Ποιες ψυχικές διαταραχές μπορούν να μειώσουν το προσδόκιμο ζωής έως και κατά 20 χρόνια

Άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη, άγχος, σχιζοφρένεια, διπολική διαταραχή ή μετατραυματικό στρες (PTSD) αντιμετωπίζουν έναν «αόρατο» κίνδυνο: τα καρδιαγγειακά νοσήματα, όπως διαπιστώνει νέα μελέτη. Συγκεκριμένα, η μελέτη δείχνει ότι αυτές οι ψυχικές διαταραχές μπορούν να μειώσουν το προσδόκιμο ζωής κατά 10 έως 20 χρόνια, με τις καρδιαγγειακές παθήσεις να αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου σε αυτόν τον πληθυσμό.

Η κατάθλιψη αυξάνει τον κίνδυνο καρδιοπάθειας κατά 72%, ενώ η σχιζοφρένεια σχεδόν τον διπλασιάζει με αύξηση 95%. Η διπολική διαταραχή ανεβάζει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο κατά 57%, το PTSD αυξάνει τον κίνδυνο στεφανιαίας νόσου κατά 61%, ενώ οι αγχώδεις διαταραχές σχετίζονται με 41% μεγαλύτερο κίνδυνο καρδιαγγειακής θνησιμότητας. Παρά τα αυξημένα ποσοστά καρδιακών προβλημάτων, τα άτομα με ψυχικές διαταραχές δεν λαμβάνουν επαρκή καρδιολογική φροντίδα σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό.

Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση The Lancet Regional Health-Europe, εξετάζει πώς οι ψυχικές διαταραχές δημιουργούν τεράστιες ανισότητες στην υγεία. Τα άτομα με σοβαρές ψυχικές διαταραχές ζουν 10 έως 20 χρόνια λιγότερο από τον γενικό πληθυσμό, με την καρδιοπάθεια να αποτελεί τον βασικό παράγοντα αυτής της πρόωρης θνησιμότητας.

Η σχέση ψυχικής υγείας και καρδιακών παθήσεων

Η ψυχική υγεία και οι καρδιαγγειακές παθήσεις δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο που λειτουργεί αμφίδρομα. Οι ψυχικές διαταραχές ωθούν τους ανθρώπους σε συμπεριφορές που βλάπτουν την καρδιά, όπως υψηλότερα ποσοστά καπνίσματος, μειωμένη σωματική δραστηριότητα και κακές διατροφικές συνήθειες. Οι βιολογικές επιπτώσεις είναι ακόμα βαθύτερες.

Το χρόνιο στρες, που σχετίζεται με αυτές τις καταστάσεις, μπορεί να προκαλέσει βλαβερές αλλαγές στο σώμα, όπως αυξημένη φλεγμονή, υψηλή αρτηριακή πίεση, αρρυθμίες και προβλήματα στην επεξεργασία της ινσουλίνης. Παράλληλα, μια καρδιακή προσβολή ή ένα εγκεφαλικό μπορεί να πυροδοτήσει νέες ψυχικές διαταραχές, δημιουργώντας μια διπλή αλληλεπίδραση μεταξύ μυαλού και καρδιάς.

Τα στατιστικά είναι ενδεικτικά:

• Η κατάθλιψη επηρεάζει 18% των ατόμων με καρδιαγγειακή νόσο συνολικά,
• αλλά το ποσοστό ανεβαίνει στο 28% μετά από οξέα συμβάντα, όπως το έμφραγμα.
• Σχεδόν 1 στους 4 επιζώντες εγκεφαλικού αναπτύσσει κατάθλιψη.
• Περίπου 12% των ατόμων που επέζησαν από έμφραγμα αναπτύσσουν PTSD.

Οι αποτυχίες του συστήματος υγείας

Τα συστήματα υγείας συνήθως αντιμετωπίζουν την ψυχική υγεία και τις καρδιακές παθήσεις ως εντελώς ξεχωριστά προβλήματα. Οι καρδιολόγοι συχνά δεν εντοπίζουν συμπτώματα ψυχικής δυσφορίας, ενώ οι ψυχίατροι δεν παρακολουθούν επαρκώς την καρδιαγγειακή υγεία. Παρά το γεγονός ότι τα άτομα με ψυχικές διαταραχές έχουν περισσότερες επαφές με το σύστημα υγείας, υποβάλλονται σε λιγότερους φυσικούς ελέγχους, λιγότερες καρδιολογικές εξετάσεις και λιγότερες θεραπείες για καρδιοπάθειες.

