Παγκόσμια Μέρα Ψυχικής Υγείας: Μία Πρωτοβουλία για να αντιμετωπίσουμε τη σύγχρονη μάστιγα

Λέξεις: Γιώργος Μόσχος

Δεν είναι λίγες οι φορές που τα παιδιά και οι έφηβοι περνάνε δύσκολες καταστάσεις στη ζωή τους, προκαλώντας ανησυχίες σε γονείς, φροντιστές και εκπαιδευτικούς τους,  οι οποίοι δεν γνωρίζουν ποιος είναι ο προτιμότερος τρόπος για να ενεργήσουν.

Από απλές στεναχώριες, εντάσεις, άγχη, θυμούς και εκνευρισμούς, μέχρι σοβαρότερες συγκρούσεις, απογοητεύσεις, κλείσιμο στον εαυτό, φοβίες, εξαρτήσεις, αυτοτραυματισμούς και διάφορες διαταραχές που προκαλούν τόσο στα παιδιά όσο και στα ενήλικα πρόσωπα του περιβάλλοντός τους δυσφορία και αίσθηση αδυναμίας διαχείρισης της κατάστασης. 

Τα τελευταία χρόνια, με την αύξηση της βίας στην κοινωνία και την έντονη παρουσία του διαδικτύου στη ζωή ανηλίκων και ενηλίκων, με τα θετικά αλλά και τα αρνητικά του στοιχεία και τις συνέπειές του, γίνεται όλο και περισσότερο συνείδηση όλων ότι χρειαζόμαστε γνώσεις και βοηθήματα για να διασφαλίσουμε στον καλύτερο βαθμό την ψυχική υγεία και ευημερία των παιδιών και των εφήβων.

Ακόμη, ότι χρειάζονται επιμορφώσεις και υποστηρικτικά συστήματα που να βοηθούν γονείς και παιδαγωγούς στους απαραίτητους χειρισμούς τους, τόσο σε προληπτικό επίπεδο όσο και για τις περιπτώσεις διαχείρισης κρίσεων. 

Η Πρωτοβουλία για την Ψυχική Υγεία Παιδιών & Εφήβων συστάθηκε σε μια προσπάθεια ανταπόκρισης στις προφανείς, σύγχρονες ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας, και στοχεύει στη βελτίωση της ψυχικής υγείας των παιδιών και εφήβων, μέσα από την ενίσχυση της πρόσβασης σε ποιοτικές υπηρεσίες φροντίδας και τον εγγραμματισμό στην ψυχική υγεία.

Είναι ένα πενταετές πρόγραμμα που υλοποιείται με την αποκλειστική στήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) στο πλαίσιο της Διεθνούς Πρωτοβουλίας για την Υγεία (ΔΠΥ) του ΙΣΝ, με τη συνεργασία του Child Mind Institute στην Νέα Υόρκη και την υποστήριξη του ελληνικού δημοσίου. 

Η Πρωτοβουλία αναπτύσσει τις δραστηριότητές της με επίκεντρο 5 πόλεις όπου έχει δημιουργήσει κέντρα αναφοράς σε συνεργασία με τοπικές πανεπιστημιακές παιδοψυχιατρικές κλινικές και παιδοψυχιατρικές κλινικές του δημόσιου συστήματος υγείας.

Η Θεσσαλονίκη είναι μία από αυτές τις πόλεις και το τοπικό κέντρο αναφοράς της είναι ενσωματωμένο στο Ψυχιατρικό Τμήμα Παιδιών και Εφήβων του Νοσοκομείου “Γ. Παπανικολάου” και στο Ψυχιατρικό Τμήμα Παίδων και Εφήβων, του Ιπποκρατείου Γ.Ν.Θ. 

Μέχρι σήμερα, η Πρωτοβουλία έχει υλοποιήσει έρευνα αναγκών πανελλήνιας κλίμακας, έχει σχεδιάσει και υλοποιήσει οργανωμένα επιμορφωτικά προγράμματα για εκπαιδευτικούς, όπως και για άλλους επαγγελματίες του δημοσίου τομέα που εργάζονται με παιδιά και εφήβους, και έχει θέσει στη διάθεση του κοινού δωρεάν ενημερωτικό υλικό στον ιστοχώρο της (camhi.gr). 

Ένας πολύ ενδιαφέρων πυλώνας της Πρωτοβουλίας για την Ψυχική Υγεία Παιδιών & Εφήβων είναι το Πρόγραμμα Νεανικής Συμμετοχής YES (Youth Engagement Scheme), μέσω του οποίου η Πρωτοβουλία επιδιώκει να ακούει συστηματικά τη γνώμη των εφήβων για τα θέματα που επηρεάζουν την ψυχική τους υγεία, ευημερία και ευεξία. Το Πρόγραμμα YES συνδέεται με το επιμορφωτικό έργο της Πρωτοβουλίας, καθώς το τροφοδοτεί με τα ευρήματα από διάφορες δράσεις διαλόγου με εφήβους.

Τα τελευταία δύο χρόνια συγκροτήθηκαν και λειτουργούν 5 εικοσαμελείς συμβουλευτικές ομάδες εφήβων 13 ως 17 ετών που πραγματοποιούν τακτικές, σε μηνιαία βάση και δια ζώσης συναντήσεις στη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα, τα Ιωάννινα, το Ηράκλειο και την Αλεξανδρούπολη.

