Ο θάνατός σου, η ζωή μου

Ακούγεται σκληρό. Είναι σκληρό. Είναι όμως μια πραγματικότητα. Είναι ο κύκλος της ζωής. Κανείς δεν βρήκε το ελιξίριο της αθανασίας. Αργά η γρήγορα, αναμενόμενα ή αναπάντεχα, νομοτελειακά, το τέλος θα έρθει.

Και όμως, το τέλος κάποιου μπορεί να σημάνει την αρχή για κάποιους άλλους. Το θαύμα της φύσης και της επιστήμης. Ένα τραγικό γεγονός για κάποιους, να φέρει χαμόγελα αισιοδοξίας και ελπίδας σε κάποιους άλλους.

Πρέπει να συμβαίνουν βέβαια τέτοια τραγικά γεγονότα όπως αυτό της Εμμανουέλας για να επαναφέρουμε το ζήτημα στην επικαιρότητα;

Φυσικά και όχι, αλλά το μεγαλείο ψυχής της οικογένειας και η νεαρή που μετά τον τραγικό θάνατο που βρήκε «γέννησε» μια νέα ζωή για πολλούς συνανθρώπους της μέσω της δωρεάς οργάνων, δεν μπορεί να μείνει ασχολίαστο.

Ιδιαίτερα όταν κάτι τέτοιο γίνεται σε μία χώρα που είναι ουραγός στην δωρεά οργάνων. Σε ένα θέμα που ακόμα αντιμετωπίζεται σαν ταμπού.

«Έλα μωρέ, σε μένα θα τύχει κάτι;» συνηθίζουμε να λένε. Και ξαφνικά κάτι αλλάζει στη ζωή μας και μας κάνει να αναθεωρήσουμε πολλά. Μήπως να το κάνουμε πριν να είναι αργά;

«Οι μεταμοσχεύσεις είναι μία θεραπεία που έχει σύνορα. Κάθε χώρα θα φροντίσει πρωτίστως τους πολίτες της. Αυτό σημαίνει ότι εάν στην Ελλάδα δεν αυξηθεί η δωρεά οργάνων, δεν θα μπορούν οι ασθενείς που χρειάζονται μεταμόσχευση να θεραπευθούν».

Αλήθεια. Σκληρή μεν, αλλά αυτή είναι η πραγματικότητα, όπως την έθεσε η η κ. Γιούλη Μενουδάκου, προϊσταμένη Τμήματος Συντονισμού Μεταμοσχεύσεων του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων κατά την παρουσίαση του ενημερωτικού προγράμματος «Organmeetings» για την προώθηση της ιδέας της δωρεάς οργάνων, στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.

Οκτώ χρόνια στην αναμονή…

Ενδεικτικά στη χώρα μας υπάρχουν 11.500 νεφροπαθείς αιμοκαθαιρόμενοι, που υποβάλλονται τρεις φορές την εβδομάδα σε πεντάωρη αιμοκάθαρση. Η μέση αναμονή για μεταμόσχευση γι’ αυτούς τους ασθενείς είναι οκτώ χρόνια.

Στην Ισπανία –παγκόσμια πρωταθλήτρια στις μεταμοσχεύσεις– η αντίστοιχη αναμονή είναι από έξι μήνες έως ένα έτος.

Κάθε χρόνο στην Ελλάδα έχουμε 4-5 δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού, δηλαδή περίπου 50 δότες και γίνονται κατά μέσο όρο 120 μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων.

Η Πορτογαλία, ο πληθυσμός της οποίας είναι συγκρίσιμος με αυτόν της χώρας μας, έχει κάθε χρόνο 200 δότες και γίνονται 700 μεταμοσχεύσεις οργάνων.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΟΜ, το 2016 είχαμε στην Ελλάδα, συνολικά, 51 δότες, το 2017 είχαμε 67 δότες οργάνων, το έτος 2018 45 δότες και το 2019 μέχρι και σήμερα είχαμε συνολικά 53 δότες οργάνων.

Εγκεφαλικός θάνατος και όχι κλινικά νεκρός

«Η διαδικασία της δωρεάς οργάνων ξεκινάει από τη στιγμή που θα διαγνωσθεί ο εγκεφαλικός θάνατος του ασθενούς. Ο θεράπων ιατρός ενημερώνει τον Ε.Ο.Μ. για τον εγκεφαλικό θάνατο και σε συνεργασία με τον Τοπικό Συντονιστή Μεταμοσχεύσεων του νοσοκομείου, ενημερώνει τους συγγενείς του εκλιπόντος για τη δυνατότητα δωρεάς οργάνων και ιστών με σκοπό τη μεταμόσχευση» αναφέρει στην επίσημη ιστοσελίδα του ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων.

Στο παραπάνω, θα πρέπει να σταθούμε ιδιαίτερα στον όρο «εγκεφαλικός θάνατος».

Φυσικά, μεγάλο μερίδιο ευθύνης φέρουμε εμείς ως δημοσιογράφοι που εμμένουμε στη χρήση του «κλινικά νεκρός» που δεν υφίσταται σαν όρος.

