Η πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς στην Ελλάδα – Τι έχει αλλάξει από το 1990 μέχρι σήμερα

Η 3η Απριλίου αποτελεί ημέρα – ορόσημο στον κλάδο της υγείας για την Ελλάδα, καθώς το 1990 πραγματοποιήθηκε από τον διακεκριμένο καρδιοχειρουργό, Γεώργιο Τόλη, η πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς στη χώρα.

Χαράματα της 3ης Δεκεμβρίου 1967, ο Νοτιοαφρικανός καρδιοχειρουργός, μετέφερε την καρδιά της 25χρονης Ντενίζ Ντάρβαλ, που ήταν θύμα αυτοκινητιστικού δυστυχήματος, στο στήθος του 53χρονου Λούις Βασκάνσκι. Ο Βασκάνσκι επέζησε 18 μέρες με τη “δανεική” καρδιά του, πεθαίνοντας σύντομα από πνευμονία. Είκοσι τρία χρόνια αργότερα, ο σπουδαίος καρδιοχειρουργός, Γεώργιος Τόλης, άνοιξε τον δρόμο για τη μεταμόσχευση καρδιάς στην Ελλάδα.

Ο Γιώργος Καραφίλης, ήταν ένας 63χρονος ασθενής που νοσηλευόταν με καρδιακή ανεπάρκεια στο νοσοκομείο “Αλεξάνδρα”, σε αρκετά επιβαρυμένη κατάσταση. Οι γιατροί δεν έδιναν πολλές ελπίδες για ζωή, μετά από τα δύο εμφράγματα που είχαν “χτυπήσει” τον ασθενή.

Η κλινικά νεκρή από ενδοεγκεφαλική αιμορραγία, 40χρονη, Κοραλία Αργείτη, με τον θάνατό της, την 2α Απριλίου του 1990, “χάρισε” απλόχερα τη λύση στο μαρτύριο του Καραφίλη. “Μία μεταμόσχευση, με όλο της το ρίσκο, θα ήταν η μοναδική λύση”, είχε δηλώσει ο διευθυντής της καρδιολογικής κλινικής του “Αλεξάνδρα”.

Τότε, ο Γεώργιος Τόλης και η τετραμελής ομάδα του, ανέλαβαν δράση στο νοσοκομείο “Υγεία”. Το απόγευμα της 3ης Απριλίου, αφαιρέθηκε η “άρρωστη” καρδιά του Καραφίλη από το στήθος του και δύο ώρες αργότερα ξεκίνησε η μεταμόσχευση της νέας και υγειούς καρδιάς της Κοραλίας.

Τηλεοπτικά συνεργεία και δημοσιογράφοι, γιατροί και εκπρόσωποι της Πολιτείας και του Ιατρικού Συλλόγου, περιμέναν με τις ώρες έξω από την πόρτα του χειρουργείου. Στις 10 το βράδυ της ίδιας ημέρας, ο Γ. Τόλης και οι συνεργάτες του, αφαίρεσαν τα μηχανήματα από τον ασθενή για να εξετάσουν αν η καρδιά μπορούσε να λειτουργήσει μόνη της. Στις 11:30, ο κ. Τόλης, βγήκε από την αίθουσα του χειρουργείου και δήλωσε ότι “Υπάρχει μία δυσκολία. Το αν είναι πετυχημένη η μεταμόσχευση, θα κριθεί από το αν θα επιζήσει ο ασθενής”. 

Όταν το χειρουργείο πραγματοποιήθηκε με επιτυχία, ολόκληρος ο επιστημονικός κλάδος της υγείας – και όχι μόνο, πανηγύρισε τη χρυσή μέρα στην ιστορία της Ελλάδας. Μετά την πολύωρη επέμβαση, ο Καραφίλης μεταφέρθηκε στη ΜΕΘ, για να δώσει μάχη για να κρατηθεί στη ζωή.