Η μελέτη αναφέρει ανησυχητικά κενά στη θεραπεία. Σύμφωνα με έρευνα του 2023 στις ΗΠΑ:

• 54% των Αμερικανών που πληρούσαν τα κριτήρια ψυχικής διαταραχής δεν έλαβαν καμία θεραπεία.
• Μεταξύ των μη λευκών πληθυσμών, λιγότεροι από 45% έλαβαν οποιαδήποτε μορφή ψυχικής φροντίδας.

Ακόμα και σε χώρες με καθολική υγειονομική κάλυψη, πολλοί άνθρωποι με ψυχικές διαταραχές δεν λαμβάνουν τις συνιστώμενες καρδιολογικές θεραπείες, όπως φάρμακα, επεμβάσεις ή παρακολούθηση. Παράγοντες όπως η φτώχεια, η αστάθεια στέγασης και η κοινωνική απομόνωση επιδεινώνουν την κατάσταση.

Άσκηση, ενοποιημένη φροντίδα και νέες προσεγγίσεις

Οι τυπικές θεραπείες ψυχικής υγείας μπορούν να μειώσουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο, αλλά τα αποτελέσματα διαφέρουν. Η σωματική άσκηση παρουσιάζει ιδιαίτερα ισχυρά οφέλη για την κατάθλιψη και, σύμφωνα με τη μελέτη, θα πρέπει να θεωρείται βασικό μέρος της θεραπείας μαζί με την ψυχοθεραπεία και τα αντικαταθλιπτικά. Επιπλέον, η άσκηση έχει άμεσα οφέλη για την καρδιακή υγεία.

Πρακτικές νου-σώματος όπως η γιόγκα, το tai chi και ο διαλογισμός δείχνουν υποσχόμενα αποτελέσματα τόσο στα συμπτώματα ψυχικής υγείας όσο και στους καρδιολογικούς παράγοντες κινδύνου. Ωστόσο, οι περισσότερες μελέτες δεν έχουν αποδείξει ακόμη ότι αυτές οι παρεμβάσεις μπορούν να προλάβουν σοβαρά καρδιακά επεισόδια.

Τα προγράμματα ενοποιημένης φροντίδας, που συνδυάζουν θεραπεία ψυχικής και καρδιαγγειακής υγείας, έχουν βελτιώσει τα αποτελέσματα στην ψυχική υγεία σε κλινικές δοκιμές. Ωστόσο, δεν έχει αποδειχθεί ακόμη ότι μειώνουν τις καρδιακές προσβολές ή τη θνησιμότητα.

Ανάγκη για ριζικές αλλαγές

Οι ερευνητές καλούν για μεγάλες αλλαγές στα συστήματα υγείας:

• Οι ιατρικές σχολές πρέπει να εκπαιδεύουν γιατρούς που κατανοούν τις συνδέσεις μεταξύ ψυχικής και σωματικής υγείας.
• Τα ασφαλιστικά συστήματα πρέπει να επεκτείνουν την κάλυψη ψυχικής υγείας και να εξασφαλίσουν πρόσβαση σε καρδιολογικές εξετάσεις.
• Οι ερευνητές πρέπει να σταματήσουν να αποκλείουν τα άτομα με ψυχικές διαταραχές από τις μελέτες για καρδιοπάθειες, ώστε οι γιατροί να έχουν βασισμένες σε στοιχεία κατευθυντήριες οδηγίες.

Δεδομένου ότι περίπου 1 στους 4 ανθρώπους θα βιώσει κάποια ψυχική διαταραχή στη διάρκεια της ζωής του, η αντιμετώπιση αυτής της κρίσης θα μπορούσε να αποτρέψει εκατομμύρια πρόωρους θανάτους. Είναι ξεκάθαρο ότι η ψυχική και η σωματική υγεία δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ξεχωριστά, τονίζουν οι ερευνητές.

Περιορισμοί της μελέτης

Η ανασκόπηση βασίστηκε κυρίως σε δημοσιευμένες μετα-αναλύσεις και μητρώα, τα οποία δεν προσαρμόστηκαν πάντα σωστά για συγχυτικούς παράγοντες. Πολλές μελέτες εξαίρεσαν άτομα με ψυχικές διαταραχές ή είχαν περιορισμένη συμμετοχή από αυτήν την ομάδα, γεγονός που ενδέχεται να περιορίζει την κατανόηση των πιο αποτελεσματικών παρεμβάσεων. Η ανασκόπηση επισημαίνει επίσης ότι δεν υπάρχει επαρκής τεκμηρίωση για τις βέλτιστες μεθόδους ελέγχου και τις κατάλληλες θεραπευτικές προσεγγίσεις για τα άτομα με ψυχικές διαταραχές.

Πηγή: Studyfinds