Παγκόσμια κατάσταση έκτακτης ανάγκης για την ευλογιά των πιθήκων

Εικόνα: Pexels

Για δεύτερη φορά μέσα σε δύο χρόνια, η πρώτη ήταν τον Ιούλιο του 2022 – Είναι το υψηλότερο επίπεδο συναγερμού που μπορεί να κηρύξει ο ΠΟΥ – Μέχρι σήμερα, η εξάπλωσή της περιορίζεται σε χώρες της δυτικής και της κεντρικής Αφρικής

Κατάσταση έκτακτης ανάγκης για την ευλογιά των πιθήκων κήρυξε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, για δεύτερη φορά μέσα σε δύο χρόνια.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) συγκάλεσε συνεδρίαση της επιτροπής του για την αντιμετώπιση κρίσεων δημόσιας υγείας, αφιερωμένη στην mpox, σήμερα Τετάρτη 14 Αυγούστου καθώς η νόσος συνεχίζει να εξαπλώνεται σε χώρες της Αφρικής.

«Συγκλήθηκε η πρώτη συνεδρίαση το 2024 της επιτροπής αντιμετώπισης εκτάκτων καταστάσεων από τον γενικό διευθυντή του ΠΟΥ (…) όσον αφορά την αναζωπύρωση της mpox», ανέφερε ο οργανισμός σε ενημερωτικό σημείωμά του. Οι συνεδριάσεις της επιτροπής αυτής γενικά γίνονται κεκλεισμένων των θυρών.

Η κατάσταση υγειονομικής έκτακτης ανάγκης διεθνούς εμβέλειας είναι το υψηλότερο επίπεδο συναγερμού που μπορεί να κηρύξει ο ΠΟΥ. Το πράττει ο γενικός διευθυντής του, κατόπιν εισήγησης της αρμόδιας επιτροπής.

Πώς μεταδίδει η ευλογιά των πιθήκων

Η νόσος, παλιότερα γνωστή με την ονομασία ευλογιά των πιθήκων, είναι ιογενής, μεταδίδεται από ζώα στον άνθρωπο και μπορεί επίσης να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο, σε περίπτωση στενής σωματικής επαφής με πρόσωπο που είναι φορέας.

Νέο στέλεχος του ιού που προκαλεί την mpox, που βαφτίστηκε «clade 1b» («παραλλαγή 1β») εντοπίστηκε τον Σεπτέμβριο του 2023 στη ΛΔ Κονγκό, κατόπιν σε γειτονικές χώρες, εγείροντας ανησυχία για την εξάπλωσή του. Σύμφωνα με τον επικεφαλής του ΠΟΥ, η παραλλαγή 1β «προκαλεί πιο σοβαρή νόσηση από την παραλλαγή 2».

Η ΛΔ Κονγκό είναι η χώρα που πλήττεται περισσότερο: ως την 3η Αυγούστου, είχαν καταγραφεί 14.479 επιβεβαιωμένα ή ύποπτα κρούσματα και 455 θάνατοι – με βάση αυτούς τους αριθμούς, η ασθένεια έχει θνητότητα περί το 3% – , σύμφωνα με την υπηρεσία δημόσιας υγείας της Αφρικανικής Ένωσης.

Η mpox – που εντοπίστηκε για πρώτη φορά σε άνθρωπο το 1970 στο τότε Ζαΐρ, τη σημερινή ΛΔ Κονγκό – έχει βασικό σύμπτωμα την εμφάνιση εξανθημάτων στα γεννητικά όργανα ή στο στόμα, ενώ μπορεί να συνοδεύεται επίσης από υψηλό πυρετό, κεφαλαλγία, μυαλγία, λεμφαδενοπάθεια κ.λπ..

Η παραλλαγή του ιού που προκαλεί τη νόσο το τρέχον διάστημα αποτελεί μετάλλαξη. Μέχρι σήμερα, η εξάπλωσή της περιορίζεται σε χώρες της δυτικής και της κεντρικής Αφρικής, με τους ασθενείς γενικά να μολύνονται από ζώα-φορείς του ιού.

