Γιάννης Καλπούζος: Με φόντο την ιστορία του Πόντου

Ο Γιάννης Καλπούζος γεννήθηκε στο χωριό Μελάτες της Άρτας το 1960. Έχει γράψει ποιητικές συλλογές, στίχους σε 70 τραγούδια, διηγήματα και μυθιστορήματα. Με την ποιητική συλλογή Έρωτας νυν και αεί ήταν υποψήφιος στη βραχεία λίστα για το Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2008, ενώ το 2009 τιμήθηκε με το Βραβείο Αναγνωστών του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (Ε.ΚΕ.ΒΙ.) για το μυθιστόρημά του ΙΜΑΡΕΤ. Από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ κυκλοφορούν τα μυθιστορήματά του Ο,ΤΙ ΑΓΑΠΩ ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΟ ΣΟΥ, ΣΑΟΣ. ΠΑΝΤΟΜΙΜΑ ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΩΝ, ΙΜΑΡΕΤ: ΣΤΗ ΣΚΙΑ ΤΟΥ ΡΟΛΟΓΙΟΥ, ΑΓΙΟΙ ΚΑΙ ΔΑΙΜΟΝΕΣ, ΣΕΡΡΑ. Η ΨΥΧΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ καθώς και τα νεανικά μυθιστορήματα ΙΜΑΡΕΤ 1 – ΟΙ ΔΥΟ ΦΙΛΟΙ ΚΑΙ Ο ΠΑΠΠΟΥΣ ΙΣΜΑΗΛ και ΙΜΑΡΕΤ 2 – ΦΑΡΣΕΣ, ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΟΝΕΙΡΑ.

Μίλησε στην Parallaxi για το νέο του βιβλίο, “Σέρρα”.

Συγγραφέας, ποιητής και στιχουργός. Ποια ιδιότητα από τις τρεις σας χαρακτηρίζει περισσότερο;

Είμαι ζηλωτής και ταξιδευτής του λόγου με οποιαδήποτε μορφή του. Όσο ο λόγος προσεγγίζει την ποίηση ή μετατρέπεται ο ίδιος σε αυτοτελή τέχνη, τόσο πιο πολύ με γοητεύει.

Πείτε μας πώς αποφασίσατε να γράψετε τη Σέρρα; Και τι θέλετε να μείνει στον αναγνώστη από την ανάγνωσή του;

Το πρώτο φιτίλι το άναψε η προτροπή της αδελφής μου, γνωρίζοντας το ενδιαφέρον μου για τον ελληνισμό στις γεωγραφικές εσχατιές του. Ξεκίνησα έτσι δειλά να καταγράφω μαρτυρίες το 2012 από πρόσφυγες Ποντίους του χωριού Βίγλα της Άρτας και στη συνέχεια κι από άλλους. Όσο πλήθαιναν οι μαρτυρίες που συγκέντρωνα, τόσο έμπαινα και πιο βαθιά στα μυθικά χώματα του Πόντου, στην ιστορία του, στους πόθους, στα όνειρα και στα δεινά που υπέστησαν οι Έλληνες κάτοικοί του. Οι μαρτυρίες με οδήγησαν σε ευρύτερη έρευνα, όταν πια είχα καταλήξει ότι θέλω διακαώς να γράψω ένα μυθιστόρημα με υπόστρωμα τον Πόντο και τους Ποντίους.

Πάρα πολλά θα ήθελα να μείνουν στον αναγνώστη. Από την ιστορική αλήθεια για τη γενοκτονία, τις διώξεις των Ελλήνων στη Σοβιετική Ένωση επί Στάλιν, τα τόσα επιτεύγματα των Ποντίων και τη δύναμη να σηκώνουν ξανά το κεφάλι ύστερα από τους αλλεπάλληλους κατατρεγμούς, μέχρι το πλήθος των θεμάτων που πραγματεύεται το «σέρρα» με αφορμή τα δεινά και τους συγκεκριμένους ήρωες. Δυστυχώς ο χώρος δεν επαρκεί για μια ανάλυση περί των ζητημάτων που καταπιάνεται το εν λόγω βιβλίο. Θα ήθελα, βεβαίως, να μείνει και το ταξίδι μέσα από την αναγνωστική ευφορία και τη μυθοπλασία.

