Η σκοτεινή πλευρά του διαλογισμού: Από τη γαλήνη στην ψύχωση
Δέκα μέρες απόλυτης σιωπής – χωρίς τεχνολογία, σωματική άσκηση ή άλλα εξωτερικά ερεθίσματα. Κάποιοι οδηγούνται στην ψυχική γαλήνη. Άλλοι σε κρίση.
Το ξυπνητήρι χτυπάει στις 4 το ξημέρωμα. Δέκα ημέρες απόλυτης σιωπής και πάνω από δέκα ώρες διαλογισμού καθημερινά. Τα κινητά, τα λάπτοπ και η τεχνολογία απαγορεύονται. Το ίδιο και οποιαδήποτε σωματική άσκηση, το σεξ, η μουσική, η ανάγνωση και η γραφή. Ούτε έντομο δεν μπορείς να σκοτώσεις. Αυτή είναι η καθημερινότητα σε ένα 10ήμερο σιωπηλό retreat διαλογισμού Vipassana.
Τα Vipassana-retreats, που διοργανώνονται σε εκατοντάδες κέντρα διαλογισμού παγκοσμίως, προσελκύουν κάθε χρόνο περίπου 200.000 ανθρώπους, σύμφωνα με το δίκτυο Ντάμμα. Και όπως δείχνει πρόσφατη εκτενής έρευνα του Bayerischer Rundfunk, μάλλον δεν ενδείκνυνται για όλους…
Από την ψυχική γαλήνη στην κρίση
Στο κέντρο του Τρίμπελ, την όγδοη ημέρα ενός τέτοιου σιωπηλού σεμιναρίου διαλογισμού, ο 25χρονος Μαρκ περιγράφει μια σοκαριστική σκηνή: ένας νεαρός άνδρας αρχίζει ξαφνικά να ουρλιάζει, «σαν να τον έσφαζαν», όπως λέει χαρακτηριστικά. Δύο εθελοντές τον απομακρύνουν από την αίθουσα και ο διαλογισμός των υπολοίπων συνεχίζεται… σαν να μη συνέβη τίποτα. Ο Μαρκ θυμάται ότι ήδη την προηγούμενη ημέρα ο ίδιος άνδρας είχε εκφράσει τις ανησυχίες του για την ψυχική του κατάσταση, κλαίγοντας, στον δάσκαλο. Εκείνος όμως τον ενθάρρυνε να συνεχίσει – μία απόφαση που ο Μαρκ χαρακτηρίζει «επιπόλαιη».
Η Ένωση Vipassana e.V. επιβεβαιώνει το επεισόδιο, απορρίπτει όμως κάθε κατηγορία αμέλειας, τονίζοντας ότι ο συμμετέχων συνομίλησε με δάσκαλο για 30–60 λεπτά και ότι σε κανέναν δεν ασκείται πίεση να μείνει εκεί, εάν δεν το θέλει.
Τα σεμινάρια βασίζονται στη διδασκαλία του Σ.Ν. Γκοένκα, ο οποίος πέθανε μεν το 2013, «διδάσκει» ωστόσο ακόμη μέσω ηχογραφημένων οδηγιών. Οι κανόνες στα κέντρα διαλογισμού κατά τη διάρκεια των σεμιναρίων είναι αυστηροί, ενώ τα κινητά παραδίδονται κατά την είσοδο στο κέντρο. Επιπλέον, η ίδια η οργάνωση τονίζει ότι δεν ενδείκνυται η διακοπή του σεμιναρίου πριν από το τέλος.
«Θα μπορούσα να έχω σκοτώσει τη γυναίκα μου»
Ο ερευνητής Ούλριχ Οτ προειδοποιεί πως αυτό το «ακραίο περιβάλλον» δεν είναι κατάλληλο για αρχάριους, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές ψυχικές κρίσεις που απαιτούν επαγγελματική υποστήριξη. Η οργάνωση διευκρινίζει επίσης ότι οι διδάσκοντες είναι ειδικοί στην τέχνη του διαλογισμού, όχι όμως ψυχοθεραπευτές ή γιατροί. Η Ένωση Vipassana παραδέχεται ότι «κατά καιρούς» εμφανίζονται ψυχικές διαταραχές κατά τη διάρκεια ή μετά τα σεμινάρια, δεν αναγνωρίζει ωστόσο αιτιώδη σχέση.
Στα κοινωνικά δίκτυα, σε φόρουμ και ιστοσελίδες στο διαδίκτυο μπορεί κανείς να διαβάσει πολλές μαρτυρίες ανθρώπων που επισκέφτηκαν τέτοιου είδους κέντρα διαλογισμού και γράφουν με ενθουσιασμό για την «ψυχική γαλήνη» που κατόρθωσαν να φτάσουν. Υπάρχουν ωστόσο και οι άλλοι. Δημοσιογράφοι του BR ήρθαν σε επαφή με αρκετούς ανθρώπους που παρακολούθησαν τα σεμινάρια και έχουν διαφορετική άποψη: Για εκείνους το σιωπηλό retreat εξελίχθηκε σε πραγματικό εφιάλτη. Ένας άνδρας από τη Βαυαρία, για παράδειγμα, εμφάνισε ψύχωση κατά τη διάρκεια του προγράμματος. Στο podcast Seelenfänger του BR λέει: «Σ’ αυτή την κατάσταση θα μπορούσα να έχω σκοτώσει τη γυναίκα μου και να έχω αυτοκτονήσει». Ορισμένοι πρώην συμμετέχοντες παρομοιάζουν τις εμπειρίες τους με «ταξίδι ναρκωτικών». Όπως λέει χαρακτηριστικά ένας από αυτούς: «Οι άνθρωποι είναι σαν τσόφλια αυγών: εύκολο να ραγίσουν, δύσκολο να επισκευαστούν».
Πηγή: dw.com/el – Χρύσα Βαχτσεβάνου, BR, tagesschau