Το 2022 παγκόσμια επιδημία της παραλλαγής 2 εξαπλώθηκε σε περίπου εκατό χώρες όπου η νόσος δεν είναι ενδημική, κυρίως σε ομοφυλόφιλους και αμφιφυλόφιλους άνδρες.

Ο ΠΟΥ είχε κηρύξει το μέγιστο επίπεδο συναγερμού τον Ιούλιο του 2022, εξαιτίας της έξαρσης των κρουσμάτων σε διεθνές επίπεδο· προχώρησε στην άρση του έναν χρόνο αργότερα, τον Μάιο του 2023. Η επιδημία είχε απολογισμό περίπου 140 νεκρούς επί συνόλου 90.000 κρουσμάτων.

Από τον Ιανουάριο του 2022 έχουν καταγραφεί συνολικά 38.465 κρούσματα σε 16 χώρες της Αφρικής. Από αυτούς τους ασθενείς οι 1.456 πέθαναν. Φέτος, παρατηρείται αύξηση των κρουσμάτων κατά 160%, σε σύγκριση με την αμέσως προηγούμενη χρονιά, σύμφωνα με τα δεδομένα που έδωσαν στη δημοσιότητα τα αφρικανικά Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νόσων (Africa CDC) την προηγούμενη εβδομάδα.

Ειδικότερα, στην ήπειρο εξαπλώνεται ένα νέο στέλεχος που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό τον Σεπτέμβριο του 2023 και ονομάστηκε Clade Ib. Το στέλεχος αυτό είναι πιο θανατηφόρο και μεταδίδεται ευκολότερα από τα προηγούμενα. Αν κάποιος προσβληθεί από το Clade Ib μπορεί να εμφανίσει δερματικά εξανθήματα σε όλο το σώμα, ενώ με τα προηγούμενα στελέχη τα εξανθήματα περιορίζονταν στο στόμα, το πρόσωπο ή τα γεννητικά όργανα.

Τι είναι όμως η ευλογιά των πιθήκων, ποια είναι τα συμπτώματά της και ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο;

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Πύλη Πληροφοριών Εμβολιασμού, η ευλογιά των πιθήκων είναι μια σπάνια ιογενής νόσος που προκαλεί συμπτώματα οξείας ιογενούς λοίμωξης (όπως: πυρετό, πονοκέφαλο, μυϊκούς πόνους) και στο δέρμα εμφανίζεται εξάνθημα με βλατίδες ή φυσαλίδες.

Το 2022, για πρώτη φορά, αναφέρθηκε μεγάλος αριθμός κρουσμάτων στην Ε.Ε. αλλά και παγκοσμίως σε χώρες στις οποίες η νόσος δεν ήταν κοινή. Πάνω από 20 000 κρούσματα αναφέρθηκαν στην Ε.Ε. / στον ΕΟΧ κατά τη διάρκεια της επιδημικής έξαρσης το 2022. Τα κρούσματα αυτά δεν σχετίζονταν με ταξίδια σε μέρη όπου ήταν ιστορικά γνωστό ότι κυκλοφορούσε ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων.

Τα συμπτώματα της ευλογιάς των πιθήκων Όπως επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Πύλη Πληροφοριών Εμβολιασμού, τα συμπτώματα περιλαμβάνουν βλάβες που μπορεί να είναι δύσκολο να διαφοροδιαγνωστούν από λοιμώξεις που προκαλούν άλλοι ευλογοϊοί και, σε κάποιο βαθμό, από την ευλογιά των πουλερικών.

Τα άτομα που έχουν προσβληθεί από την ευλογιά των πιθήκων εμφανίζουν συχνά έναν συνδυασμό των ακόλουθων συμπτωμάτων:

πυρετό κεφαλαλγία ρίγος εξάντληση οίδημα των λεμφαδένων οσφυαλγία και μυϊκούς πόνους βλάβες των βλεννογόνων και δερματικό εξάνθημα. Το εξάνθημα μπορεί να εμφανιστεί πριν ή μετά των άλλων συμπτωμάτων και συνήθως εντοπίζεται στο πρόσωπο, στα χέρια, στα πόδια, γύρω από τα γεννητικά όργανα ή τον πρωκτό.

