Ινδοί επιστήμονες: πώς η γρίπη των πτηνών θα μπορούσε να μεταδοθεί στους ανθρώπους

Εδώ και χρόνια, επιστήμονες προειδοποιούν ότι η γρίπη των πτηνών – γνωστή ως H5N1 – θα μπορούσε κάποια στιγμή να κάνει το επικίνδυνο άλμα από τα πτηνά στον άνθρωπο, πυροδοτώντας μια παγκόσμια υγειονομική κρίση.

Η γρίπη των πτηνών, ένας τύπος ιού της γρίπης, είναι ενδημική σε περιοχές της Νότιας και Νοτιοανατολικής Ασίας και έχει κατά καιρούς μολύνει ανθρώπους από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην Κίνα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), από το 2003 έως τον Αύγουστο του 2025 έχουν καταγραφεί 990 ανθρώπινα κρούσματα H5N1 σε 25 χώρες, εκ των οποίων τα 475 ήταν θανατηφόρα – ποσοστό θνησιμότητας περίπου 48%.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο ιός έχει πλήξει περισσότερα από 180 εκατομμύρια πτηνά, έχει εξαπλωθεί σε πάνω από 1.000 γαλακτοπαραγωγικές μονάδες σε 18 πολιτείες και έχει μολύνει τουλάχιστον 70 ανθρώπους, κυρίως αγροτικούς εργάτες, προκαλώντας αρκετές νοσηλείες και έναν θάνατο. Στην Ινδία, τον Ιανουάριο, τρεις τίγρεις και μία λεοπάρδαλη πέθαναν από τον ιό σε κέντρο περίθαλψης άγριας ζωής στη Ναγκπούρ.

Ποια είναι τα συμπτώματα και ποιος ο κίνδυνος για τον άνθρωπο:

Τα συμπτώματα της νόσου στον άνθρωπο μοιάζουν με εκείνα μιας βαριάς γρίπης: υψηλός πυρετός, βήχας, πονόλαιμος, μυϊκοί πόνοι και σε ορισμένες περιπτώσεις επιπεφυκίτιδα. Ορισμένοι μολυσμένοι δεν εμφανίζουν καθόλου συμπτώματα. Παρότι ο κίνδυνος για τον γενικό πληθυσμό παραμένει χαμηλός, οι υγειονομικές αρχές παρακολουθούν στενά τον ιό για τυχόν μεταλλάξεις που θα μπορούσαν να διευκολύνουν τη μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Αυτή ακριβώς η ανησυχία οδήγησε δύο Ινδούς ερευνητές, τους Φίλιπ Τσέριεν και Γκαουτάμ Μένον από το Πανεπιστήμιο Ashoka, να αναπτύξουν ένα νέο, επιστημονικά αξιολογημένο μοντέλο προσομοίωσης, το οποίο εξετάζει πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί ένα ξέσπασμα H5N1 στον άνθρωπο και ποιες πρώιμες παρεμβάσεις θα μπορούσαν να το αναχαιτίσουν.

Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό BMC Public Health, βασίζεται σε πραγματικά δεδομένα και υπολογιστικές προσομοιώσεις, ώστε να αναπαραστήσει όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστικά την εξέλιξη μιας επιδημίας.

«Η απειλή μιας πανδημίας H5N1 στον άνθρωπο είναι πραγματική, όμως μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα την αποτρέψουμε με καλύτερη επιτήρηση και ταχύτερη αντίδραση της δημόσιας υγείας», δήλωσε ο καθηγητής Μένον.