Ιμαρέτ, Άγιοι και Δαίμονες, Ουρανόπετρα και τώρα η Σέρρα. Ξεκινώντας τη συγγραφή ενός ιστορικού μυθιστορήματος σας ενδιαφέρει πιο πολύ να παρουσιάσετε μια ιστορική περίοδο ή αυτή απλώς λειτουργεί βοηθητικά για τους χαρακτήρες σας;

Στο «σέρρα» ήταν βασικός μου στόχος να αναδειχτεί και διά της μυθιστοριογραφίας, ζωντανά και με αναπαραστατικό τρόπο, όσα βίωσε ο Ελληνισμός του Πόντου. Όμοια και στα λοιπά βιβλία μου να φανεί το ιστορικό και το λαογραφικό υπόστρωμα πάνω στο οποίο στήνεται η μυθοπλασία. Συγχρόνως όμως συνυφαίνεται σε κάθε μυθιστόρημά μου κι ένας έτερος κόσμος με θέματα και ερωτήματα των οποίων οι απαντήσεις έρχονται από το ίδιο, αλλά και μέσω του προβληματισμού των αναγνωστών. Με αφορμή το εκάστοτε υπόστρωμα, όπως στο «σέρρα» τα δεινά των Ποντίων και των συγκεκριμένων χαρακτήρων των ηρώων, πασχίζω και να εισέλθω σε όσα καταδυναστεύουν ή εξυψώνουν διαχρονικά την ψυχή και τη ζωή του ανθρώπου. Προσέτι, όσα τον απασχολούν γενικότερα ή διαφεύγουν από την προσοχή του και τα κοινωνικά του πρότυπα. Να ανακαλύψω τις διαδρομές που μπορούν να τον οδηγήσουν στις καλύτερες και στις χειρότερες στιγμές του, καθώς και να θέσω στην κρίση των αναγνωστών έναν δρόμο προς την αυτογνωσία και τη γνώση του κόσμου.

Στο είδος του μυθιστορήματος μέσα από το οποίο σας αγάπησε ο κόσμος πόσο μεγάλο ρόλο παίζει η επιστημονική έρευνα; Πόσο δύσκολο είναι να συγκεντρώσετε τις απαραίτητες πληροφορίες για το υπόβαθρο της ιστορίας σας. Και τελικά τι είναι αυτό που σας γοητεύει στο είδος και επιστρέφετε σ΄αυτό συχνά;

Η έρευνα είναι το άλφα και το ωμέγα όσον αφορά το υπόστρωμα πάνω στο οποίο κτίζεται η μυθοπλασία. Μέσω της έρευνας μεταφέρομαι και ζω στην εκάστοτε χρονική περίοδο, ώστε να μπορέσω με τη σειρά μου να την αναπλάσω παραστατικά και με ακρίβεια. Προκειμένου να κατανοήσω μια εποχή συγκεντρώνω τεράστιο όγκο πληροφοριών, ασχέτως εάν στο μυθιστόρημα δεν καταχωρώ παρά το ένα τοις χιλίοις. Αυτό καταδεικνύει και τον μόχθο που απαιτείται ως προς την ανεύρεση στοιχείων, αλλά και ως προς το τι θα επιλέξω τελικά να χρησιμοποιήσω ώστε να αποδίδεται με λογοτεχνική οικονομία μια εποχή. Η μεγαλύτερη δυσκολία κατά την έρευνα έγκειται στην άντληση πληροφοριών για την καθημερινή ζωή, η οποία εντείνεται όταν ανατρέχω σε παλαιότερα χρόνια, ενώ πιο εύκολη είναι η αναζήτηση των καθαυτού ιστορικών στοιχείων.