Οι δερματικές βλάβες συχνά εμφανίζονται αρχικά ως κηλίδες που εξελίσσονται σε φυσαλίδες με υγρό και, στη συνέχεια, σε εφελκίδες με εσχάρα, πριν από την πλήρη επούλωση του δέρματος.

Oι επιπλοκές της ευλογιάς των πιθήκων Τα περισσότερα άτομα που προσβάλλονται από την ευλογιά των πιθήκων αναρρώνουν χωρίς να εμφανίζουν επιπλοκές. Τα νεοδιαγνωσθέντα κρούσματα ευλογιάς των πιθήκων θα πρέπει να υποβάλονται σε ιατρική εκτίμηση για τη σοβαρότητα της νόσου και τους παράγοντες κινδύνου (π.χ. υποκείμενα νοσήματα ή συστηματική λήψη φαρμάκων που επηρεάζουν την ανοσολογική απόκριση, λοίμωξη από τον ιό HIV άνευ θεραπείας κ.λπ.). Τα άτομα με σοβαρή νόσο ενδέχεται να χρήζουν νοσηλείας και/ή θεραπείας με αντιιικά φάρμακα.

Πώς μεταδίδεται ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων; Στην Αφρική, όπου ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων κυκλοφορεί μεταξύ των ζώων, ο ιός μπορεί να μεταδοθεί από τα ζώα στον άνθρωπο μέσω της άμεσης επαφής με μολυσμένα ζώα, όπως τρωκτικά.

Στην Ευρώπη, ο ιός μπορεί να μεταδοθεί από άτομο σε άτομο μέσω:

της στενής επαφής με τις δερματικές βλάβες του προσβεβλημένου ατόμου των αναπνευστικών σταγονιδίων και σε παρατεταμένη επαφή της επαφής με μολυσμένες επιφάνειες. Κατά την επιδημική έξαρση του 2022, τα περισσότερα διαγνωσμένα κρούσματα ευλογιάς των πιθήκων σε ανθρώπους ήταν μεταξύ ανδρών που είχαν σεξουαλικές επαφές με άνδρες.

Ποιος κινδυνεύει από την ευλογιά των πιθήκων; Οποιοσδήποτε έχει στενή, άμεση επαφή (συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής επαφής) με κάποιον που νοσεί από την ευλογιά των πιθήκων διατρέχει τον κίνδυνο να προσβληθεί από τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων. Η επαφή με ρουχισμό, κλινοσκεπάσματα, πετσέτες, αντικείμενα και άλλες επιφάνειες που έχει αγγίξει κάποιος που νοσεί με την ευλογιά των πιθήκων μπορεί επίσης να οδηγήσει σε μετάδοση του ιού της ευλογιάς των πιθήκων.

Τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα λόγω των υποκείμενων νοσημάτων τους, καθώς και λόγω της λήψης ορισμένων φαρμάκων ή θεραπειών (π.χ. η χημειοθεραπεία), μπορεί να είναι πιο ευάλωτα στην ευλογιά των πιθήκων και στις επιπλοκές της.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι, παρότι αυτές οι ομάδες μπορεί να διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο, η ευλογιά των πιθήκων μπορεί δυνητικά να προσβάλει οποιονδήποτε έρχεται σε επαφή με άτομο που έχει προσβληθεί από αυτήν.

Πώς μπορεί να προληφθεί η λοίμωξη από την ευλογιά των πιθήκων Η λοίμωξη από την ευλογιά των πιθήκων μπορεί να προληφθεί με αποφυγή της στενής επαφής με προσβεβλημένα άτομα και με την εφαρμογή ορθών πρακτικών υγιεινής, όπως το συχνό πλύσιμο των χεριών με σαπούνι και νερό.

Ο εμβολιασμός κατά της ευλογιάς, μιας νόσου που προκαλείται από ιό που ανήκει στην ίδια οικογένεια, παρέχει κάποια προστασία έναντι της ευλογιάς των πιθήκων.

Αν κάποιος υποψιάζεται ότι μπορεί να έχετε εκτεθεί στον ιό της ευλογιάς των πιθήκων, συνίσταται να απομονωθεί και να ζητήσει ιατρική βοήθεια από πάροχο υγειονομικής περίθαλψης.