Οι ομάδες αυτές, μέσα σε ευχάριστο κλίμα, παιχνίδια, συζητήσεις και δημιουργικές δράσεις, όπως δημιουργία μικρών αυτοσχέδιων βίντεο, ανταλλάσσουν απόψεις για θέματα που σχετίζονται με την ψυχική υγεία και ευημερία των εφήβων.

Ειδικότερα στη Θεσσαλονίκη τα δύο πρώτα χρόνια οι συναντήσεις της ομάδας του YES φιλοξενήθηκαν σε χώρο του Κέντρου Ημέρας της ΑΡΣΙΣ στο κέντρο της πόλης. Το Πρόγραμμα YES σχεδιάστηκε και λειτουργεί με βάση την εμπειρία του Συνηγόρου του Παιδιού και διεθνώς καταξιωμένες μεθόδους και πρακτικές προαγωγής της συμμετοχής των εφήβων στα κοινά.

Η μεγάλη του δύναμη έγκειται στο ότι, εκτός από τις Εφηβικές Συμβουλευτικές Ομάδες, στις οποίες συμμετέχουν ετησίως περίπου 110 έφηβοι, το πρόγραμμα συνδέεται και με τα σχολεία τους, μέσω των εκπαιδευτικών – συνεργών τους, που πλαισιώνουν εθελοντικά το πρόγραμμα. Με αυτόν τον τρόπο, τη χρονιά 2023-24, σε 60 σχολεία της δευτεροβάθμιας πήραν μέρος 3.000 παιδιά σε δράσεις διαλόγου, συναφείς με αυτές που έγιναν στις Εφηβικές Συμβουλευτικές Ομάδες.

Οι συνεργοί έστειλαν εκθέσεις ανατροφοδότησης για την υλοποίηση των δράσεων και, βάσει αυτών, η Πρωτοβουλία αφενός ενσωματώνει στις επιμορφώσεις της την οπτική των εφήβων σε διάφορα θέματα, όπως το άγχος και οι σχέσεις των εφήβων με τα οποία απασχολήθηκε το πρόγραμμα τις δύο πρώτες χρονιές, αφετέρου προετοιμάζει παιδαγωγικά υλικά που πρόκειται να δημοσιοποιήσει για ελεύθερη χρήση από ενδιαφερόμενους εκπαιδευτικούς, με στόχο να προαχθεί η ενημέρωση, ο διάλογος και η ευαισθητοποίηση των εφήβων για θέματα ψυχικής τους υγείας και ευημερίας.

Με αυτόν τον τρόπο το Πρόγραμμα YES καταλήγει να έχει πολλαπλασιαστική ισχύ προς όφελος ενός μεγάλου αριθμού παιδιών και ενηλίκων.

Στο ξεκίνημα της τρίτης σχολικής χρονιάς υλοποίησης του προγράμματος, έχουν γίνει ήδη συναντήσεις ενημέρωσης με εκπαιδευτικούς που ενδιαφέρονται να συμμετέχουν στα δίκτυα συνεργών στις 5 πόλεις. Πρόσφατα, δημοσιεύθηκαν στον ιστοχώρο της Πρωτοβουλίας οι αιτήσεις για την εκδήλωση ενδιαφέροντος από εφήβους που επιθυμούν να συμμετέχουν στις ομάδες, που όπως κάθε χρόνο ανανεώνονται.

Παράλληλα, οι εκπαιδευτικοί – συνεργοί θα συνεχίσουν να επικοινωνούν και να συναντιούνται μεταξύ τους, επιδιώκοντας να ανταλλάσσουν εμπειρίες και απόψεις και να ενδυναμώνονται στην υλοποίηση της αποστολής τους, που βέβαια περιλαμβάνει και την εμψύχωση των μαθητών και μαθητριών τους για να συμμετέχουν ενεργά σε συζητήσεις και να επικοινωνούν για τις ανησυχίες, τους προβληματισμούς και τις αναζητήσεις τους.

Μέσα από όλη αυτή τη συντονισμένη προσπάθεια, η Πρωτοβουλία επιδιώκει να βελτιώσει την ετοιμότητα των πολιτών, ανηλίκων και ενηλίκων, για την ανταπόκριση στις σύγχρονες προκλήσεις και τη διαχείριση καταστάσεων και συμπεριφορών στη ζωή των εφήβων που ανησυχούν και προβληματίζουν.

Η Πρωτοβουλία για την Ψυχική Υγεία Παιδιών και Εφήβων, θα παρουσιάσει για πρώτη φορά το έργο της στη Θεσσαλονίκη, με μια εκδήλωση ανοιχτή στο κοινό, το Σάββατο 19 Οκτωβρίου στις 18:00, στην αίθουσα «Μανόλης Αναγνωστάκης» του Δημαρχιακού Μεγάρου. Διαβάστε το πλήρες πρόγραμμα της εκδήλωσης εδώ. 

* Ο Γιώργος Μόσχος είναι πρώην Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη για τα Δικαιώματα του Παιδιού, διευθυντής του Προγράμματος Νεανικής Συμμετοχής YES