Εκείνο που πρωτίστως με γοητεύει θα μπορούσα να το συμπυκνώσω σε μια φράση από το «σέρρα»: Κοιτάς μπροστά, όταν δεν ξεχνάς από πού έρχεσαι. Θέλω να ξέρω από που έρχομαι. Μ’ ενδιαφέρει να μπαίνω όσο πιο βαθιά γίνεται στις ψυχές και στις ζωές των ανθρώπων του παρελθόντος γιατί διδάσκουν και παραδειγματίζουν καθώς εμπεριέχουν μ’ έναν τρόπο το σήμερα· όσα αφορούν σε σημαντικό βαθμό το συλλογικό και το ατομικό μας σύμπαν. Συνάμα, αντιμετωπίζοντας τους ανθρώπους αλλοτινών εποχών ως υπαρκτές οντότητες κι όχι ως θραύσματα ή ως κουρνιαχτό της Ιστορίας, εισχωρώ ανάμεσά τους και ζω πολλές ζωές.

Διαβάζει ο Έλληνας; Εσείς είστε αναγνώστης;

Κάποιες μετρήσεις έχουν δείξει ότι ως σταθεροί αναγνώστες χαρακτηρίζεται το 7 με 8% των Ελλήνων, ενώ σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες η ποσόστωση ανέρχεται στο 30%. Άρα ο Έλληνας διαβάζει ελάχιστα. Σε ό,τι με αφορά βεβαίως και είμαι αναγνώστης, αν και ξοδεύοντας πάρα πολύ χρόνο για τις έρευνές μου δεν καταφέρνω να διαβάζω όσο θα ήθελα λογοτεχνία και ποίηση. Σε κάθε περίπτωση η ανάγνωση λειτουργεί ως διαδικασία συνεχών αναλήψεων από το συλλογικό θησαυροφυλάκιο του πνεύματος.

Τι σημαίνει για σας ευτυχία;

Οι μικρές στιγμές που καταφέρνουν με τη θετική τους αύρα, τη δύναμη ή και την ανεμελιά τους να με αποκόψουν από την τόση δυστυχία που μας περιβάλλει, μια και πλέον μετέχουμε σχεδόν άμεσα σε ό,τι συμβαίνει στην παγκόσμια κοινότητα. Δεν μπορείς να είσαι μονίμως ευτυχισμένος όταν παρέκει ηχεί ο θρήνος και η οδύνη. Όποιος ισχυρίζεται το αντίθετο είναι ανόητος ή ανάλγητος ή έχει περιέλθει σε συναισθηματική ανοσία προς ό,τι δε θεωρεί δικό του.

Πώς βλέπετε τον κόσμο 10 χρόνια από τώρα; Εσείς που θέλετε να βρίσκεστε τότε;

Βλέπω τον άνθρωπο να σύρεται ολοένα και περισσότερο από το αγρίμι του κέρδους, της εξουσίας και της σάρκας. Όσο για μένα θα ήθελα να είμαι υγιής και να συνεχίζω να καταγίνομαι με το ίδιο πάθος με τη γραφή.

*Την Τετάρτη 13/04/2016 και ώρα 19:30 μμ, Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ποντιακών Σωματείων, το Public και οι Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ σας προσκαλούν στην παρουσίαση του νέου μυθιστορήματος του Γιάννη Καλπούζου στο ξενοδοχείο Porto Palace (αίθουσα Crystal), 26ης Οκτωβρίου 65 Θεσσαλονίκη. Το βιβλίο θα παρουσιάσουν ο συγγραφέας και ο Ιάκωβος Μιχαηλίδης (Αναπληρωτής καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας Α.Π.Θ.), ενώ αποσπάσματα θα διαβάσει η ηθοποιός Χριστίνα Σαχινίδου. Τη συζήτηση συντονίζει η Κυριακή Τεκτονίδου (Αναπληρώτρια Γενική Γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Αναπτυξιακής Συνεργασίας του Υπουργείου Εξωτερικών). Η εκδήλωση θα πλαισιωθεί από μουσική και χορούς του Πόντου.