Ο Καραφίλης “έζησε” με την καρδιά της Κοραλίας, για δύο ολόκληρες ημέρες. Παρά το γεγονός ότι οι δυσκολίες ξεπεράστηκαν σύντομα μετά το χειρουργείο και η ξένη καρδιά χτυπούσε με επιτυχία στο στήθος του, η κατάσταση υγείας του φαινόταν να επιδεινώνεται.

“Ανέκυψε δυσκολία όταν επιχειρήσαμε να αποσυνδέσουμε τον ασθενή από το σύστημα εξωσωματικής κυκλοφορίας, επειδή η καρδιά της μάλλον μικρόσωμης γυναίκας δυσκολευόταν να αντιμετωπίσει τις αυξημένες αντιστάσεις των πνευμόνων του δέκτη. Η καρδιά της 40χρονης αποδείχθηκε μικρή και απροετοίμαστη, για να υπερνικήσει τις πνευμονικές αντιστάσεις του 63χρονου, με οξύτατο πνευματικό οίδημα”, όπως είχε δηλώσει αργότερα ο κ. Τόλης.

Η δεύτερη μεταμόσχευση καρδιάς, πραγματοποιήθηκε από τον Χρήστο Λόλα στον Ευαγγελισμό, στις 15 Αυγούστου.

Ποιος είναι ο πρωτοπόρος Γιώργος Τόλης 

Ο Γιώργος Τόλης γεννήθηκε στο ορεινό Μαλακάτσι της Καλαμπάκας, το 1935 από φτωχούς εστιάτορες γονείς. Φοίτησε στο Γυμνάσιο Τρικάλων και στη συνέχεια σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, κατά την περίοδο 1954 – 1961. Μετά το πέρας της στρατιωτικής θητείας του, συνέχισε τις σπουδές του στο Σικάγο των ΗΠΑ, όπου ειδικεύθηκε στη Χειρουργική Θώρακα και Καρδιάς. Το 1971 επέστρεψε στην Ελλάδα για να εργαστεί μέχρι και το 1984, στο Θεραπευτήριο “Ο Ευαγγελισμός”, όπου πραγματοποίησε και την πρώτη εγχείρηση “bypass” στην Ελλάδα, το 1971. Η ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών τον έχει αναγορεύσει Διδάκτορα, το 1971 και Επίκουρο Καθηγητή της Χειρουργικής, το 1986. Η πορεία του συνεχίστηκε στο ιδιωτικό Διαγνωστικό και Θεραπευτικό Κέντρο “Υγεία”, όπου εργάστηκε μέχρι το 1995.

Το 1997, μετά από δύο χρόνια εργασίας στο Ιδιωτικό Ιατρικό Αθηνών, ο κ. Τόλης, έπαψε να χειρουργεί και να ασκεί την Ιατρική. Στην πορεία του πραγματοποίησε χιλιάδες επεμβάσεις καρδιάς και είχε εκφράσει τη δυσαρέσκειά του εναντίον του δημοσίου Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΕΣΥ), χαρακτηρίζοντάς το “δυσκίνητο και γραφειοκρατικό”, θίγοντας επίσης την παροχή υπηρεσιών με στόχο το οικονομικό κέρδος.

Τι έχει αλλάξει 34 χρόνια μετά την πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς στη χώρα

Ο Γεώργιος Τσώνης, καρδιοχειρουργός στην Γενική Κλινική Θεσσαλονίκης, μιλά για τις αλλαγές που έχει προσφέρει η τεχνολογία – και όχι μόνο, στη διαδικασία της μεταμόσχευσης καρδιάς:

“Υπήρξα μέλος της Μεταμοσχευτικής ομάδας στο νοσοκομείο Παπανικολάου, από τη δεκαετία το 1990 μέχρι και το 2000. Τότε υπήρχαν στην Ελλάδα τρία μεγάλα μεταμοσχευτικά κέντρα για καρδιά και για πνεύμονες, το Παπανικολάου της Θεσσαλονίκης, το Ιπποκράτειο των Αθηνών και το Ωνάσειο. Στην πάροδο των ετών επιλέχθηκε για την Ελλάδα, να παραμείνει μόνο ένα μεταμοσχευτικό κέντρο, αυτό του Ωνασείου. Ο λόγος ήταν ότι ο αριθμός των περιστατικών δεν ήταν τόσο μεγάλος και με την πρόοδο της επιστήμης παγκοσμίως, προτιμήθηκε για μία χώρα με το μέγεθος της Ελλάδας, πληθυσμιακά αλλά και λόγω των αποστάσεων, να υπάρχει ένα κέντρο αναφοράς που να καλύπτει πανελλαδικά. 

Η τεχνική της μεταμόσχευσης δεν έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια, παραμένει η ίδια. Αυτό που έχει αλλάξει σίγουρα σε πολύ μεγάλο βαθμό είναι η υποστήριξη, σε φαρμακευτικό επίπεδο, αλλά και οι γνώσεις πάνω στο αντικείμενο. Το κύριο πρόβλημα των μεταμοσχεύσεων είναι η απόρριψη του μοσχεύματος από τον οργανισμό. Πρόκειται για ένα ξένο όργανο από έναν ξένο οργανισμό. Ο οργανισμός έχει μάθει έτσι ώστε το ανοσοποιητικό σύστημα να προσπαθήσει να πολεμήσει οτιδήποτε ξένο εισέρχεται σε αυτό, άρα την καρδιά του δότη την αναγνωρίζει σαν κάτι ξένο και προσπαθεί να την καταπολεμήσει. Για αυτό υπάρχουν πλέον διάφοροι μέθοδοι, οι οποίοι είναι κυρίως φαρμακευτικοί, μέσω των οποίων προσπαθούμε να καταπολεμήσουμε και να σταματήσουμε αυτήν την διαδικασία απόρριψης. Η φαρμακευτική υποστήριξη με την πάροδο των ετών και με την εμπειρία, έχει σαφέστατα βελτιωθεί, με αποτέλεσμα να έχουμε λιγότερες και λιγότερο σοβαρές απορρίψεις.

Εντυπωσιακή αλλαγή είναι και τα όπλα τα οποία μας έχει προσφέρει η τεχνολογία και αυτό που ονομάζουμε “τεχνητή καρδιά”. Η “τεχνητή καρδιά” είναι κάποιες μηχανικές συσκευές υποστήριξης, οι οποίες χρησιμοποιούνται ως “γέφυρα” μέχρι την μεταμόσχευση. Οι ασθενείς πολλές φορές περιμένουν μήνες μέχρι να βρεθεί το κατάλληλο μόσχευμα, με αποτέλεσμα πολλοί από αυτούς να “χάνονται”, λόγω της αναμονής. Η “τεχνητή καρδιά” υποστηρίζει την καρδιά του ασθενή για όσο χρειαστεί, μέχρι να βρεθεί το κατάλληλο μόσχευμα. Αυτές οι τεχνικές υπήρχαν από παλιά, αλλά πλέον οι συσκευές είναι μικρότερες, πιο ευέλικτες και με λιγότερες επιπλοκές από τον ασθενή. Άρα η τεχνική καρδιά έχει δώσει χρόνο στην ιατρική ομάδα και κυρίως στον ασθενή, περιμένοντας τη μεταμόσχευση. 

Αυτό που δεν έχει αλλάξει εντυπωσιακά δυστυχώς, είναι ο αριθμός των δοτών. Παρά το ότι έχει μπει στην κουλτούρα και του Έλληνα να γίνεται δότης, ο αριθμός των μοσχευμάτων των δοτών δεν είναι όσο μεγάλος όσο θα θέλαμε”.

*Με πληροφορίες από Μηχανή του Χρόνου, Wikipedia