Το κρίσιμο «παράθυρο» πριν χαθεί ο έλεγχος

Σύμφωνα με τους ερευνητές, μια πανδημία γρίπης των πτηνών θα ξεκινούσε αθόρυβα: ένα και μόνο μολυσμένο πτηνό θα μετέδιδε τον ιό σε έναν άνθρωπο – πιθανότατα αγρότη, εργαζόμενο σε αγορά ή άτομο που χειρίζεται πουλερικά. Ο πραγματικός κίνδυνος, ωστόσο, δεν βρίσκεται σε αυτό το πρώτο κρούσμα, αλλά στο αν θα ακολουθήσει συνεχής μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Το μοντέλο δείχνει ότι μόλις τα ανθρώπινα κρούσματα ξεπεράσουν τα δύο έως δέκα, η πιθανότητα ανεξέλεγκτης εξάπλωσης αυξάνεται δραματικά. Αν τα νοικοκυριά των στενών επαφών τεθούν σε καραντίνα ήδη από τον εντοπισμό δύο κρουσμάτων, η επιδημία μπορεί σχεδόν βέβαια να περιοριστεί. Αν όμως εντοπιστούν δέκα κρούσματα, είναι πολύ πιθανό ο ιός να έχει ήδη διασπαρεί στον γενικό πληθυσμό, καθιστώντας τις πρώιμες παρεμβάσεις αναποτελεσματικές.

Για τη μελέτη επιλέχθηκε ένα υποθετικό χωριό στην περιοχή Ναμακάλ της πολιτείας Ταμίλ Ναντού, στο επίκεντρο της ινδικής πτηνοτροφίας. Η περιοχή φιλοξενεί περισσότερες από 1.600 πτηνοτροφικές μονάδες και περίπου 70 εκατομμύρια κοτόπουλα, παράγοντας πάνω από 60 εκατομμύρια αυγά ημερησίως.

Τι λειτουργεί – και τι όχι

Σύμφωνα με προσωμοιώσεις προέκυψαν τα παρακάτω:

• Η θανάτωση πτηνών είναι αποτελεσματική μόνο εφόσον εφαρμοστεί πριν από τη μετάδοση στον άνθρωπο.
• Η απομόνωση κρουσμάτων και η καραντίνα νοικοκυριών μπορεί να σταματήσει την εξάπλωση σε πρώιμο στάδιο.
• Όταν εμφανιστούν «τριτογενείς» μολύνσεις (επαφές επαφών), απαιτούνται πολύ αυστηρότερα μέτρα, όπως γενικευμένοι περιορισμοί.
• Ο στοχευμένος εμβολιασμός αυξάνει το όριο βιωσιμότητας του ιού, αλλά δεν μειώνει άμεσα τον κίνδυνο εντός των νοικοκυριώ

Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι η καραντίνα έχει και μειονεκτήματα: αν εφαρμοστεί πολύ νωρίς, αυξάνει τον κίνδυνο ενδοοικογενειακής μετάδοσης· αν εφαρμοστεί πολύ αργά, δεν περιορίζει ουσιαστικά την επιδημία.

Οι επιφυλάξεις των ειδικών

Η μελέτη βασίζεται σε ένα υποθετικό σενάριο και δεν λαμβάνει υπόψη παράγοντες όπως ταυτόχρονες εστίες από αποδημητικά πτηνά ή αλλαγές στη συμπεριφορά των ανθρώπων, όπως η χρήση μάσκας. Η ιολόγος Σίμα Λάκνταουα από το Πανεπιστήμιο Emory των ΗΠΑ σημειώνει ότι το μοντέλο «υποθέτει ιδιαίτερα αποτελεσματική μετάδοση», ενώ στην πραγματικότητα όχι όλοι οι φορείς μεταδίδουν τον ιό με τον ίδιο τρόπο.

Παρά ταύτα, η ίδια εκτιμά ότι αν ο H5N1 εγκατασταθεί στον ανθρώπινο πληθυσμό, η επίδρασή του θα μοιάζει περισσότερο με την πανδημία της γρίπης του 2009 παρά με την Covid-19, καθώς υπάρχει ήδη καλύτερη προετοιμασία, αντιικά φάρμακα και υποψήφια εμβόλια.

Οι Ινδοί ερευνητές υπογραμμίζουν ότι τέτοιες προσομοιώσεις μπορούν να «τρέχουν» σε πραγματικό χρόνο και να προσαρμόζονται καθώς προκύπτουν νέα δεδομένα. Έτσι, οι υγειονομικές αρχές θα μπορούσαν να έχουν ένα πολύτιμο εργαλείο τις κρίσιμες πρώτες ώρες ενός πιθανού ξεσπάσματος – πριν χαθεί οριστικά το παράθυρο ελέγχου.

Πηγή: BBC