Ο Χάρτης της πόλης: Ορφανοτροφείο Μέλισσα

«Υψηρεφή και πολυτελή μέγαρα, κομψότατα και βαρυδάπανα έργα της νεωτέρας αρχιτεκτονικής και κήποι μεγάλοι, κατάφυτοι και δροσερώτατοι, κείνται ένθεν και ένθεν της ευρυτάτης οδού. Ωραία πεζοδρόμια, περικαλλυνόμενα υπό αειθαλών δενδροστοιχιών κοσμούσιν αυτήν και τέρπουσι τους διαβάτας… Τα πεζοδρόμια και η λεωφόρος εν γένει γέμουσι κόσμου ποικίλου, όστις μετά των λεωφορείων, των αμαξών και ίππων, αποτελεί δαιδάλειον πανόραμα». Αυτά έγραφε στο ημερολόγιό του (Αθήνα 1894) ο συγγραφέας Κ. Βαρβουνιώτης, περιγράφοντας λεπτομερώς τη συνοικία των «εξοχών» ή «Πύργων», τη συνοικία δηλαδή που εκτεινόταν από το Λευκό Πύργο ως τη Βίλα Αλλατίνη κατά μήκος της λεωφόρου Βασιλίσσης Όλγας ως την υπέροχη παραλία.

Ένα από τα πιο παλιά κτίρια των Εξοχών που διασώζεται είναι το κτίριο του άλλοτε ορφανοτροφείου «Μέλισσα» όπου σήμερα στεγάζεται το Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών της Θεσσαλονίκης. Το συγκεκριμένο κτίριο σώθηκε γιατί περιήλθε στο Δημόσιο μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών κι έτσι γλίτωσε από τη διαδικασία της αντιπαροχής. Αυτός βέβαια είναι και ο κύριος λόγος που σώθηκαν και οι υπόλοιπες ακριβές βίλλες της περιοχής.

Η Βίλλα Οσμάν Αλή Μπέη, λοιπόν, που βρίσκεται στη Βασιλίσσης Όλγας 36 χτίστηκε το 1898 για λογαριασμό του Οσμάν Αλή Μπέη και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα πολυτελούς κατοικίας, εκλεκτικιστικού κυρίως ρυθμού. Εύκολα ο επισκέπτης παρατηρεί την απόλυτη συμμετρία των όψεών της και φυσικά επικεντρώνεται στις ανάγλυφες διακοσμήσεις που υπάρχουν σε όλο το κτίριο, στους ημικίονες αλλά και στη μεγάλη κλίμακα ανόδου. Αξίζει να σημειώσουμε άλλωστε πως μια μεγάλη είσοδος με ένα τόσο μεγάλο τόξο σε συνδυασμό με ένα μεγάλο κι εντυπωσιακό εξώστη ήταν απαραίτητα στοιχεία για να υπογραμμιστεί η πολυτέλεια ενός κτιρίου.

Τον 20ο αιώνα η Βίλλα αγοράστηκε από ένα Βούλγαρο κι έτσι πέρασε στα χέρια του Βουλγαρικού κράτους από το οποίο χρησιμοποιήθηκε και κατά τον Παγκόσμιο πόλεμο. Όμως, μόλις έφτασαν οι Αγγλογάλλοι το κατέλαβαν και δεν το πρόσεξαν καθόλου, αφού εγκαταστάθηκαν σε αυτό και προχώρησαν σε πλειστηριασμό όλων των επίπλων όπως και στην καταστροφή του βουλγάρικου αρχείου. Στη συνέχεια ήρθαν διάφορες οικογένειες ελλήνων αξιωματικών, ώσπου το 1923 έγιναν προσπάθειες δημιουργίας βουλγάρικου προξενείου.

Ωστόσο, η καταστροφή της Σμύρνης που έχει προηγηθεί, είχε ως αποτέλεσμα να έρθουν πολλά ορφανά στην Ελλάδα κι έτσι το κτίριο αυτό διατέθηκε για τη φιλοξενία όλων αυτών των παιδιών. Ιδρύθηκε, λοιπόν, το «Ορφανοτροφείο Μέλισσα» το οποίο στεγάστηκε εκεί μέχρι το 1977. Στη διάρκεια αυτών των χρόνων οι κληρονόμοι το πούλησαν στο ελληνικό κράτος, όμως μετά το 1977 έμεινε αχρησιμοποίητο κι έτσι διάφοροι αναρχικοί άδραξαν την ευκαιρία, μπήκαν μέσα και προκάλεσαν ανεπανόρθωτες ζημιές όπως την καταστροφή των υπέροχων ξύλινων κουφωμάτων, τα οποία έκαιγαν για να ζεσταθούν.

Ευτυχώς, σταδιακά οι ζημιές αποκαταστάθηκαν και από το 1998 στεγάζεται εκεί το Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών το οποίο ιδρύθηκε το 1966 με πρωτοβουλία καθηγητών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, σκοπός του οποίου είναι η έρευνα του Βυζαντινού Πολιτισμού.

Σήμερα το ίδρυμα Ορφανοτροφείο θηλέων Μέλισσα φιλοξενεί κορίτσια, σε ένα από τα ακίνητά του, τα οποία έχει υποδεχτεί κατόπιν εισαγγελικής παρέμβασης για να προστατευθούν από ενέργειες κακοποίησης και παραμέλησης.

*Οι φωτογραφίες είναι της Νένας Καζαντζίδου