

Κοιτώντας, ακούγοντας και παρατηρώντας γύρω μας, δεν είναι δύσκολο να εντοπίσουμε ότι οι γυναικοκτονίες μετρούν 5 για το 2024 και 13 για το 2023 στην Ελλάδα. Πάνω από 5.000 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας καταγράφηκαν το 2022 και οι κλήσεις των θυμάτων που αναζητούν βοήθεια πληθαίνουν καθημερινά. Παιδιά μεταμορφώνουν τα σχολεία σε αρένες πάλης, με τα περιστατικά βίας μεταξύ ανηλίκων να βρίσκονται σε διαρκή έξαρση. Ολοένα και παραπάνω άνθρωποι αναζητούν βοήθεια από ειδικούς, για τις ψυχικές διαταραχές που τους βασανίζουν, με πρωταγωνιστές το άγχος και την κατάθλιψη.

Η Ψυχολόγος και Οικογενειακή Θεραπεύτρια, Δέσποινα Δριβάκου, αναλύει τις αιτίες για την αύξηση των ψυχικών διαταραχών και των περιστατικών βίας που έχουν παρατηρηθεί μετά την πανδημία: 

«Η αύξηση των ψυχικών διαταραχών και της βίας μετά την πανδημία του Covid είναι ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει και ερευνηθεί εκτενώς. Οι περιορισμοί και οι αλλαγές στον τρόπο ζωής λόγω των lockdowns, η ανασφάλεια λόγω οικονομικών προβλημάτων και η απομόνωση ήταν σημαντικοί παράγοντες που συνέβαλλαν σε αυτήν την αύξηση. Ορισμένα αίτια για την αύξηση που έχει παρατηρηθεί στις ψυχικές διαταραχές και στα περιστατικά βίας είναι: 

• Οικονομική ανασφάλεια και ανεργία: Οι οικονομικές δυσκολίες λόγω της πανδημίας (απώλεια εργασίας, μείωση εσόδων) οδήγησαν σε αυξημένο στρες, άγχος και ανασφάλεια, τα οποία μπορεί να εκδηλωθούν ως επιθετικότητα ή βία.
• Κοινωνική απομόνωση: Οι περιορισμοί και η απομόνωση λόγω των lockdowns μπορούν να αυξήσουν την αίσθηση μοναξιάς και απόρριψης, που μπορεί να επηρεάσει την ψυχική υγεία και να οδηγήσει σε επιθετικότητα.
• Αύξηση του στρες και του άγχους: Η αβεβαιότητα για την υγεία και το μέλλον λόγω της πανδημίας μπορεί να προκαλέσει ψυχική πίεση και δυσφορία, η οποία ενδέχεται να εκδηλωθεί με επιθετικό τρόπο.
• Αυξημένη ένταση στο σπίτι: Η παραμονή σε κλειστούς χώρους μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένες συγκρούσεις μεταξύ μελών της οικογένειας ή συγκατοίκων».

Συγκεκριμένα, για την αύξηση της βίας μετά το πέρας της πανδημίας, η κ. Δριβάκου επισημαίνει ότι:

«Η παρατεταμένη παραμονή στο σπίτι με μέλη της οικογένειας μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένες ενδοοικογενειακές συγκρούσεις και ένταση, ειδικά όταν υπάρχουν υφιστάμενα προβλήματα στις οικογενειακές σχέσεις. Επίσης, η δυσκολία στην πρόσβαση σε ψυχολογική υποστήριξη και θεραπευτική περίθαλψη λόγω των περιορισμών που επιβλήθηκαν κατά τη διάρκεια των lockdown, ενδέχεται να αύξησε τα προβλήματα ψυχικής υγείας και την ένταση σε ορισμένα άτομα. Τέλος, η επικαιρότητα και οι εικόνες βίας που προβάλλονται από τα μέσα ενημέρωσης μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την αντίληψη και τη συμπεριφορά ορισμένων ατόμων».