«Ο εγκεφαλικός θάνατος είναι μία πολύ καλά περιγεγραμμένη διάγνωση και δεν επιδέχεται καμία αμφισβήτηση» αναφέρει ο ο Ηρακλής Τσαγκάρης, καθηγητής Πνευμονολογίας και Εντατικής Θεραπείας του ΕΚΠΑ, στο Αττικόν, και επιστημονικός υπεύθυνος του Προγράμματος Μεταμοσχεύσεων Πνευμόνων.

«Ενας άνθρωπος με μη αναστρέψιμη καταστροφή του εγκεφαλικού στελέχους είναι σαν ένας άνθρωπος αποκεφαλισμένος. Ολοι καταλαβαίνουν μία αγγειογραφία όπου φαίνεται ότι τα τέσσερα αγγεία που αρδεύουν τον εγκέφαλο δεν δίνουν αίμα. Και όταν κάτι δεν αρδεύεται, πεθαίνει. Εάν κάτσεις και το εξηγήσεις στους συγγενείς, θα το καταλάβουν».

Γνώριζες ότι…

• Η πιθανότητα να χρειαστούμε εμείς οι ίδιοι, κάποια στιγμή της ζωής μας, ένα μόσχευμα είναι πολύ μεγαλύτερη από την πιθανότητα να δωρίσουμε τα όργανα μας μετά θάνατον;
• Η Δωρεά Οργάνων πραγματοποιείται μόνο από εγκεφαλικά νεκρούς ασθενείς που νοσηλεύονται σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας; Ο εγκεφαλικός θάνατος είναι μη αναστρέψιμη κατάσταση που ισοδυναμεί με τον θάνατο και δεν έχει καμία σχέση με τις χρόνιες φυτικές καταστάσεις.
• Ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων (Ε.Ο.Μ.) είναι ο επίσημος κρατικός φορέας του Υπουργείου Υγείας που διαμεσολαβεί, ελέγχει και συντονίζει όλες τις σχετικές διαδικασίες από τη Δωρεά έως τη Μεταμόσχευση;
• Τα όργανα από πολλούς δυνητικούς δότες δεν αξιοποιούνται προς μεταμόσχευση επειδή δεν είχαν συζητήσει ποτέ εν ζωή με την οικογένειά τους τη θετική τους στάση απέναντι στη Δωρεά Οργάνων;

Ελλιπής ενημέρωση, έλλειψη εμπιστοσύνης, προκαταλήψεις

Η μεγάλη έλλειψη δωρητών οργάνων στην χώρα μας οφείλεται κατά κύριο λόγο στην απροθυμία των συγγενών να συναινέσουν στη δωρεά οργάνων προσφιλών τους προσώπων που χάθηκαν. Οι αιτίες της απροθυμίας αυτής είναι, σίγουρα, πολλές, αλλά οι σημαντικότερες πρέπει να αναζητηθούν:

• Στην ελλιπή και πολλές φορές εσφαλμένη ενημέρωση ή παραπληροφόρηση του πληθυσμού, που συχνά πέφτει θύμα διογκωμένης φημολογίας.
• Στην έλλειψη εμπιστοσύνης σε φορείς και γιατρούς και στο φόβο για εμπόριο οργάνων.
• Στις διάφορες προλήψεις και προκαταλήψεις που συνοδεύουν το τέλος της ζωής.

Καμία δωρεά οργάνων σώματος τα τελευταία 3 χρόνια στην Μαγνησία

Όσοι βρίσκονται στη λίστα αναμονής περιμένουν 9-10 χρόνια για αυτό το «δώρο θεού». Οι νεφροπαθείς τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί 30-40%, με την λίστα να έχει μεγαλώσει στον νομό Μαγνησία, κυρίως από νέους ανθρώπους.

Ειδικότερα, στον νομό Μαγνησίας πέρα από το 2012 που έγινε μία μεταμόσχευση, το 2013 και το 2014 δεν έγινε καμία μεταμόσχευση από πτωματικό δότη, παρά μόνο μία από ζώντα δότη (πατέρα σε γιο).

Το 2015 έγιναν τρεις μεταμοσχεύσεις, δύο από πτωματικούς δότες και μία από ζώντα δότη.

Το 2016, αν και ξεκίνησε καλά η χρονιά και είχαν γίνει δύο μεταμοσχεύσεις τους δύο πρώτους μήνες από πτωματικούς δότες, έγινε μία ακόμη τον Αύγουστο, σύνολο τρεις.

Και το 2017 έγιναν δύο μεταμοσχεύσεις, δύο από πτωματικούς δότες και μία από ζώντα δότη.

Το 2018 δύο από πτωματικούς δότες, ενώ το 2019 στο Νομό έγιναν 3 μεταμοσχεύσεις, μία από πτωματικό δότη και δύο από ζώντες δότες, από μητέρες στους υιούς τους.

Από το 2020 και μέχρι στιγμής έχει γίνει μία μεταμόσχευση από πτωματικό δότη. Αυτό δείχνει ότι είχαμε μεγάλη πτώση στις δωρεές οργάνων και στις μεταμοσχεύσεις όχι μόνο στο Νομό, αλλά γενικά σε όλη την Ελλάδα. Η πτώση μπορεί να οφείλεται στην πανδημία του covid-19.