«Η επίδραση της πανδημίας στις διαταραχές ψυχικής υγείας και την βία μπορεί να επηρεάζει τα άτομα διαφορετικά, ανάλογα με το φύλο τους», όπως εξηγεί η κ. Δριβάκου:

«Συγκεκριμένα, στις ψυχικές διαταραχές, οι γυναίκες φαίνεται να έχουν υψηλότερα επίπεδα ψυχολογικής δυσφορίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας σε σύγκριση με τους άνδρες. Μελέτες έχουν δείξει αυξημένα ποσοστά άγχους και κατάθλιψης σε γυναίκες, πιθανόν λόγω της αύξησης των επιβαρυντικών καθηκόντων στο σπίτι και της ανησυχίας για την υγεία των αγαπημένων τους.

Αναμφισβήτητα, υπήρξε αύξηση των περιστατικών οικογενειακής βίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, καθώς και μία γενικότερη έξαρση βίας μετά το πέρας της. Μερικά από αυτά τα περιστατικά βίας, αντικατοπτρίζουν γένους. Οι γυναίκες ήταν πιο πιθανό να είναι θύματα ενδοοικογενειακής βίας, ενώ ορισμένες έρευνες έχουν δείξει ότι οι άνδρες μπορεί να επηρεάζονται διαφορετικά σε σχέση με τον τρόπο που εκδηλώνουν ή αντιδρούν σε συγκρούσεις κατά τη διάρκεια της πανδημίας».

«Η πανδημία αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα στην αύξηση της βίας, όμως δεν την δικαιολογεί», επισημαίνει η κ. Δριβάκου: 

«Η πανδημία και οι παράγοντες που συνδέονται με αυτήν (οικονομικές δυσκολίες, κοινωνική απομόνωση, άγχος κ.λπ.) μπορούν να αποτελέσουν παράγοντες που επιδρούν στην αύξηση της έντασης και της επιθετικότητας σε ορισμένα άτομα, αλλά δεν δικαιολογούν απαραίτητα την αγένεια ή τη βία, αλλά ούτε τις κάνουν αποδεκτές. Πρόκειται για συμπεριφορές που επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων προσωπικών χαρακτηριστικών, κοινωνικών παραγόντων, ψυχολογικών παραγόντων , παιδείας και πολιτιστικών παραδόσεων. Αν κάποιο άτομο εκδηλώνει αγένεια ή βία, αυτό μπορεί να οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του πώς διαχειρίζεται την ένταση και την πίεση που αντιμετωπίζει. Είναι σημαντικό να αναζητήσουμε τρόπους να αντιμετωπίσουμε την ένταση και το άγχος με εποικοδομητικούς τρόπους και να αναπτύξουμε υγιείς μηχανισμούς αντιμετώπισης των προκλήσεων που αντιμετωπίζουμε».

«Η βίαιη οδήγηση ανήκει και αυτή στα στίγματα που άφησε πίσω της η πανδημία και συνδέεται άμεσα με παράγοντες όπως η οικονομική πίεση, το άγχος, οι κοινωνικές δυσκολίες και οι ψυχολογικές διαταραχές»

Ορισμένοι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την επιθετική οδήγηση, σύμφωνα με την κ. Δριβάκου, είναι οι εξής: 

• Άγχος και Ένταση: Το άγχος και η ένταση που προκαλείται από καταστάσεις όπως οικονομικές δυσκολίες ή κοινωνικά προβλήματα μπορεί να οδηγήσει ορισμένα άτομα σε ανεπιθύμητες συμπεριφορές στο οδόστρωμα, συμπεριλαμβανομένης της επιθετικής οδήγησης.
• Αποδοχή της Βίας: Οι παραδοσιακές αντιλήψεις που αποδέχονται τη βία ως μέσο επίλυσης προβλημάτων επηρεάζουν τη συμπεριφορά οδήγησης και μπορεί να οδηγήσουν σε ανεπιθύμητες και επιθετικές συμπεριφορές στο δρόμο.
• Ψυχολογικές Διαταραχές: Οι ψυχολογικές διαταραχές όπως η οργή, η αντίδραση και η αδυναμία ελέγχου των συναισθημάτων μπορούν να οδηγήσουν σε επιθετική οδήγηση.
• Κατάχρηση ουσιών: Η κατάχρηση αλκοόλ ή άλλων ουσιών μπορεί να επηρεάσει την κρίση και τη συμπεριφορά ενός οδηγού και να οδηγήσει σε βίαιη οδήγηση.

Ακολουθήστε τις ειδήσεις του parallaximag.gr στο Google News