Επίσης, το 2021 στη Μαγνησία καταγράφηκαν 3 μεταμοσχεύσεις, 1 από πτωματικό δότη και 2 από ζώντες δότες, από την σύζυγο στο σύζυγο και από μητέρα σε γιο. Το 2022 μέχρι στιγμής είχαμε τρεις μεταμοσχεύσεις από πτωματικούς δότες, ενώ από ζώντες δότες δεν είχαμε καμία μέχρι στιγμής. Επίσης, στον νομό Μαγνησίας δεν έχει γίνει καμία δωρεά οργάνων τα τελευταία 3 χρόνια.

Μύθοι και αλήθειες

Μύθος. «Σε περίπτωση σοβαρού προβλήματος υγείας οι γιατροί που θα με φροντίσουν στο νοσοκομείο, αν γνωρίζουν πως είμαι δωρητής οργάνων, θα με αφήσουν να πεθάνω».

Αλήθεια. Καταρχάς, οι γιατροί των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) δεν γνωρίζουν ποιος ασθενής είναι δωρητής οργάνων και ποιος όχι. Κανείς δεν έχει πρόσβαση σε αυτή την πληροφορία, παρά μόνον ο ΕΟΜ. Ωστόσο, ακόμα και αν γνώριζαν, προτεραιότητα των γιατρών των ΜΕΘ είναι η σωτηρία του ασθενούς. Μόνο σε περίπτωση που διαπιστωθεί ο θάνατός του, με εγκεφαλικά κριτήρια, τίθεται το ενδεχόμενο της δωρεάς οργάνων και αφού ενημερωθεί ο ΕΟΜ. Οι γιατροί που πιστοποιούν τον εγκεφαλικό θάνατο δεν έχουν καμία σχέση με τον ΕΟΜ ή με τις Μονάδες Μεταμόσχευσης.

Μύθος. «Ξύπνησε από το κώμα, πριν του πάρουν τα όργανα».

Αλήθεια. Την «είδηση» αυτήν και κατά αυτόν τον τρόπο διατυπωμένη την έχουμε διαβάσει αρκετές φορές ή την έχουμε δει σε κινηματογραφικά ή τηλεοπτικά έργα. Πρόκειται για ψευδή είδηση ή απολύτως εσφαλμένη διατύπωση. Μεταμόσχευση οργάνων δεν πραγματοποιείται από ασθενείς σε φυτική κατάσταση, αλλά από ασθενείς που έχουν καταλήξει και είναι επιστημονικά διαπιστωμένοι ως εγκεφαλικά νεκροί. Ουδέποτε στα ιατρικά χρονικά έχει επανέλθει ασθενής στον οποίο έχει πιστοποιηθεί ο εγκεφαλικός του θάνατος.

Μύθος. «Κάποιος οικονομικά ισχυρός ή με κοινωνική επιρροή θα παρακάμψει τη λίστα κατανομής οργάνων».

Αλήθεια. Όχι. Κάθε φορά που υπάρχει ένας δότης οργάνων, η προτεραιοποίηση των υποψηφίων γίνεται από ειδικό λογισμικό, βάσει ιατρικών κριτηρίων. Το λογισμικό είναι θωρακισμένο και αδιάβλητο και οι κατανομές ελέγχονται τόσο από τον ΕΟΜ όσο και από τις Μονάδες Μεταμόσχευσης, καθώς και από ειδικές επιστημονικές επιτροπές ανά όργανο.

Μύθος. «Αν εγγραφώ δωρητής οργάνων θα μαθευτεί και θα μου πάρουν τα όργανα».

Αλήθεια. Κανείς δεν μπορεί να έχει πρόσβαση στο Μητρώο Δωρητών Οργάνων, παρά μόνο ο ΕΟΜ, ενώ στην Ελλάδα, όπως και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, απαγορεύεται το εμπόριο οργάνων και δεν έχει πραγματοποιηθεί ποτέ στη χώρα μας μεταμόσχευση οργάνου προερχόμενου από εμπόριο. Οι μεταμοσχεύσεις, είτε από ζώντα είτε από αποβιώσαντα δότη, πραγματοποιούνται μόνο σε μονάδες μεταμόσχευσης δημόσιων νοσοκομείων, υπό τον αυστηρό έλεγχο και την εποπτεία του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων και του Υπουργείου Υγείας.

Μύθος. «Η Δωρεά Οργάνων είναι ενάντια στη θρησκεία μου».

Αλήθεια. Οι μεγαλύτερες θρησκείες στον κόσμο, oπως ο Χριστιανισμός (Ορθόδοξη, Καθολική και Προτεσταντικές Εκκλησίες), ο Βουδισμός, το Ισλάμ, ο Ιουδαϊσμός, ο Ινδουισμός είναι υπέρ της Δωρεάς Οργάνων και μέσω της διδαχής τους και μέσω των πνευματικών ηγετών τους.